Франкопани

Франкопаните (хрватски: Frankopani, Frankapani, италијански: Frangipani, унгарски: Frangepán, латински: Frangepanus, Francopanus) се истакнат хрватски благороднички род, еден од највлијателните во хрватската историја од XI до XVII век, заедно со родот Зрински. Потекнуваат од островот Крк (Веглија) во Јадранското Море и постепено го прошируваат своето влијание врз големи територии во Хрватска, Далмација и континенталните региони како Горски Котар.

Потекло и влијание

Франкопаните се поврзуваат со римскиот аристократски род Франџипани (Frangipani), што им дава дополнителен престиж. Првите документирани податоци за родот датираат од XI век, а тие брзо се етаблираат како едни од најголемите земјопоседници и високи функционери во Кралството Хрватска во унија со Унгарија. Управуваат со повеќе градови и области, вклучувајќи го и Крк, Сень, Огулин и други важни центри. Нивното богатство и моќ произлегуваат од контрола врз трговијата, поморските патишта и тврдините.

Политичка и воена улога

Франкопаните играат клучна улога во одбраната на Хрватска од османлиските освојувања, особено во XVI и XVII век. Тие често се бунтувале против централната власт на Хабсбурзите, барајќи поголема автономија за Хрватска. Најпознат пример е заговорот на Зрински-Франкопани (1670-1671), предводен од Петар Зрински и Фран Крсто Франкопан, против Хабсбуршката монархија. Заговорот бил неуспешен, а двајцата водачи биле погубени, што довело до значително намалување на моќта на Франкопаните.

Културно наследство

Франкопаните не биле само воини и политичари, туку и покровители на уметноста и културата. Тие финансирале изградба на цркви, манастири и тврдини, а некои членови на родот биле и писатели. Фран Крсто Франкопан, на пример, е познат по своите поетски дела на хрватски јазик, што го прави значајна фигура во хрватската книжевност.

Падот на Франкопаните

По неуспешниот заговор од 1671 година, Хабсбурзите конфискувале голем дел од имотите на Франкопаните, а родот постепено ја губи својата моќ. Последните членови на семејството умираат во XVIII век, но нивното наследство останува во бројните замоци, тврдини и културни споменици во Хрватска, особено на островот Крк и во регионот Приморје-Горски Котар.