Смирнов, Кузьма Алексеевич

Кузьма Алексеевич Смирнов (Ошламарий, 1917 шыжа 23 — 29 теле 1963) — XX-шо курымышто ик эн тале марий семлызе, шанче-фольклорист, Шыжа революций дене иктаҥаш лийын.

Кузьма Смирнов
Кузьма Алексеевич Смирнов
Шочын	1917 ий[1]
Колен	1963 ий[1]

Ӱмыргорно

Йоча пагыт

Ончыкылык семлызын йоча жапше Маскасола кундемыште Шихмамат ялыште эртен. Изинекак гармоньлан шӱмаҥын да кушмыж семын сайын шокташ тунем шуктен. Геннадий Матюковский дене вашлийын мутланымыж годым чон почын каласен: «Пӱтынь тӱням мый сем гоч ужынам». Тидыжак, очыни, рвезым музык дек утларак кумылаҥден да шым ияш улмыж годым, икмыняр меҥгым ончыде, Йошкар-Оласе черкыш куржталын, тысе хорышто мурен.

Тунеммаш

1929 ийыште Поланур тӱҥалтыш школым тунем пытармеке, Кузьма Йошкар-Олашке толеш да Марий кугыжаныш театр сем-театр студийыш пура. Тыге Смирнов Кузьма моло дене пырля тиде техникумын икымше тунемшыже лиеш. 1931 ийыште Смирнов Кузьма марий мурсем-влакым фортепиано почеш хорлан мураш келыштараш да текст дене пырля семым возаш тӱҥалын.

1936 ийыште, марий сымыктыш техникумым тунем пытармек, Кузьма Смирнов Москосо консерваторийыш тунемаш пурынеже улмаш, но сайын ямдылалт шуктен огыл. Тудым консерваторий пеленсе музыкальный училищыш колтат. Самырык рвезе сай шинчымашым да паша лектышым ончыкта. Но пӱрымашыже ойган корныш савырналын: трукышто ачаже колен колта да авжын окса ситыдымылан кӧра рвезе 1937 ий тӱҥалтыште шочмо кундемышкыже пӧртылеш. МарНИИ-ште изирак шанче пашаеҥлан ышташ тӱҥалеш. Но ик ий гыч аважат илыш дене чеверласа.

Тиддеч вара Кузьма Смирнов уэш тунемаш кӱлмӧ шонымаш дене ылыжеш да Ленинградысе консерваторийын семлызе-влакым ямдылыме факультетышкыже тунемаш пура. Тунамак кумдан палыме да мастар профессор-влак марий рвезын шкешотан талантшым ужын шуктат. Самырык музыкантын ончыкылык шонымашыжат кумда лийын. Но тиде жапыште сар тӱҥалын.

Сар годым

1941 ий Пеледыш тылзе тӱҥалтыште ополченецлан возалтын, но вашке демобилизоватлалтеш да Йошкар-Олашке пӧртылеш. 1942 ий марте марий филармонийын хористшылан ышта. Лач тиде жапыштак тудым Республикысе семлызе-влак ушемыш пуртат. Варажым Кузьма Смирнов Ташкентыш эвакуироватлыме Ленинградысе консерваторийыш кайынеже ыле, но окса чӱдылык да начар тазалык тидым ышташ огыт пу.

Сар пытыме деч вара

1944 ийыште гына марий музыкант уэш тунемаш тӱҥалеш, но ты гана – Моско консерваторийыште Д.Шостаковичын классыштыже. Лач ты годымак тудо симфонийым возаш пижеш да тыгай паша кышкарым палемда: марий тематик негызеш кугу симфоний произведенийым воза да «Кӱрылтшӧ пайрем» манын лӱмда. 1946 ийыште тунем пытарыме лӱмеш экзаменыште Кузьма Смирнов симфонийын 2 ужашыжым ончыкта. Симфонийым кӱкшын аклыме деч вара Кузьма партитурым Екатеринбургышко колта. Но партитур неле улмылан кӧра дирижор тудым тунемаш торешлана. Семлызелан тиде неле увер лийын. 1947 ий Ӱярня тылзыште Кузьма Смирнов МарНИИште уэш ышташ тӱҥалеш, но ик тылзе гыч, семлызе сомылым шукташ манын, тудым паша гыч кораҥдат. Да 1948 ийыште «Курык марий темылан фантазий» оркестрлан возымо произведенийым мучашла. Тыште тудо 24 вариацийым 2 семын ончыкта.

Пытартыш ийлаште

1951 ийыште Кузьма Смирнов «Марий АССР сымыктышын сулло пашаеҥже» лӱмым пуэныт. 50-ше ийла семлызын усталык илышыже фольклорым погымыж дене ойыртемалтеш. Тудо 700 наре марий калык семым поген да келыштарен.

1963 ийыште Кузьма Алексеевич Смирновын илышыже кӱрылтеш. Тылеч вара тудын произведенийже-влакым шагал годым шоктеныт. Но пытартыш жапыште тудын усталыкшым у семын ончалын аклымаш палдырна.