Милан Растислав Штефаник
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Милан Растислав Штефаник (21 јули 1880 – 4 мај 1919) бил словачки астроном, пилот, генерал, дипломат и еден од клучните основачи на Чехословачка.
Remove ads
Ран живот и образование
Милан Растислав Штефаник е роден на 21 јули 1880 година во Кошариска, мало село во тогашната Австроунгарија, денес дел од Словачка. Тој бил шестото од тринаесетте деца во семејството на Павол Штефаник, локален лутерански свештеник, и неговата сопруга Албертина. Растислав пораснал во скромни услови, но неговата интелигентност и амбициозност се покажале уште од рана возраст. Бил одличен ученик во основното училиште во Кошариска, а на деветгодишна возраст се преселил во Шаморин за да се подготви за средно образование. Подоцна продолжил да учи во Лутеранскиот лицеј во Братислава (тогашен Прешпорок), каде што се истакнал со своите академски успеси, но и со интерес за словачката култура и национална свест. По три години, поради финансиски потешкотии и желба за поквалитетно образование, се префрлил во училишта во Сарваш и Сомбатхеј, пред да се запише на Карловиот универзитет во Прага. Таму студирал филозофија, физика, математика и астрономија, а во 1904 година ја одбранил својата докторска дисертација по астрономија. За време на студиите бил активен во словачкиот студентски кружок „Детван“ и пишувал статии за списанието „Час“, покажувајќи силна посветеност на словачкото национално движење.
Remove ads
Научна кариера
Во ноември 1904 година, Штефаник се преселил во Париз, каде започнал да работи во опсерваторијата на Пјер Жансен на Мон Блан. Неговата работа била фокусирана на астрономијата, а 1906 година била особено плодна, кога објавил седум научни трудови. По заминувањето на Жансен од опсерваторијата, Штефаник продолжил со независни истражувања, патувајќи на научни експедиции низ светот. Во 1907 година, учествувал во експедиција во Туркестан за набљудување на затемнување на Сонцето, при што го посетил Лав Толстој и Пулковската опсерваторија во Русија. По враќањето во Париз, ја добил престижната награда Жансен за своите достигнувања. Во 1908 година, Штефаник патувал во Алжир и Тунис, а во 1910 година на Таити за да ја набљудува Халеевата комета. Во 1912 година, Француската академија на науките го испратила во Бразилија за да набљудува затемнување на Сонцето. Неговите научни успеси му донеле меѓународно признание, а неговите дипломатски вештини биле забележани за време на мисијата во Еквадор во 1913 година, каде што преговарал за изградба на телеграфски и метеоролошки станици, за што бил одликуван со Орденот на почесната легија во 1914 година.
Remove ads
Воена и дипломатска кариера
Со почетокот на Првата светска војна во 1914 година, Штефаник се запишал во пилотска школа во Шартр, Франција, и во април 1915 година, со чин подпоручник, бил испратен на фронтот во Србија. Како пилот-доброволец, учествувал во борбите на српскиот фронт, но по авионска несреќа кај Ниш бил хоспитализиран во Рим. Таму, во декември 1915 година, се сретнал со Едвард Бенеш, со кого договорил заеднички активности за создавање на независна чехословачка држава. Во февруари 1916 година, Штефаник бил еден од основачите на Чехословачкиот национален совет во Париз, заедно со Томаш Масарик и Јозеф Дјурих. Ова тело станало клучно за координација на чехословачкото национално движење во егзил. Штефаник патувал во Русија, Италија, Романија и САД за да регрутира доброволци за чехословачките легии, воени единици составени од чешки и словачки војници и военополоненици, кои подоцна станале основа на чехословачката армија. Во Русија, во 1916 година, преговарал со царот Николај II и генералот Алексеев, а по Февруарската револуција во 1917 година соработувал со Времената влада. Во Романија успеал да регрутира 1.500 доброволци за кратко време, а во Италија во 1918 година договорил формирање на чехословачки единици. Неговите дипломатски напори кулминирале со признавањето на Чехословачкиот национален совет како привремена влада на Чехословачка на 14 октомври 1918 година, при што Штефаник бил назначен за прв министер за одбрана.
Трагична смрт
На 4 мај 1919 година, Штефаник загинал во авионска несреќа кај Иванка при Дунав, додека летал од Удине, Италија, кон Братислава на авион од типот „Капрони 450“. Тој требало да слета на аеродромот во Вајнори, но авионот се урнал поради лошите временски услови и можно техничко оштетување. Заедно со него загинале и тројцата членови на екипажот. Иако официјалната верзија укажува на несреќа, постојат теории дека авионот бил соборен, а некои шпекулации го поврзуваат инцидентот со политичките несогласувања меѓу Штефаник и Едвард Бенеш околу идното уредување на Чехословачка. Реконструкцијата на летот од Павел Канис за филмот „Штефаник: Приказна за херојот“ укажува на недоволна брзина на авионот при слетувањето како причина за несреќата.
Remove ads
Наследство и сеќавање
Милан Растислав Штефаник се смета за еден од основачите на Чехословачка, заедно со Томаш Масарик и Едвард Бенеш. Неговата улога во создавањето на чехословачките легии и дипломатските успеси биле клучни за меѓународното признавање на новата држава. Неговиот маузолеј на Брадло, дело на архитектот Душан Јуркович, е национален споменик на Словачка. Во негова чест се именувани бројни институции, вклучувајќи го аеродромот во Братислава, опсерваторијата во Прага, мостот Штефаник и маратонот „Штефаник Трејл“. Во 1991 година бил основан чехословачкиот Орден на Милан Растислав Штефаник, а во 1994 година Словачка го вовела Крстот на Милан Растислав Штефаник како државна награда. Во 2019 година, Националната банка на Словачка издала комеморативна монета од 2 евра во негова чест. Планетата 3571 Миланштефаник, исто така, го носи неговото име. Штефаник останува симбол на словачкиот патриотизам и борбата за независност.
Remove ads
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads