Витилиго

Витилигото — хронично автоимуно нарушување кое предизвикува дамките на кожата да губат пигмент или боја.^[1] Причината за витилиго е непозната, но може да биде поврзана со промени во имунолошкиот систем, генетски фактори, стрес или изложување на сонце.^[5][6]Опциите за третман вклучуваат локални лекови, светлосна терапија, хирургија и козметика. Состојбата може да се појави на кој било тип на кожа како светло праскаста боја и може да се појави на кое било место на телото во сите големини. Точките на кожата познати како витилиго исто така можат да се „променат“ бидејќи дамките го губат и враќаат пигментот; тие ќе останат во релативно исти области, но можат да се движат со текот на времето и некои големи закрпи може да се движат низ годините, но никогаш да не исчезнат преку ноќ.

Витилиго
Non-segmental vitiligo of the hand
Специјалност	Дерматологија Имунологија
Симптоми	депигментација[1]
Вообичаена појава	Детство, млада возраст[1]
Времетраење	Долгорочно[1]
Причинители	Непознато[2]
Ризик-фактори	семејна историја, друга автоимуна болест[3]
Дијагностички метод	Биопсија[3]
Лекување	Крем за сончање, Козметика, Кортикостероид, Светлосна терапија[2][3]
Честота	0.1-2.1%[4]

Понекогаш дамките се распоредени симетрично. На пример, може да се појават еднакви дамки на левиот и на десниот показалец. Распространоста низ светтот е околу 1% од вкупната популација.^[7]

Првите знаци на губење на пигментот често се јавуваат пред даесеттата година од животот и можат да се изразат како период на брзо исчезнување на бојата на кожата по кој следи период со мали или никакви промени. Периодот на мирување на болеста може да трае со години. Напредувањето на болеста се разликува според секој случај. Кај еден пациент може да се појават неколку дамки и потоа со години да не се случуваат никакви промени или пак целата пигментација може да исчезне во рок од шест месеци. Емоционалниот или телесниот стрес може да придонесат за побрзо ширење на болеста.

Витилигото само по себе не е опасно за здравјето, иако понекогаш може да биде поврзано со болестите на штитната жлезда, со пернициозната анемија, со Едисоновата болест (намалување на работата на адреналната жлезда) и со алопеција ареата (опаѓање на косата на мали овални површини).

Причинители

Иако повеќе хипотези се предложени како потенцијални предизвикувачи кои предизвикуваат витилиго, студиите силно укажуваат дека промените во имунолошкиот систем се одговорни за состојбата.^[2][8] Денеска не е познато точно што ја предизвикува појавата на витилиго, иако болеста обично се јавува во исти семејства. Според податоците, една третина од сите заболени во семејството има некој кој боледува од таа болест. Хемиските средства, како што се фенолот (често се користи како средство за дезинфекција) и катеколит (се користи за боење на косата и за потемнување на кожата), како и емоционалниот и телеснит страс можат да придонесат за појавата на оваа болест.

Проблемот се појавува кога клетките меланоцити престануваат да создаваат меланин, материја која на кожата ѝ ја дава бојата. Постојат три основни теории за причината за престанувањето на создавање на меланин кај заболените од витилиго. Според првата теорија, болните нервни клетки можат да ги оштетат соседните клетки кои создаваат пигменти. Според втората, телото може да го уништи своето ткиво (автоимунолошка реакција) бидејќи ги смета за туѓи клетките кои создаваат пигменти.^[9][10] И конечно, според третата теорија, клетките што создаваат пигменти можат самите да се уништат (автитиксична реакција), оставајќи отровен талог што ги уништува новите пигментни клетки. Без оглед на причината за појава на витилигото, оваа болест никогаш не го загрозува животот на заболениот, а само во ретки случаи е опасна за здрвјето.

Националниот институт за здравје наведува дека понекогаш настан, како изгореници од сонце, емоционална вознемиреност или изложеност на хемикалии, може да ја поттикне или влоши состојбата, ^[11] Депигментацијата на кожата во одредени области кај витилиго, исто така, може да биде предизвикана од механичка траума: пример за феноменот Кебнер. За разлика од другите кожни болести, ова може да биде предизвикано од секојдневните активности, особено од хроничното триење на одредени делови од телото.^[12]

Симптоми

Витилиго на нозе

Единствениот знак за витилиго е присуството на бледи дамки области на депигментирана кожа кои имаат тенденција да се појават на екстремитетите.^[13][14] Некои луѓе може да почувствуваат чешање пред да се појави нов фластер.^[15] Закрпите првично се мали, но често растат и ја менуваат формата.^[13][16] Кога ќе се појават кожни лезии, тие се најистакнати на лицето, рацете и зглобовите.^[13][14]Губењето на пигментацијата на кожата е особено забележливо околу отворите на телото, како што се устата, очите, ноздрите, гениталиите и папокот.^[13][14] Some lesions have increased skin pigment around the edges.^[17] Некои лезии имаат зголемен пигмент на кожата околу рабовите. Оние кои се погодени од витилиго кои се стигматизирани поради нивната состојба може да доживеат депресија и слични нарушувања на расположението.^[18]

Дијагноза

Ултравиолетова светлина може да се користи во раната фаза на оваа болест за идентификација и да се одреди ефективноста на третманот.^[19] Со користење на ултравиолетова светлина, кожата ќе ја промени бојата (флуоресценција) кога ќе биде зафатена од одредени бактерии, габи и промени во пигментацијата на кожата.^[20]

Лекување

Кај повеќето случаи, витилигото се лекува со доведување на поголем број пигментни зрнца на површината на кожата. Терапијата која е позната како ултравиолетов псорален А, или ПУВА, што се состои од орално примање на лекот и изложување на ултравиолетова светлина, се има покажано како ефикасна, особено кај болните со напреднат облик на оваа болест.

Алтернативните начини на лекување неможат многу да направат за болниот заболен од витилиго, бидејќи врз развитокот на болеста може да се дејствува единствено со регулирање на создавањето меланин во телото или со пресадување здрави клетки на заболените места.

Конвенционални начини на лекување

Постојат два основни начини на лекување на витилигото: обновување на нормалната пигментација и депигментација на остатокот од кожата. Кај полесните случаи лекарите обично препишуваат кортикостероиди за локална примена кои се ефикасни за отстранување мали дамки.

Во случаите кога витилигото ќе зафати над 20% од површината на телото, обично се применува лекувањето ПУВА.^[21] Овој начин се има покажано како успешно најмалку кај половина од сите пациенти заболени од витилиго, бидејќи се обновува пигментацијата на повеќето делови на кожата зафатена со болеста. Научниците се обидуваат да пронајдат други начини на лекување освен терапијата ПУВА, бидејќи тоа предизвикува низа придружни појави, како што се оштетувања на црниот дроб, мержа и други нарушувања на видот, фототоксична реакција што предизвикува појава на мали плускавци на кожата и мачнина. Келинтот, материја што се добива од коренот на билката Ammi visnaga се покажала како ефикасна материја која не предизвикува фототоксичност, иако во поголеми количества може да предизвика мачнина, вртоглавица, несоница и зголемување на нивото на ензимите во црниот дроб.

Доколку дамките прадизвикани од витилигото имаат зафатено над половината од површината на телото, доаѓа предвид отстранување на бојата од здравата кожа. Таа постапка се нарекува депигментација. Постапката опфаќа уништување на меланоцитите со лек кој е смеса од монобензон и хидрохинон. Како можни придружни појави се контактен дерматитис, силен јадеж, многу сува кожа, напластување на пигменти во рожницата и побелување на косата.

Користена литература

• Издавачка куќа: Mладинска куќа-Скопје