Евтимиј Трновски

Свети Евтимиј Трновски (околу 1325–1402/1405) е една од најзначајните фигури во средновековната бугарска историја, последен Трновски патријарх за време на Второто Бугарско Царство (1375–1393). Тој е духовник, книжевник, реформатор и светец, чие дело има огромно влијание врз бугарската и православна култура.

Свети Патриарх Евтимий Търновски Свети Евтимиј Трновски
Icon of Saint Euthymius of Tarnovo
Patriarch of All Bulgaria
Роден(а)	c. 1325 Трново, Bulgarian Empire
Починал(а)	c. 1402 – 1404 Бачковски манастир
Почитуван(а) во	Eastern Orthodox Church
Слава	20 јануари

Канонизиран е од Бугарската православна црква, а неговата меморија се одбележува на 20 јануари, заедно со св. Евтимиј Велики, како и на 22 октомври, кога се прославува неговите свети мошти.

Потекло и рани години

Евтимиј е роден околу 1325 година (според некои извори меѓу 1320 и 1330) во престолнината на Второто бугарско царство, Трново. Можно е да потекнува од угледниот бојарски род Цамблак, што сугерира дека израснал во богата и образована средина. Доби добро световно образование за тоа време, но неговите духовни стремежи го одвеле кон монаштвото. Околу 1350 година, тој влегува во Килифаревскиот манастир под духовно водство на Теодосиј Трновски, познат исихаст и духовен водач. Исихазмот, мистично движење во православието што става акцент на внатрешната молитва и созерцанието, има длабоко влијание врз Евтимиј и неговото идно дело.

Подоцна, Евтимиј го продолжува своето духовно образование во манастирите на Света Гора (Атон) и Константинопол, каде се запознава со византиската книжевна традиција и ги продлабочува своите знаења во теологијата и филозофијата. Овие години на учење го прават еден од најобразованите Бугари на своето време.

Улога како патријарх и реформатор

Во 1375 година, Евтимиј е избран за патријарх на Бугарската православна црква, заземајќи го овој чин во исклучително тежок период за Второто бугарско царство, кога османската закана станува сè поочигледна. Тој станува не само духовен водач, туку и државник, кој се стреми да го зајакне единството на бугарскиот народ и неговата вера во услови на претстојното османско освојување.

Трновската книжевна школа

Едно од најзначајните достигнувања на Евтимиј е основањето и раководењето на Трновската книжевна школа, која станува центар на бугарската и православна култура во XIV век. Тој организира преводи и редакции на богослужбени книги, воведувајќи строги правила за правопис, граматика и стил, познати како „Евтимиева правописна реформа“. Оваа реформа го стандардизира старобугарскиот јазик и го прави достапен за другите православни народи, вклучувајќи ги Србите, Русите и Власите. Меѓу неговите најпознати трудови е „Евтимиев служебник“, богослужбена книга од 80-тите години на XIV век, која е еден од најзначајните паметници на Трновската книжевна школа.

Евтимиј и неговите ученици, меѓу кои и Григориј Цамблак, создаваат десетици дела, вклучувајќи житија на светци, похвални слова и богослужбени текстови. Неговите дела се одликуваат со висок литературен стил и длабока теолошка содржина, што влијае врз православната книжевност во Источна Европа.

Последни години и падот на Трново

Во 1393 година, кога Трново паѓа под османска власт, Евтимиј ја организира одбраната на градот и го инспирира отпорот. Според преданијата, по освојувањето на градот, тој е испратен во прогонство, веројатно во Бачковскиот манастир или во други региони под османска власт. Неговата точна судбина останува нејасна, но се претпоставува дека починал околу 1402–1405 година. Според некои извори, неговиот гроб се наоѓа во околината на селото Манастир (денес во Грција), но ова е хипотеза што сè уште не е целосно потврдена.

Моштите на св. Евтимиј се откриени во 1905 година во Бачковскиот манастир, а во XX век се пренесени во Москва за истражување пред да бидат вратени во Бугарија. Тие се почитуваат како светиња и се поврзани со многу чуда, што го зајакнува култот кон светецот.