Пёньян

Пёньян (солонгосоор 평양, «тэгш газар», → Пёнъя́н, урьд Пхенья́н ) — Бүгд Найрамдах Ардчилсан Солонгос Ард Улс (БНАСАУ)-ын нийслэл хот.

Пёньян
rahmenlos
Солонгос үсэг:	평양직할시
Ханз үсэг:	сол. 平壤直轄市
Маккьюна-Райшауэр:	Пёньян Чихалси
Солонгос хэлний шинэ хөрвүүлэг:	Пёньянг Жихалси
Ерөнхий мэдээлэл
Газар нутаг:	2,653 км²
Хүн ам:	3,038,000 (мэдээ: Тавдугаар сар 2018)
Хүн амын нягтрал:	1,145 хүн км² тутамд
Захиргааны гишүүд:	18 хотын дүүрэг; 1 орон нутгийн тойрог
Захиргааны төв:	Пёньян
rahmenlos

Пёнъян хот Умард Солонгос орныхоо баруун хэсэгт Тэдун мөрний эрэгт байрладаг улсынхаа хамгийн том, ганц саятан хот нь юм. 1946 онд Өмнөд Пёнъань аймгийн харьяанаас салан дэвшиж улсын хот болсон. Энэ нь улсын доор шууд захирагддаг, аймагтай эн тэнцүү эрхт нэгж гэсэн үг. Бүрэн хэлвэл Шууд захирагдах Пёнъян хот ([пёнъян чикалши]) гэнэ. Бодит байдалд хот, хөдөө аль алиныг багтаасан 3,194 км² талбайт Пёнъян нутагт 2008 оны байдлаар 3,255,388 хүн оршин сууж байна.^[1]

Нэр

Хотын нэрийг монголоор зөв бичиж дуудах эсэх тухай ярьцгаах болсон. Солонгосоор 《평양》 (пёнг-янг) гэж бичээд [пён^ъ я́н^ъ] гэж хэлдэг. Энэ хоёр үеийг кирилл бичгээр [ъ] тэмдэг жийрэглэн холбож Пёнъян гэж бичнэ. Үүнээс жаахан будилж Пёнян, Пёньян, Пён-Ян гэсэн нь ч байна. Орост түрэлтийг [х] үсгээр галигласан нь XX зууны Монголд тэр хэвээр Пхеньян гэж бичигдээд нэг үе нэмж [пэ-хэ-ньяан] маягаар гажин дуудагджээ.^[2] Монгол бичгээр харин ᠫᠶᠣᠩᠶᠠᠩ (pyongyang) [пён яан] гэх нь маргаангүй юм.^[3]

Газар зүй

Уур амьсгал

Пёньян
Уур амьсгалын диаграмм
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12     12   -1 -11     11   2 -8     25   9 -2     50   17 5     72   23 11     90   27 17     275   29 21     213   29 21     100   25 14     40   18 7     35   9 0     17   2 -7 Температур °C,  Тунадас мм Эх сурвалж: [4][5]

Температур, хур тунадасны олон жилийн дундаж (1971–2000 он) 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Маx. Температур (°C) −0.8 2.4 8.9 17.1 22.6 26.7 28.6 28.9 24.7 18.2 9.4 1.7 Ø 15.8 Мин. Температур (°C) −10.7 −7.8 −1.8 4.9 10.9 16.5 20.7 20.5 14.3 6.7 −0.3 −7.2 Ø 5.6 Тунадас (мм) 12.2 11.0 24.7 49.9 72.2 90.3 275.2 212.8 100.2 39.9 34.9 16.5 Σ 939.8 Нартай цаг (h/d) 5.8 6.5 7.0 7.8 8.4 7.5 5.6 6.2 7.2 7.1 5.6 5.2 Ø 6.7 Бороотой өдөр (d) 5.2 4.2 5.1 6.7 8.1 8.7 14.4 11.0 7.2 6.1 7.3 5.9 Σ 89.9 Агаарын чийгшил (%) 74 71 66 63 66 70 80 78 74 72 72 73 Ø 71.6 Т е м п е р а т у р −0.8 −10.7 2.4 −7.8 8.9 −1.8 17.1 4.9 22.6 10.9 26.7 16.5 28.6 20.7 28.9 20.5 24.7 14.3 18.2 6.7 9.4 −0.3 1.7 −7.2 1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Хур тунадас Х у р т у н а д а с 12.2 11.0 24.7 49.9 72.2 90.3 275.2 212.8 100.2 39.9 34.9 16.5   1-р сар 2-р сар 3-р сар 4-р сар 5-р сар 6-р сар 7-р сар 8-р сар 9-р сар 10-р сар 11-р сар 12-р сар Эх сурвалж: [6][7]

Түүх

Пёнъяны тулалдаан

Пёнъян 25 - 220 онд байгуулагдсан.^[8]

Пхеньяны тулалдаан

Үндсэн өгүүлэл: Пхеньяны тулалдаан

Хятад-Японы анхдугаар дайны хүрээнд хуурай газар дээр явагдсан хоёр дахь том тулалдаан юм. 1894 оны 9 сарын 15-нд Солонгосын Пхеньянд Мэйжигийн Япон болон Манж Чин гүрний хооронд болжээ.

Хятадын Бэйянгийн Армийн 13,000 - 15,000 орчим цэрэг бүхий хүч Пхеньянд 1894 оны 8 сарын 4-нд ирж, эртний хотын хана хэрмийг засварлаж, өөрсдийн хүний тоо, хамгаалалтдаа найдан суув.

Маршал Ямагата Аритомогийн удирдлага доорх Японы Эзэн Хааны Армийн 1-р бүлэглэлийн 10,000 цэрэг бүхий (цэргийн тоо баталгаатай бус) арми нь дэслэгч генерал Нозү Мичицүрагийн удирдсан 5-р дивиз (Хирошима), дэслэгч генерал Кацүра Тароогийн удирдсан 3-р дивиз (Нагоя)-ээс бүрдэж байв. Японы цэргийн хүч Чемульпо (одоогийн Инчон)-д 1894 оны 6 сарын 12-нд ямар ч эсэргүүцэлгүйгээр бууж чаджээ. 7 сарын 29-нд Сёнгхваны тулалдаанаар бага зэрэг урагшилж чадсан 1-р арми хойд зүг рүү Пхеньяныг чиглэн маршлав. Ингэх замдаа Пусан, Вонсанд буусан десанттайгаа нийлж чаджээ.

Хятадын тал 2000 хүнээ алдаж, 4000 орчим цэрэг шархадсан бол Япончууд дөнгөж 102 хүнээ алдаж, 433 хүн шархадсан бөгөөд 33 цэрэг сураггүй болсон аж.

1894 оны 9 сарын 16-ны өглөө гэхэд Японы хүч Пхеньяныг бүрэн эзэлж авсан байна.

Хүн ам

Он	Хүн ам[9]
1986	1,300,000
1993	2,354,898
2002	2,724,700
2010	3,270,582

Он	Хүн ам[9]
1962	653,000
1967	840,000
1970	940,000
1981	1,283,000

Он	Хүн ам[9]
1929	120,000
1935	182,100
1938	232,700
1944	388,000

Он	Хүн ам[9]
1890	40,000
1906	43,000
1911	36,800
1920	58,600

Пхеньян (Пёнъян) XX зууны эхэнд 4 түмэн хүнтэй байв.

1972 онд нэг сая хүнтэй болж байлаа.

2010 оны тооцоогоор 3.3 сая оршин суугчтай байна.

Засаг захиргааны хуваарь

Хиймэл дагуулаас татсан зураг

Пхеньян (Пёнъян) 19 дүүрэг (күёг), 4 хошуу (군, күнь)-наас бүрдэнэ.^[10]

Дүүрэг (күёг):

Мангёндэ-гүёг Муранбун-гүёг Путунган-гүёг Пёнчон-гүёг Нагнан-гүёг Нёгпу-гүёг Нёнсон-гүёг Садун-гүёг Самсог-гүёг Сонгю-гүёг

Сосон-гүёг Сүнань-гүёг Сынху-гүёг Тундэвонь-гүёг Тэдунган-гүёг Тэсон-гүёг Хёнжэсань-гүёг Чүн-гүёг Ыньжон-гүёг

Хошуу (күнь):

Кандун-гүнь Каннам-гүнь

Санвон-гүнь Чүнхуа-гүнь

Метро

Пхеньяны метроны бүдүүвч зураг

Пхеньян хотод метроны шугам сүлжээ бий. Пхеньяны метро 1968 онд байгуулагдсан.

Чхоллима (сол. 천리마선) шугам

Өртөөнүүд:

• «Пульгынбёль» (сол. 붉은별)
• «Чону» (сол. 전우)
• «Кэсон» (сол. 개선)
• «Тхонъиль» (сол. 통일)
• «Сынни» (сол. 승리)
• «Понхва» (сол. 봉화)
• «Ёнгван» (сол. 영광)
• «Пухын» (сол. 부흥)

Хёкшин (сол. 혁신선) шугам

Өртөөнүүд:

• «Рагвон» (сол. 락원)
• «Самхын» (сол. 삼흥)
• «Чонсын» (сол. 전승)
• «Хёксин» (сол. 혁신)
• «Консоль» (сол. 건설)
• «Хвангымболь» (сол. 황금벌)
• «Конгук» (сол. 건국)
• «Кванбок» (сол. 광복)

Зураг

• 
  1920 оны зураг
• 
  Нийтийн тээврийн трамвай
• 
  Пхеньян (Пёнъян) хүйтэн гоймон
• 
  Телевизийн цамхаг
• 
  Ялалтын хаалга
• 
  Эх орон бүтэн болохын хаалга
• 
  Майн нэгний цэнгэлдэх хүрээлэн
• 
  Кымсүсань дурсгалын ордон
• 
  Тунмён вангийн бунхан
• 
  Рюгён зочид буудал
• 
  Хуучирсан хороолол
• 
  Шинэхэн хороолол
• 
  Боулинг тоглох газар
• 
  Мангёндэ хүүхдийн ордон

Aх дүү хотууд

• Индонезийн Жакарта
•    Балбын Катманду
• Оросын Москва
• Хятадын Тяньжинь