गौतम बुद्धांना बुद्धत्व अथवा ज्ञानप्राप्ती झाली तो वृक्ष / From Wikipedia, the free encyclopedia
बोधिवृक्ष किंवा महाबोधी वृक्ष म्हणजेच ‘ज्ञानाचा वृक्ष’ (Knowledge Tree) होय. बोधगया येथील महाबोधी विहाराच्या पश्चिमेला जो पिंपळ आहे, तोच महाबोधी वृक्ष या नावाने प्रसिद्ध आहे. या पिंपळाच्या वृक्षाखाली सिद्धार्थाला इ.स.पू. ५२८ मध्ये वयाच्या ३५ व्या वर्षी संबोधी (ज्ञान/बुद्धत्व) प्राप्ती होऊन ते बुद्ध बनले, तेव्हापासून पिंपळांच्या झाडाला बोधिवृक्ष संबोधिण्यात येते. ज्या स्थानी बुद्धांना संबोधी प्राप्त झाली, त्या जागी वज्रासनाचे प्रतीक म्हणून एक विस्तीर्ण लाल शिलाखंड एका चबुतऱ्यावर बसवलेला आहे. सम्राट अशोक बुद्धांचा अनुयायी झाला व नित्यनियमाने बोधिवृक्षाचे दर्शन घेऊ लागला. तेव्हा त्यांची पत्नी राणी तिश्यरक्षिता हिने मत्सरग्रस्त होऊन तो वृक्ष उपटून टाकला. पण सम्राट अशोकांनी तो पुन्हा लावला. अशोकांची कन्या संघमित्रा हिने या बोधिवृक्षाची एक फांदी श्रीलंकेत नेली व तेथील अनुराधापुरा या ठिकाणी नेऊन लावली. इ.स.पू. दुसऱ्या शतकात पुष्पमित्र शुंगने आणि इ.स. ६०० मध्ये शशांक राजाने बोधगयेतील बोधिवृक्ष पुन्हा तोडला होता.
မဟာဗောဓိညောင်ပင် (my); Bódhifa (hu); дерево Бодхи (ru); Bodhibaum (de); Ficus religiosa (sq); Боди дрво (sr-ec); 摩訶菩提樹 (zh); Bodhi-væsen (da); Bodhi ağacı (tr); ゴータマ・ブッダの菩提樹 (ja); Bodhiträd (sv); پپل (pnb); עץ הבודהי (he); Μπόντι (el); अश्वत्थवृक्षः (sa); बोधि वृक्ष (hi); Pippal-Baum (gsw); ਪਿੱਪਲ (pa); বোধি বৃক্ষ (as); Bodiarbo (eo); Боди дрво (mk); அரசு (ta); Albero della Bodhi (it); বোধিবৃক্ষ (bn); Bodhi arbre (fr); రావి చెట్టు (te); Bodhipuu (et); Arbre Bodhi (ca); cây bồ đề (vi); Árbol de Bodhi (es); बोधी वृक्ष (ne); बोधिवृक्ष (mr); درخت بودا (fa); Árvore de Bodhi (pt); Bodhiboom (nl); Bodhi-treet (nb); ଓସ୍ତ (or); Боди дрво (sr); Drevo Bodi (sl); Punong Bodhi (tl); Bodhi (id); 붓다의 보리수 (ko); ต้นพระศรีมหาโพธิ์ (th); Drzewo Bodhi (pl); അരയാൽ (ml); Bodhi drvo (sh); සිරි මහ බෝධිය (si); Bodi drvo (sr-el); ಅರಳೀ ಮರ (kn); Дерево Бодхі (uk); Bodhi Tree (en); فيكس لسان العصفور (ar); 菩提树 (zh-hans); Strom bódhi (cs) ဘုရားလောင်းဘုရားအဖြစ်သို့ရောက်ရှိရာအရပ် (my); गौतम बुद्धांना बुद्धत्व अथवा ज्ञानप्राप्ती झाली तो वृक्ष (mr); sacred fig tree under which Buddha is said to have achieved enlightenment (en); stort og gammelt tre av arten Ficus religiosa (nb); boom (nl); в буддизме легендарное дерево в роще Урувелла (ru); भगवान बुद्ध के ज्ञान प्राप्ति के स्थान पर स्थित दिव्य वृक्ष (hi); Pappelfeige in Bodhgaya, Indien (de); شجرة موطنها الاصلي الهند (ar); ভগৱান বুদ্ধয়ে ধ্যান কৰি বুদ্ধত্ব প্ৰাপ্ত স্থানৰ পৱিত্ৰ আঁহত গছ (as); sankta fikuso, sub kiu onidire la Budho atingis bodion (eo); strom pod kterým dosáhl Buddha osvícení (cs); भारतीयानां पवित्रतमः वृक्षः (sa) Árbol bodhi, Arbol de bodhi, Arbol Bodhi, Bodh-Gaya, Sri Maha Bodhi (es); Бодхи дерево (ru); Pippala-Baum, Peepal-Baum, Buddhabaum, Peepalbaum, Pepul-Baum, Pepal-Baum, Bodhi-Baum, Boddhibaum, Aswattha-Baum, Pepalbaum, Pipulbaum, Bobaum (de); Árvore bodhi (pt); 菩提树 (zh); Бодхи дрво (sr); ブッダの菩提樹 (ja); Bodhi (da); Pohon bodhi (id); Sacred fig, ଅଶ୍ଵତ୍ଥ (or); Bodhitreet (nb); Pagodeboom, Banyan, Bodhibomen, Ficus religiosa, Bodhi boom, Bodhi-boom (nl); अश्वत्थः (sa); प्लक्ष वृक्ष (hi); రావిచెట్టు, ఫైకస్ రెలిజియోసా, అశ్వత్థపత్రం, రావి (te); Bồ Đề Sri Maha, Bồ-đề, Bồ đề (vi); พระศรีมหาโพธิ์, ต้นโพธิ, ต้นโพธิ์, โพธิ์ (th); Albero di Bodhi, Aśvattha (it); Strom osvícení, Strom probuzení (cs); அரச மரம், அரசம் பூ, அரசமரம் (ta)
जलद तथ्य उच्चारणाचा श्राव्य, याचे नावाने नामकरण ...
चिनी प्रवासी झ्यूझांग यांने बोधिवृक्षाबाबत विस्ताराने लिहिले आहे. परंतु जेव्हा जेव्हा बोधिवृक्ष तोडला गेला तेव्हा प्रत्येक वेळी नवा बोधिवृक्ष त्याठिकाणी लावला गेला.[1]
बौद्ध धर्मीय या वृक्षाला अतिशय पवित्र मानतात व त्याची पूजा करतात. भारहूत व बोधगया येथील शिल्पकामात गजराज (हत्ती) हे बोधिवृक्षाची पूजा करीत आहेत अशी चित्रे कोरलेली दिसतात. गया माहात्म्य, अग्नी पुराण, वायू पुराण इ. ग्रंथात बोधगया व बोधिवृक्ष यांचा पुष्कळ महिमा गायलेला आहे.[2]इ.स. १८६२ मध्ये ब्रिटिश पुरातत्त्व अधिकारी अलेक्झांडर कनिंगहॅम यांनी भारतीय पुरातत्त्व सर्वेक्षणाच्या पहिल्या खंडामध्ये याची प्रथम नोंद घेतली.