Романтизам
From Wikipedia, the free encyclopedia
Романтизам — сложено уметничко, книжевно и интелектуално движење кое се појавува во втората половина на XVIII. век во Европа, а својата полна афирмација ја доживува со реакција на Индустриската револуција.[1] Делумно, тоа претставува бунт против аристократските општествени и политички норми на просветителството и рекација против научната рационализација на природата,[2] а во најголема мера се овоплотува во ликовните уметности, музиката и книжевноста, но има големо влијание и на историографијата,[3] образованието[4] и природознанието.[5] Влијанието врз политиката било значително и сложено, и бил поврзан со либерализмот и радикализмот.
Раѓањето на романтизмот е условено од општествено-историските случувања. Романтизмот се јавува во време на големи општествени потреси и национални движења, во периодот на дотрајувањето и распаѓањето на феудалните општествени односи и зајакнувањето на граѓанството. Показатели на таа општествено-историска вознемиреност се значајните историски настани: Француската револуција во 1789 година, воздигнувањето на Наполеон и неговите освојувања, победата на реакцијата, како и востанието на декабристите во Русија во 1825 година.
Овие општествени потреси влијаеле и на животниот идеал. Оформувањето на новиот животен идеал се остварувало низ неколку фази: сентиментализмот и меланхолијата одговарале на расположението на буржоазијата во предреволуционерното време, песимизмот и малаксаноста ја зафаќа аристократијата по завршетокот на буржоаската револуција, а со падот на Наполеон, малаксаноста и разочарувањето добиваат општи размери.
Причинителите на разочарувањето и малаксаноста треба да се бараат во неусогласената граѓанска идеологија и граѓанската стварност. Имено, револуцијата не ги остварила прокламираните идеи - братство, еднаквост и слобода. Генерацијата на романтичарите не верува во усогласеноста на животот како што го предочил рационалистичкиот XVIII век. Тие се откажуваат од идеалот за главната власт на разумот и бараат утеха во емоциите и силниот индивидуализам.
Носител на романтичарското движење била граѓанската класа, па затоа во редовите на романтичарските создатели има голем број на племеници: Јозеф фон Ајхендорф (1788-1857), Џорџ Гордон Бајрон (1788-1824), Алфонс де Ламартин (1790-1869), Михаил Јурјевич Лермонтов (1814-1841), Алфред де Мисе (1810-1857), Александар Сергеевич Пушкин (1799-1837), Перси Биш Шели (1792-1822), Алфред де Вињи (1797-1863) и други.
Романтизмот во уметноста (книжевноста, сликарството, музиката и театарот) се јавува како реакција на идеологијата и уметноста на претходниот период - класицизмот, односно рационализмот. Наспроти класицистичката поетика, често шаблонизирана и стегната во спрегите на рационалистичките правила и прописи за создавање, романтизмот ја истакнува потполната слобода на мечтите, изумите и тематиките, спротивставувајќи се на сите облици на нормирано создавање.
Кон крајот на XIX век се појавила силна антиромантичарска реакција, која се движела во две насоки: првата, помирна, ги опфаќа разните облици на неокласицизмот, додека втората, разурнивачка, предлага различни видови на укинување на поезијата. Некои поети, како Томас Стернс Елиот, препорачувале бегање од исповедноста и од емоциите.[6]