Gipsum

Gipsum, cioko, sekau atau medang sila^[1] ialah mineral sulfat lembut yang terdiri daripada kalsium sulfat dihidrat, dengan formula CaSO₄·2H₂O.^[2] Ia digunakan secara meluas dan digunakan sebagai baja, dan sebagai penyusun utama dalam pelbagai bentuk plaster, kapur papan hitam dan dinding. Skala kekerasan mineral Mohs, berdasarkan perbandingan kekerasan gores, mentakrifkan kekerasan nilai 2 sebagai gipsum. Ia terbentuk sebagai mineral evaporit dan sebagai produk penghidratan anhidrat.^[3]

Gipsum
Maklumat am
Kategori	Mineral sulfat
Formula kimia	CaSO4·2H2O
Pengecaman
Warna	Tidak berwarna hingga putih; mungkin kuning, tan, biru, merah jambu, coklat, coklat kemerahan atau kelabu kerana kekotoran
Tabii hablur	Besar, rata. Kristal memanjang dan umumnya prisma
Sistem hablur	Monoklinik
Pengembaran	Amat ketara {110}
Pembelahan	Sempurna {010}, jah {100}
Fraktur	Conchoidal on {100}, splintery parallel to [001]
Kekerasan skala Mohs	1.5–2 (defining mineral for 2)
Kilau	Vitreous to silky, pearly, or waxy
Indeks biasan	nα = 1.519–1.521 nβ = 1.522–1.523 nγ = 1.529–1.530
Sifat-sifat optik	Biaxial (+)
Dwibiasan	δ = 0.010
Pleokroisme	None
Guris	White
Graviti tentu	2.31–2.33
Keterlakuran	5
Keterlarutan	Hot, dilute HCl
Diafaneiti	Transparent to translucent
Kelainan-kelainan utama
Satin spar	Pearly, fibrous masses
Selenit	Transparent and bladed crystals
Alabaster	Fine-grained, slightly colored

Peristilahan

Nama cioko dan sekau masing-masing menyerap daripada sebutan bahasa Hokkien perkataan bertulis 石膏 iaitu chio̍h-ko dan sa̍k-kâu dalam Pe̍h-ōe-jī.^[4]

Kegunaan

Gipsum juga mempunyai keunggulan tersendiri, kerana tidak menggunakan proses pembakaran. Beragam jenis ciptan yang bisa dihasilkan dari kerajinan berbahan dasar gips ini sudah tidak asing lagi dilihat ketika di pasaran dan memiliki ragam jenis seperti:

• Frame foto
• Celengan dari gips
• Beragam bentuk boneka
• Souvenir
• Tempat tusuk gigi
• Gantungan baju
• Dekorasi ornamen
• Dsb.

Dalam makanan

Gipsum dibubuh ke dalam air perahan kacang kedelai dengan kadar kalsium yang tinggi untuk menggumpal keladak yang dijadikan makanan seperti tauhu dan tau fu fah.^[5]

Dalam perubatan

Batu ini pernah dijadikan bahan penawar racun dan pening mabuk dalam ubat tradisi Melayu dengan dikisar lumat dan dilarut air bersama tebu merah dan timah hitam sebelum diminum.^[6]

Dalam seni

Sejenis bahan berasaskan gipsum putih yang halus atau ringan iaitu pualam telah digunakan untuk patung oleh banyak budaya termasuk Mesir kuno, Mesopotamia, Rom Purba, Empayar Byzantium dan England pada zaman pertengahan.