Дели

Энэтхэгийн нийслэл Шинэ Дели хуудастай андуурч болзошгүй.

Дели (хинд. दिल्ली; панж. ਦਿੱਲੀ; урдү. دلی; заримдаа Дилли гэдэг) нь Энэтхэгт хүн амаараа хоёрт орох 17 сая хүн амтай метрополис^[16] бөгөөд Делийн Үндэсний Нийслэлийн Нутаг дэвсгэр хэмээх албан ёсны нэртэй холбооны засгийн газраас удирддаг нутаг дэвсгэр юм. Хойд Энэтхэгийн Панжаб бүс нутаг дахь Ямуна мөрний эрэг дээр байрладаг тус хот нь дэлхийн хамгийн эрт хүн суурьшсан хотуудын нэг болно.

1639 онд Шахжаханы байгуулсан Ред Форт нь Энэтхэгийн тусгаар тогтнолын өдөр Энэтхэгийн Ерөнхий сайд ард түмэндээ хандаж үг хэлдэг газар болсон

Дели Delhi
Мегахот болон холбооны нутаг дэвсгэр
Делийн Үндэсний нийслэлийн нутаг дэвсгэр
Хумаюны бунхан Кутуб Минар цогцолбор Жама сүм Улаан цайз Энэтхэгийн хаалга Дигамбар Жайн сүм Гэгээн Жеймсийн сүм Хайдарабадын байшин Бадамлянхуа сүм
Делийн интерактив газрын зураг
Солбицол: 28°36′36″N 77°13′48″E
Улс	Энэтхэг
Бүс нутаг	Умард Энэтхэг
Нийслэл, Делийн султант улс	1214
Нийслэл, Их Могол Улс	1526, Агратай үе үе
Шинэ Дели, нийслэл, Британийн Энэтхэг	12 сарын 12, 1911
Шинэ Дели, нийслэл, Энэтхэгийн Доминион	1947
Шинэ Дели, нийслэл, Энэтхэг	1 сарын 26, 1950
Холбооны нутаг дэвсгэр[1][2]	11 сарын 1, 1956
Үндэсний нийслэлийн нутаг дэвсгэр[3]	2 сарын 1, 1992
Засаг захиргаа
• Биет	Делийн засгийн газар
• Орон нутгийн захирагч	Винай Кумар Саксена[4]
• Ерөнхий сайд	Атиши Марлена Сингх (AAP)
• Хууль тогтоох байгууллага	Нэг танхимт (70 суудал)
Газар нутаг [5]
• Мегахот болон холбооны нутаг дэвсгэр	1,484 км2 (573 бээр2)
• Ус	18 км2 (6.9 бээр2)
Өндөр	200–250 м (650–820 фут)
Хүн ам  (2011)[6]
• Мегахот болон холбооны нутаг дэвсгэр	16,787,941
• Нягтрал	11,000/км2 (29,000/бээр2)
• Хотын нутаг [7]	16,349,831 (2-т)
• Мегахот [6]	11,034,555 (2-т)
• Их хот (ҮНБН-ийн зарим хэсэг багтсан) (2018) [8]	28,514,000 (1-т)
Хэл, аялга
• Албан ёсны	Хинди Англи хэл[9]
• Нэмэлт албан ёсны	Панжаби Урдү хэл[9]
ДНБ (2023–24) [10]
• Мегахот болон холбооны нутаг дэвсгэр	₹11.08 их наяд ($140 тэрбум)[10]
• Нэг хүнд ноогдох	₹513,131 ($6,400)[11]
• Их хот (ХАЧП)	$521.5 тэрбум[12]
Цагийн бүс	UTC+5.30 (ЭСЦ)
ШИД[13]	110000 – 110099
Бүсийн дугаар	+91 11
ISO 3166 код	IN-DL
Улсын дугаар	DL
Олон улсын нисэх буудал	Индира Ганди нисэх буудал
Метро	Делийн метро
ХХИ (2018)	▲ 0.839[14] (маш өндөр)
Хүйсийн харьцаа (2011)	868 ♀/1000 ♂[15]
Вэб сайт	delhi.gov.in

Дели нь дундад зууны үед Энэтхэгийн хэд хэдэн эзэнт улсын нийслэл болж байсан бөгөөд баруун хойд Энэтхэг болон Энэтхэг-Гангын тал газрын хоорондох худалдааны эртний зам дагуу байрладаг нэгэн том хот юм. Энэ хотод эртний болон дундад зууны үетэй холбоотой түүхэн хөшөө дурсгал, археологийн олдвор, үлдэгдэл их бий. Моголын эзэн хаан Шахжахан өдгөө "Хуучин Дели" хэмээх хотыг байгуулсан нь 1649-1857 онд Моголын Эзэнт гүрний нийслэл болж байв.

Британийн Зүүн Энэтхэгийн Компани XVIII-XIX зууны үед Энэтхэгийн ихээхэн хэсгийг хяналтдаа оруулж, тус компани болон Британийн Ражийн удирдлага дор Калькуттаг нийслэл болгожээ. Нэгдсэн Вант Улсын V Жорж 1911 онд нийслэлийг Дели рүү буцаан нүүлгэж, Шинэ Дели хэмээх шинэ хот байгуулахаар болсноо зарлах хүртэл Калькутта ийнхүү нийслэлийн үүрэг гүйцэтгэжээ. 1947 онд Энэтхэг Британий ноёрхлоос тусгаар тогтносны дараа Шинэ Дели Энэтхэгийн нийслэл бөгөөд засаг захиргааны төв нь болсон. Ийнхүү Шинэ Делид холбооны засгийн газрын гол гол байрууд, үүний дотор Энэтхэгийн парламент байрлах болсон.

Улс орны өнцөг булан бүрээс хүмүүс цагаачлан ирсээр Дели олон соёлыг агуулсан космополитан хот болон өргөжжээ. Хотын түргэн хөгжил, урбанизаци, хүн амын харьцангуй өндөр дундаж орлого зэрэг нь хотыг өөрчилсөн.^[17] Өнөөдөр Дели Энэтхэгийн соёл, улс төр, бизнесийн томоохон төв болсон.

Делигийн есөн дүүргийг харуулсан газрын зураг

Мөн үзэх

• Шинэ Дели

Эгч дүү хотууд

•  Америкийн Нэгдсэн Улс, Вашингтон хот^[18]
•  Америкийн Нэгдсэн Улс, Чикаго ^[19]
•  Орос, Москва ^[19]
•  Япон, Токио ^[19]
•  Малайз, Куала-Лумпур ^[19]
•  Өмнөд Солонгос, Сөүл ^[19]
•  Нэгдсэн Хаант Улс, Лондон ^[19]