De legibus

De legibus (македонски: За законите) — трактат за римската политика, напишана од Цицерон во 52 пр. н. е. Делото е дополнување на претходниот трактат за римските институции, De Republica. Бидејќи Цицерон не го наведува во списокот на неговите филозофски дела^[1], не се знае дали делото е завршено и уредено^[2]. Неговата општа природа не го направила ефективна законодавна збирка, додека рушењето на републиканските институции го направиле застарен. Во голема мера тој бил изгубен во текот на вековите.

De Legibus
За законите

Цицеронова биста, ран 1 век од нашата ера
Автор	Марко Тулиј Цицерон
Земја	Римска Република
Јазик	Латински
Предмет(и)	филозофија, политика
Издавач	Претпоставка, Тит Помпониј Атик

Датум на редакција

Разменетите преписки меѓу Цицерон и неговите пријатели не овозможуваат да се одреди датумот на пишување на ова дело. Нејзиниот текст содржи алузии на желбите и смртта на Клодиј, заколнат непријател на Цицерон и убиен во јануари 52 пр. н. е. Од друга страна, заминувањето на Цицерон за Киликија во април 51 пр. н. е. ги прекинува уредувачките работи^[3]. Пишувањето на De Legibus најверојатно се случило во текот на летото 52 пр. н. е., набргу по судењето на Милон, обвинет за убиството на Клодиј. Врз основа на писмото од Цицерон до Варо^[4], германскиот филолог Гудеман во 1892 година претпоставил дека Цицерон го продолжил пишувањето на De Legibus во 46 пр. н. е., хипотеза отфрлена бидејќи еволуцијата на режимот наметната од Цезар го направила ова ажурирање илузорно^[5].

Изворни ракописи

Ова дело делумно ни било пренесено низ вековите благодарение на ракописите кои датираат од средниот век. Меѓу најстарите кои биле користени за воспоставување на латински текст се^[6]:

• Vossianus 84 од библиотеката Лајден, од крајот на IX век или почетокот X век
• Vossianus 86, кој произлегува од истиот архетип како Vossianus 84, и оди до книга III, 48
• Hensianus 118, напишана во северна Италија на крајот на XI век и зачувана во Лајден, а застанува на книга III, 12

Други ракописи, Florentinus, од Лаурентиновата библиотека и Monacensis 528 од Минхен, исто така потекнуваат од Восијан А, додека Burneianus 148 од Британскиот музеј е поврзан со Hensianus.

И покрај вкрстената проверка, само книгите I, II и III се делумно реконструирани. Цитат од Макробиј се однесува на книга V^[7], денес исчезната без трага, а точниот број на книги што го сочинувале De Legibus е непознат.

Содржина

Дијалогот ги спојува Цицерон, неговиот брат Квинт и неговиот пријател Атик, во светата шумичка Арпинум. За разлика од De Republica, Цицерон има соговорници од неговото врме и не дава датум на нивната средба, што му дава безвременски и актуелна особина на овој трактат, од гледна точка на Цицерон^[8].

Делото е нецелосно, а неговиот почеток не претставува севкупен план како што тоа го прави Цицерон во другите трактати. Првата книга ги прикажува филозофските основи на правото, книгата II е посветена на религиозното право и III книга на римското институционално право. Наредните книги, сите изгубени, мора да се однесуваат на други гранки на правото^[9].