Одиша

Одиша (лат-га. Odisha; Orissa-Орисса 2011 он хүртэл) — Энэтхэг улсын дорнод хэсэгт далайн эрэг дагуу оршдог муж.

Одиша
Муж
Одиша муж
Жаганнатхи сүм Деомали Чандипур далайн эрэг Рата Ятра Конарк нарны сүм Чилика нуур Бхитарканика үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн Ратнагири Лингаража сүм Хиракуд далан
Одиша мужийн сүлд
Үгийн гарал: Одиачуудын нутаг
Хоч:  Энэтхэгийн сүнс Энэтхэгийн хамгийн сайн хадгалагдсан нууц
Уриа:  Сатьямева Жаяте (Зөвхөн үнэн ялдаг)
Дуулал: Bandē Utkaḷa Jananī[1][2]
Энэтхэг дахь байршил
Солбицол: 20.27°N 85.82°E / 20.27; 85.82
Улс	Энэтхэг
Бүс нутаг	Зүүн Энэтхэг
Өмнө нь	Орисса муж
Байгуулагдсан	1936 оны 4 сарын 1; 89 жилийн өмнө (1936-04-01) Уткала Дибаса
Нийслэл	Бубанешвар
Томоохон хот	Бубанешвар
Тойрог	30 (3 хэлтэс)
Засаг захиргаа
• Захирагч	Камбхампати Хари Бабу
• Ерөнхий сайд	Мохан Чаран Мажи (БЖН)
• Ерөнхий сайдын орлогч	Канак Вардхан Сингх Део (БЖН) Правати Парида (БЖН)
Хууль тогтоох байгууллага	Нэг танхимт
• Ассамблей	Одишагийн хууль тогтоох ассамблей (147 суудал)
Үндэсний парламент	Энэтхэгийн Парламент
• Рааже сабха	10 суудал
• Лок сабха	21 суудал
Дээд шүүх	Одишагийн дээд шүүх
Газар нутаг
• Нийт	155,707 км2 (60,119 бээр2)
• Байр	8-р байр
Хэмжээ
• Урт	500 км (300 бээр)
• Өргөн	1,030 км (640 бээр)
Өндөр [3]	900 м (3,000 фут)
Хамгийн өндөр цэг (Деомали[4])	1,672 м (5,486 фут)
Хамгийн нам цэг (Бенгалын булан)	-1 м
Хүн ам  (2011)[5]
• Нийт	41,974,218
• Байр	11-р байр
• Нягтрал	269/км2 (700/бээр2)
• Хотын	16.69%
• Хөдөөгийн	83.31%
Иргэдийн нэршил	Одиачууд
Хэл
• Албан ёсны	Одиа Англи хэл[6]
• Албан бичиг	Одиа бичиг
ДНБ [7]
• Нийт (2023–24)	▲₹8.65 их наяд ($110 тэрбум)
• Байр	15-р байр
• Нэг хүнд ноогдох	₹161,437 ($2,000) (2023-24) [8] ▲ (21-р байр)
Цагийн бүс	UTC+05:30 (ЭСЦ)
ISO 3166 код	IN-OD[9]
Тээврийн хэрэгслийн бүртгэл	OD[10]
ХХИ (2022)	▲0.610 дундаж[11] (33-т)
Бичиг үсэг тайлагдал (2024)	79.0%[12] (28-д)
Хүйсийн харьцаа (2023)	1063♀/1000 ♂[13] (18-д)
Вэб сайт	odisha.gov.in
Мужийн хурдны замын тэмдэг
Одиша мужийн хурдны зам OD SH1 – OD SH57
Энэтхэгийн мужийн бэлгэдлийн жагсаалт

155 мянган км² газар нутаг, 42 сая хүн амтай. Албан ёсны бөгөөд нутгийн хэл нь ори.

Газар зүй

Нутгийн хуваарь

Одиша нутаг Энэтхэгийн хойгийн төв дорнод хэсэг, Бенгалын булангийн эрэгт оршдог.

Эргийн урт - 480 км. Өрнөд Бенгал, Жарканд, Чаттисгар, Андра Прадеш мужтай хиллэдэг.

Нутгийн дорнод хэсэг нам доор газар, бусад талаараа уулархаг. 31% ой.

Эрэг дагуу 1100 км² талбайт Чилика нуур тогтжээ.

Субарнарека, Рушикуля, Маханади зэрэг гол мөрөн урсдаг.

Нутгийн хамгийн өндөр цэг нь Дорно Гат нурууны Деомали (1672 м) юм.

Зундаа 25 °C - 36 °C, өвөлдөө 15 °C - 28 °C халуун байна. 6-10-р сард хур ихтэй.

Хүн ам зүй

Одиша мужийн хүн амын 81% төрөлхийн ориа хэлтэй. Бенгал, хинди, урдү, тэлүгү хэлтэн бас бий.

Хүн амын 73.0% бичиг үсэгт тайлагдсан үүнээс эрэгтэй- 82%, эмэгтэй- 64% байна. ХХИ нь 0.442 байгаа.

93.6% хиндү, 2.8% христ, 2.2% лал, бусад хэсэг сарна гэх мэт шүтлэгтэй.

Хот суурин

Томоохон хот (2011 оны байдлаар):

• Бубанешвар – 837,737 хүнтэй,
• Каттак – 606,007,
• Рауркела – 552,970.

Түүх

Эрт үед энэ нутгийг Калинга гэж нэрийдэж байсан. НТӨ 261 онд Маврын Ашока хаан Калингаг эзлэн авсан тухай дурджээ.

Дундад зуунд Дорно Ганга, Гажапати, Их Могол, Бенгал зэрэг улсын харьяанд орж явав.

18-р зуунд Британийн колоничлолын мэдэлд орж, Бенгал муж, Мадрас мужид салангид хамаарч байв. 1903 оноос ориа хэлтний өөрийн гэх муж байгуулах хөдөлгөөн өрнөсөн. 1912 онд Бихар-Орисса муж үүсэн байгуулагдсаны дараа хоёр хуваагдаж 1936 онд ориа хэлтний Орисса муж дангаараа байгуулагджээ.

1947 онд Одиша муж тусгаар тогтносон Энэтхэгийн муж болсон.

Зураг

• 
• 
• 
•