Pulau Pinang
negeri Malaysia di Semenanjung Melayu From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Pulau Pinang (Jawi: ڤولاو ڤينڠ) atau lebih sering disebut Penang (bahasa Inggeris: Penang,
pengucapan: "Pī néeng") ialah sebuah negeri di Malaysia yang terletak di pantai barat laut Semenanjung Malaysia menghadap Selat Melaka. Ia terdiri daripada dua bahagian: Pulau Pinang, di mana terletaknya ibu negeri, George Town, dan Seberang Perai di Tanah Melayu. Kedua-dua bahagian ini dihubungkan secara fizikal oleh Jambatan Pulau Pinang dan Jambatan Kedua Pulau Pinang. Negeri ini bersempadan dengan Kedah di utara dan timur, serta Perak di selatan.
.svg)
Pulau Pinang merupakan antara pemacu ekonomi paling maju di Malaysia, dengan KDNK per kapita tertinggi dan Indeks Pembangunan Manusia tertinggi dalam kalangan semua negeri. Ia juga berada di kedudukan kedua tertinggi dalam purata gaji bulanan. Pulau Pinang ialah pengeksport utama negara dengan jumlah eksport hampir RM495 bilion (US$119.57 bilion) pada tahun 2024, kebanyakannya melalui Lapangan Terbang Antarabangsa Pulau Pinang yang juga merupakan kedua tersibuk di negara ini dari segi pergerakan pesawat.
Pulau Pinang diasaskan oleh Francis Light pada tahun 1786 dan menjadi sebahagian daripada Negeri-Negeri Selat, sebuah Tanah jajahan Mahkota British yang turut merangkumi Melaka dan Singapura. Semasa Perang Dunia Kedua, Pulau Pinang telah diduduki oleh Jepun, namun British mengambil alih semula pada tahun 1945. Pulau Pinang kemudiannya digabungkan ke dalam Persekutuan Tanah Melayu (kini Malaysia), yang mencapai kemerdekaan pada tahun 1957. Ekonomi negeri ini telah beralih daripada perdagangan entrepôt kepada pembuatan elektronik dan sektor tertiari sepanjang akhir abad ke-20.
Dengan 1.74 juta penduduk dan kepadatan penduduk sebanyak 1,659/km2 (4,300/sq mi) setakat 2020[kemas kini], Pulau Pinang merupakan salah satu negeri yang paling padat dan membangun di Malaysia.[4] Seberang Perai ialah bandar ketiga terbesar di Malaysia dari segi populasi. Pulau Pinang mempunyai masyarakat yang pelbagai budaya dengan populasi yang terdiri daripada Cina, Melayu, India, Eurasia, Siam dan ekspatriat.
Remove ads
Etimologi
Nama Pulau Pinang ini diambil daripada nama pokok pinang (areca catechu). Pulau Pinang juga dirujuk secara tidak rasminya sebagai "Mutiara Timur" (Pearl of the Orient) dan "Pulau Mutiara".
Di sepanjang aliran sejarahnya, Pulau Pinang dikenali dengan nama-nama berbeza oleh para pelaut dari pelbagai kawasan. Orang tempatan menamakannya Pulo Ka Satu kerana ia merupakan pulau terbesar di sepanjang jalan kelautan antara Lingga dan Kedah.[5] Orang Siam yang pernah dipertuankan Kedah memanggilnya Ko Mak (Bahasa Thai: เกาะหมาก).[6]
Peneroka kelautan juga mengambil perhatian terhadap pokok pinang yang berlebih-lebih di pulau ini. Pada abad ke-15, Laksamana Cheng Ho dari China Ming merujuk kepada pulau ini sebagai Bīngláng Yǔ (Cina tradisional: 檳榔嶼; Cina ringkas: 槟榔屿; Pe̍h-ōe-jī: Pin-nn̂g-sū; secara harfiahnya "Pulau Pinang") dalam carta pandu arah beliau.[7] Dalam buku yang bertajuk Declaraçam de Malaca ("Description of Malacca" atau "Penerangan Melaka"), ahli kartografi Portugis Manuel Godinho de Erédia menamakannya Pulo Pinaom.[8]
Remove ads
Sejarah
Sejarah awal
Pemerintahan bersejarah
Syarikat Hindia Timur Inggeris 1786–1858
Raj British 1858–1867
Negeri-Negeri Selat 1826–1941; 1945–1946
Empayar Jepun 1941–1945
Malayan Union 1946–1948
Persekutuan Tanah Melayu 1948–1963
Malaysia 1963–kiniAhli arkeologi telah menemui rangka manusia dan artifak Neolitik seperti tembikar, kulit siput, dan alat batu di Guar Kepah, Seberang Perai, termasuk rangka yang digelar "Perempuan Pulau Pinang", berusia kira-kira 5,000 hingga 6,000 tahun.[9][10][11]
Kewujudan inskripsi dalam bahasa Pali pada batu megalit di Cherok Tok Kun, Bukit Mertajam, menunjukkan bahawa kawasan tersebut pernah berada di bawah pengaruh Lembah Bujang, iaitu sebuah tamadun Hindu-Buddha yang wujud sekitar abad ke-6.[12] Menjelang abad ke-18, seluruh kawasan Pulau Pinang adalah sebahagian daripada Kedah, yang menjadi negeri naungan Kerajaan Rattanakosin (Siam).[13]
Penubuhan dan pemerintahan British
Pulau Pinang diperoleh oleh Kapten Francis Light bagi pihak Syarikat Hindia Timur Inggeris (SHTI) pada tahun 1786 daripada Sultan Abdullah Mukarram Shah, Sultan Kedah, sebagai balasan kepada janji perlindungan ketenteraan daripada ancaman Siam dan Burma.[15]
Tanpa kebenaran rasmi dari SHTI, Light telah berjanji memberi bantuan tentera kepada Kedah. Apabila syarikat enggan menunaikan janji tersebut semasa Kedah diserang Siam, Sultan cuba mengambil kembali pulau itu pada tahun 1790, namun gagal. Sebagai kompromi, SHTI bersetuju membayar 6,000 dolar Sepanyol setahun kepada Kedah. Jumlah itu dinaikkan kepada 10,000 dolar apabila Seberang Perai (kemudian dikenali sebagai Province Wellesley) diserahkan kepada SHTI pada tahun 1800.[16]
Pada 11 Ogos 1786, Light menamakan pulau itu sebagai “Prince of Wales Island” dan penempatan di Tanjung Penaga dinamakan George Town sempena Raja George III. Pulau ini kemudiannya berkembang sebagai pelabuhan bebas yang penting dalam perdagangan antara Timur dan Barat.
Pulau Pinang dimasukkan ke dalam Negeri-Negeri Selat bersama Melaka dan Singapura pada tahun 1826, di bawah pentadbiran British di India British. Ia menjadi tanah jajahan mahkota British yang berasingan pada tahun 1867, menjadikan George Town sebagai ibu negeri. Perubahan ini memberi lebih kuasa autonomi kepada Pulau Pinang dan membuka laluan kepada pembangunan pesat serta kemasukan imigran dari China, India dan Timur Tengah.[17][18]
Perang Dunia
.jpg)
Pulau Pinang muncul daripada Perang Dunia Pertama dengan kerosakan yang agak minimum, kecuali Pertempuran Pulau Pinang di mana kapal penjelajah Imperial German Navy SMS Emden telah menenggelamkan dua kapal perang Bersekutu di perairan George Town.[19]
Sepanjang zaman antara perang, pihak British menyedari keperluan untuk memperkukuh angkatan tentera mereka di utara Tanah Melayu. Namun begitu, sikap lalai dan kekurangan sumber menyebabkan tentera British tidak bersedia untuk menghadapi pencerobohan Jepun pada permulaan Perang Pasifik. Meskipun Pulau Pinang telah diisytiharkan sebagai kubu pertahanan, Pulau Pinang jatuh tanpa tentangan kepada Tentera Darat Imperial Jepun pada 19 Disember 1941 selepas serangan udara harian.[20]
Pihak British secara rahsia telah memindahkan penduduk Eropah dari Pulau Pinang; sejarawan Raymond Callahan berpendapat bahawa "keruntuhan moral pemerintahan British di Asia Tenggara tidak berlaku di Singapura, tetapi di Pulau Pinang".[21][22]
Pulau Pinang kemudiannya dinamakan semula sebagai Tojo-to bersempena Perdana Menteri Hideki Tojo.[23] Polis tentera Jepun mengenakan kawalan dengan membunuh orang Cina tempatan di bawah dasar Sook Ching, manakala wanita pula dipaksa menjadi hamba seks dalam sistem wanita penghibur.[24]
Dermaga Swettenham telah ditukar menjadi pangkalan kapal selam utama oleh Kuasa Paksi.[25][26][27]
Antara tahun 1944 dan 1945, pesawat pengebom Bersekutu dari India telah menyerang bangunan pentadbiran dan ketenteraan di George Town, yang menyebabkan beberapa bangunan kolonial rosak atau musnah.[28][29] Selat Pulau Pinang telah dipasang periuk api untuk mengehadkan pergerakan kapal Jepun.[30]
Berikutan penyerahan Jepun, George Town menjadi penempatan pertama di Tanah Melayu yang dibebaskan oleh marin British melalui Operasi Jurist pada 3 September 1945.[31]
Tahun-tahun pascaperang
Pulau Pinang diletakkan di bawah Pentadbiran Tentera British (Tanah Melayu) sehingga 1946, selepas itu Negeri-Negeri Selat dimansuhkan. Pihak British berusaha untuk menyatukan entiti politik dalam Tanah Melayu British, termasuk Jajahan Mahkota Pulau Pinang, di bawah satu pentadbiran tunggal yang dikenali sebagai Kesatuan Malaya.
Pada mulanya, hasrat untuk menggabungkan Pulau Pinang ke dalam kawasan majoriti Melayu yang luas tidak mendapat sambutan daripada penduduk Pulau Pinang.[32] Jawatankuasa Pemisahan Pulau Pinang telah ditubuhkan pada tahun 1948 kerana kebimbangan ekonomi dan etnik, namun percubaan mereka untuk menghalang penyatuan Pulau Pinang dengan Tanah Melayu gagal kerana tidak mendapat sokongan British.[33][34][35]
Bagi meredakan kebimbangan para penyokong pemisahan, kerajaan British menjamin status pelabuhan bebas George Town dan memperkenalkan semula pilihan raya majlis perbandaran pada tahun 1951.[36][35] George Town menjadi majlis perbandaran penuh pilihan raya pertama di Tanah Melayu menjelang 1956 dan dianugerahkan status bandar raya oleh Ratu Elizabeth II pada tahun berikutnya. Ini menjadikan George Town sebagai bandar raya pertama dalam Persekutuan Tanah Melayu, dan seterusnya, Malaysia.[37]
Era pascamerdeka
Status pelabuhan bebas George Town telah dimansuhkan oleh kerajaan persekutuan Malaysia pada tahun 1969.[38] Langkah ini menyebabkan kehilangan dagangan maritim, sekali gus membawa kepada pengangguran besar-besaran dan penghijrahan modal insan.[38][39][40]
Bagi memulihkan ekonomi, Ketua Menteri Lim Chong Eu telah menubuhkan Zon Perindustrian Bebas Bayan Lepas pada tahun 1972.[41] Perindustrian secara besar-besaran terbukti berkesan dalam membalikkan kemerosotan ekonomi Pulau Pinang dan membawa kepada pertumbuhan ekonomi pesat negeri ini sehingga lewat 1990-an.[41][42][43]
Semasa pentadbiran beliau, Jambatan Pulau Pinang, iaitu pautan jalan raya pertama antara Pulau Pinang dan Semenanjung Tanah Melayu, telah dibina.
Kehilangan modal insan yang berterusan, diperburuk oleh dasar persekutuan yang mengutamakan pembangunan Kuala Lumpur, menyebabkan Pulau Pinang kehilangan kedudukan utamanya dalam ekonomi negara menjelang abad ke-21.[38][44] Kemerosotan ini, ditambah pula dengan isu seperti perancangan bandar yang tidak koheren, pengurusan lalu lintas yang lemah dan kerosakan warisan George Town berikutan pemansuhan Akta Kawalan Sewa pada tahun 2001, menyumbang kepada ketidakpuasan hati yang semakin meningkat dalam kalangan masyarakat Pulau Pinang.[45][46][47]
Usaha memelihara seni bina warisan George Town telah menyebabkan pusat sejarah bandar ini diiktiraf sebagai Tapak Warisan Dunia UNESCO pada tahun yang sama.[48][49]
Langit malam George Town s. 2024
Remove ads
Geografi
Dengan keluasan tanah hanya 1,049 km2 (405 bt2), Pulau Pinang ialah negeri kedua terkecil di Malaysia selepas Perlis.[50] Ia terletak di pantai barat laut Semenanjung Malaysia, antara garis lintang 5.59° dan 5.12°U, dan garis bujur 100.17° dan 100.56°T.
Negeri ini dibahagikan kepada dua bahagian utama oleh Selat Pulau Pinang, yang selebar hanya 3 km (1.9 bt) pada titik tersempit dan 13 km (8.1 bt) pada titik terluas.[51][52]
- Pulau Pinang, sebuah pulau seluas 295 km2 (114 bt2).[53]
- Seberang Perai, kawasan daratan seluas 748 km2 (289 bt2) di Semenanjung Malaysia. Ia berkongsi sempadan darat dengan Kedah di utara dan timur, serta Perak di selatan.[50]
Ibu negeri, George Town, merangkumi keseluruhan Pulau Pinang dan beberapa pulau kecil di sekitarnya, termasuk Pulau Jerejak, Pulau Betong, Pulau Kendi, Pulau Rimau dan Pulau Andaman.[54] Manakala bandar raya Seberang Perai merangkumi bahagian tanah besar Pulau Pinang.[55]
4km
2.5miles
2.5miles
G
e
o
r
g
e
T
o
w
n
S
e
b
e
r
a
n
g
P
e
r
a
i
35
34
33
32
31
30
29
28
27
26
25
24
23
22
21
20
19
18
17
16
15
14
13
12
11
10
9
8
7
6
5
4
3
2
1
Peta mukim dalam George Town dan Seberang Perai.
Klik pautan di penjuru kanan atas untuk zum masuk.
Klik pautan di penjuru kanan atas untuk zum masuk.
1
Pusat bandar George Town2
Air Itam3
Balik Pulau4
Batu Ferringhi5
Bayan Lepas6
Gelugor7
Gertak Sanggul8
Jelutong9
Pantai Acheh10
Paya Terubong11
Bukit Bendera12
Relau13
Tanjung Bungah14
Tanjong Pinang15
Tanjung Tokong16
Teluk Bahang17
Teluk Kumbar18
Pulau Silikon19
Butterworth20
Batu Kawan21
Bukit Mertajam22
Bukit Minyak23
Bukit Tambun24
Bukit Tengah25
Juru26
Kepala Batas27
Mak Mandin28
Nibong Tebal29
Perai30
Permatang Pauh31
Seberang Jaya32
Sungai Bakap33
Sungai Jawi34
Tasek Gelugor35
Teluk Air TawarTopografi
Pulau Pinang berbentuk tidak sekata, dengan kawasan pedalaman yang berbukit dan kebanyakannya dilitupi hutan. Dataran pantai di pulau ini adalah sempit, dengan dataran paling luas terletak di tanjung timur laut.[58] George Town, yang pada asalnya merupakan penempatan kecil di hujung timur laut pulau, telah berkembang selama berabad-abad sehingga merangkumi seluruh pulau, walaupun pantai baratnya yang berpaya masih kurang dibangunkan.[59]
Titik tertinggi negeri ini ialah Bukit Bendera, yang berketinggian 833 m (2,733 ka) di tengah-tengah pulau. Sebaliknya, Seberang Perai mempunyai bentuk muka bumi yang kebanyakannya rata, kecuali kawasan berbukit di sepanjang sempadan timur dengan Kedah.[60]
Disebabkan kekurangan tanah di George Town, projek penambakan tanah telah dijalankan di kawasan permintaan tinggi, khususnya di pantai timur pulau.[57][61]
Pada tahun 2023, satu projek penambakan berskala besar telah dimulakan di pesisir selatan bandar untuk membina Pulau Silikon, seluas 920 he (2,300-ekar), yang dijangka menjadi hab baharu bagi pembuatan teknologi tinggi dan perdagangan.[62]
Selepas bertahun-tahun kerja penambakan, pesisir Persiaran Gurney juga sedang ditransformasikan menjadi Teluk Gurney, yang disasarkan sebagai "destinasi ikonik tepi laut baharu untuk Pulau Pinang".[63]
Sungai utama di dalam Pulau Pinang termasuk Sungai Pinang, Sungai Perai, Sungai Muda dan Sungai Kerian. Sungai Muda menjadi sempadan utara antara Seberang Perai dan Kedah, manakala Sungai Kerian membentuk sebahagian sempadan selatan antara Seberang Perai, Kedah dan Perak.[64]
Iklim
Pulau Pinang mempunyai iklim hutan hujan tropika mengikut Pengelasan iklim Köppen (Af). Negeri ini mengalami suhu yang agak konsisten sepanjang tahun, dengan purata suhu tinggi sekitar 32 °C dan suhu rendah sekitar 24°C.[65]
Kedudukan Pulau Pinang yang berdekatan dengan Sumatera menjadikannya terdedah kepada zarah debu yang dibawa angin dari kebakaran hutan bermusim, yang menyebabkan Jerebu Asia Tenggara berulang setiap tahun.[66]
Pejabat Meteorologi Pulau Pinang yang terletak di Bayan Lepas ialah pusat ramalan cuaca utama bagi kawasan barat laut Malaysia.[67]
Alam semula jadi
Walaupun mengalami perbandaran pesat, Pulau Pinang masih berjaya memelihara sebahagian besar alam semula jadi. Di dalam negeri ini, sebanyak 7,761 he (77.61 km2) telah diwartakan sebagai hutan simpan kekal.[71]
Pada tahun 2021, kawasan seluas 12,481 he (124.81 km2) telah diiktiraf sebagai Rizab Biosfera UNESCO Bukit Bendera, sebagai pengiktirafan terhadap biodiversiti kawasan tersebut.[72]
Rizab alam yang diwartakan ini termasuk Taman Negara Pulau Pinang, yang meliputi 2,562 he (25.62 km2) di hujung barat laut pulau.[73][74]
Ia telah dikenal pasti sebagai salah satu destinasi ekopelancongan negeri, bersama-sama dengan Taman Botani Pulau Pinang dan Tropical Spice Garden.[75]
Remove ads
Pentadbiran
.jpg)
Pulau Pinang, yang dahulunya sebuah tanah jajahan Mahkota British, ialah salah satu daripada empat negeri Malaysia yang tidak mempunyai sistem monarki warisan. Perlembagaan Negeri Pulau Pinang yang dikodifikasikan pada tahun 1957 merupakan undang-undang tertinggi negeri, mengandungi 42 perkara yang mentadbir kuasa dan urusan kerajaan negeri.[76]
Ketua negeri ialah Yang di-Pertua Negeri, yang dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong. Ramli Ngah Talib ialah Yang di-Pertua Negeri Pulau Pinang terkini yang memegang jawatan sejak 2025.[77] Dari segi amalan, peranan Yang di-Pertua Negeri adalah simbolik dan bersifat istiadat, termasuk kuasa melantik [[Ketua Menteri Pulau Pinang] dan meluluskan undang-undang yang diluluskan oleh Dewan Undangan Negeri.[78]
Kerajaan Negeri Pulau Pinang mempunyai badan eksekutif dan badan perundangannya sendiri, namun kuasa mereka adalah terhad berbanding Kerajaan Persekutuan Malaysia. Mengikut Perlembagaan Persekutuan Malaysia, negeri mempunyai kuasa menggubal undang-undang berkaitan adat Melayu, tanah, pertanian dan perhutanan, kerajaan tempatan, kerja awam dan air, serta pentadbiran negeri.
Bidang kuasa bersama antara kerajaan negeri dan persekutuan termasuk kebajikan sosial, perlindungan hidupan liar dan taman negara, biasiswa, penternakan, perancangan bandar, saliran dan pengairan, serta peraturan kesihatan awam.[79]
Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang terdiri daripada 40 orang ahli yang dipilih melalui pilihan raya negeri, mewakili kawasan pilihan raya satu kerusi untuk tempoh maksimum lima tahun. Berbanding negeri-negeri lain di Semenanjung Malaysia, landskap politik Pulau Pinang dilihat lebih liberal dan tersendiri kerana kepelbagaian etnik dan pembangunan sosioekonominya.[80][81]
Tidak seperti negeri-negeri lain di Semenanjung, Orang Cina Pulau Pinang membentuk kumpulan etnik terbesar di Pulau Pinang selama beberapa dekad, dan infrastruktur ekonomi negeri ini banyak bergantung kepada perdagangan dan perniagaan berbanding pertanian.[81] Setakat 2023[kemas kini], bukan Melayu membentuk majoriti di 25 daripada 40 kawasan DUN.[82] Oleh itu, sokongan bukan Melayu amat penting bagi mana-mana gabungan politik yang ingin membentuk kerajaan negeri.[81][82]
Eksekutif
Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Pulau Pinang ialah badan eksekutif kerajaan negeri, setara dengan fungsi Kabinet Malaysia. Ia diketuai oleh Ketua Menteri Pulau Pinang, yang berperanan sebagai ketua kerajaan negeri.
Sehingga kini, Pulau Pinang kekal sebagai satu-satunya negeri di Malaysia di mana jawatan ketua kerajaan sentiasa dipegang oleh individu daripada kalangan Cina Malaysia sejak kemerdekaan negara.[83]
Selain itu, Pulau Pinang merupakan negeri pertama yang meluluskan had dua penggal bagi tempoh perkhidmatan ketua menteri.[84] Ketua Menteri semasa ialah Chow Kon Yeow dari Parti Tindakan Demokratik (DAP), yang memegang jawatan sejak pilihan raya negeri 2018.[85]
Perundangan
Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang yang bersidang secara unikameral mempunyai 40 kerusi, dan anggotanya dikenali sebagai Ahli Dewan Undangan Negeri (ADUN). Persidangan dijalankan di Bangunan Dewan Undangan Negeri Pulau Pinang yang berarkitektur neoklasik di George Town. Pulau Pinang mengamalkan sistem Westminster di mana ahli Majlis Mesyuarat Kerajaan Negeri Pulau Pinang dilantik daripada kalangan ADUN yang dipilih.
Sebarang pindaan terhadap Perlembagaan Negeri Pulau Pinang memerlukan sokongan sekurang-kurangnya dua pertiga daripada jumlah anggota DUN.[76] Sebelum pilihan raya negeri, adalah menjadi kebiasaan untuk Dewan dibubarkan dengan persetujuan Yang di-Pertua Negeri.[78]
Pilihan raya negeri 2023 menyaksikan kerjasama luar biasa antara Pakatan Harapan (PH) dan bekas seteru politiknya Barisan Nasional (BN).[86] Gabungan PH–BN kini menguasai majoriti dua pertiga dalam DUN dengan 29 daripada 40 kerusi. Walau bagaimanapun, blok pembangkang Perikatan Nasional (PN) dari sayap kanan berjaya menembusi kawasan majoriti Melayu luar bandar dan memperoleh baki 11 kerusi dalam Dewan.[82]
Kerajaan tempatan
Pulau Pinang turut dibahagikan kepada dua perbandaran bertaraf bandar raya, masing-masing ditadbir oleh pihak berkuasa tempatan. Kuasa kerajaan tempatan termasuk kawalan perancangan, perumahan awam, kawasan rekreasi, pelupusan sisa, pelesenan perniagaan, pasar, pengangkutan tempatan, dan jalan-jalan perbandaran.[88]
- Majlis Bandaraya Pulau Pinang (MBPP) mentadbir bandar raya George Town, yang merangkumi seluruh Pulau Pinang. Ia terdiri daripada seorang datuk bandar, setiausaha bandar raya, dan 24 ahli majlis.
- Majlis Bandaraya Seberang Perai (MBSP) mentadbir kawasan Seberang Perai. Struktur pentadbiran MBSP adalah serupa dengan MBPP.
Pulau Pinang juga dibahagikan kepada lima daerah pentadbiran, dua di George Town dan tiga di Seberang Perai. Setiap daerah diketuai oleh pegawai daerah. Pejabat tanah dan daerah mengendalikan kutipan cukai tanah, berbeza dengan kerajaan tempatan yang fokus kepada pentadbiran dan penyelenggaraan infrastruktur bandar.[89]
Selepas Pakatan Rakyat memenangi kuasa dalam pilihan raya negeri 2008, kerajaan negeri yang baharu cuba mengembalikan semula pilihan raya kerajaan tempatan yang telah digantung sejak 1960-an.[90][91] Namun, ketika itu kerajaan persekutuan yang dikuasai oleh Barisan Nasional menolak cadangan tersebut, yang kemudiannya membawa kepada keputusan Mahkamah Persekutuan Malaysia bahawa pilihan raya kerajaan tempatan tidak berada di bawah bidang kuasa kerajaan negeri.[90][92]
Kehakiman
.jpg)
Sistem perundangan Malaysia moden berakar umbi dari George Town pada abad ke-19.[95] Pada tahun 1807, Pulau Pinang dianugerahkan piagam diraja yang membawa kepada penubuhan Mahkamah Agung. Tahun berikutnya, Mahkamah Agung Pulau Pinang (kini Mahkamah Tinggi Pulau Pinang) dirasmikan di Fort Cornwallis dengan pelantikan Edmond Stanley sebagai Recorder pertama.
Mahkamah Tinggi Pulau Pinang merupakan mahkamah tertinggi di negeri ini. Antara peguam tersohor yang pernah berkhidmat termasuk Tunku Abdul Rahman, Cecil Rajendra, dan Karpal Singh.[93][96] Di samping itu, terdapat empat Mahkamah Majistret dan dua Mahkamah Sesyen di seluruh Pulau Pinang.[97]
Hubungan luar negeri
Pulau Pinang merupakan negeri dengan kehadiran misi diplomatik asing terbanyak dalam kalangan negeri di Malaysia. Setakat 2023[kemas kini], seramai 27 buah negara mempunyai konsulat atau konsul kehormat yang dilantik di negeri ini.[98] Kerajaan Negeri Pulau Pinang juga telah menandatangani perjanjian negeri kembar dengan Wilayah Kanagawa di Jepun dan persahabatan negeri dengan Wilayah Hainan di China.[99][100]
Konsulat
Senarai ini berdasarkan maklumat daripada Kementerian Luar Negeri Malaysia, melainkan dinyatakan sebaliknya.[98]
Keselamatan
Pada tahun 1861, Pasukan Sukarelawan Pulau Pinang dan Wilayah Wellesley (P&PWVC) ditubuhkan sebagai pasukan tentera sukarelawan kedua di Tanah Melayu selepas Pasukan Sukarelawan Singapura. Pada awalnya, pasukan ini hanya dianggotai oleh orang Eropah dan kaum lain dihalang daripada menyertai sehingga tahun 1899.[101] Kemudian, P&PWVC berkembang menjadi Batalion ke-3 Pasukan Sukarelawan Negeri-negeri Selat (SSVF) dan menjelang tahun 1937, ia merangkumi platun mesingan Eropah, kompeni senapang Melayu, seksyen perubatan, dan simpanan ibu pejabat. Walaupun bilangan anggota meningkat menjelang pendudukan Jepun, batalion ini akhirnya dipindahkan dari Pulau Pinang tanpa sempat berperang.[102]
Selepas merdeka, kerajaan persekutuan Malaysia bertanggungjawab sepenuhnya ke atas hal ehwal pertahanan negara.[79] Pulau Pinang menempatkan Batalion ke-2 Rejimen Askar Melayu Diraja dan Rejimen 509 Askar Wataniah, yang merupakan kesinambungan sejarah P&PWVC.[103][104] Tentera Laut Diraja Malaysia (TLDM) juga mempunyai pangkalan simpanan sukarela di George Town.[105] Pangkalan Udara TUDM Butterworth pula menjadi ibu pejabat kepada Sistem Pertahanan Kawasan Bersepadu (HQIADS).[106] Pangkalan ini turut menjadi lokasi penempatan secara bergilir oleh pasukan tentera udara dan darat Australia, termasuk Kompeni Rifle Butterworth.[107]
Remove ads
Demografi
Setakat 2020[kemas kini], Pulau Pinang mempunyai populasi seramai 1,740,405 orang dan kadar kepadatan penduduk tertinggi dalam kalangan semua Negeri dan Wilayah Persekutuan Malaysia, iaitu 1,659/km2 (4,300/sq mi). Pulau Pinang juga merupakan negeri kedua paling berbandar di Malaysia, dengan kadar urbanisasi sebanyak 92.5%.[4]
54% daripada penduduk Pulau Pinang menetap di Seberang Perai, manakala baki 46% tinggal di George Town. George Town juga merupakan bandar teras kepada Konurbasi George Town, iaitu kawasan metropolitan kedua terbesar di Malaysia.[108]
Antara tahun 2015 dan 2016, Pulau Pinang mencatat nisbah keberkesanan migrasi antara negeri tertinggi, hasil daripada kepelbagaian ekonominya. Majoriti penghijrah antara negeri berasal dari Perak, Selangor, Kedah, Johor dan Kuala Lumpur.[109]
Etnik
Pada tahun 2020, populasi Pulau Pinang terdiri daripada kira-kira 41.3% kaum Cina, 40.7% Melayu, 8.9% India, 0.5% Bumiputera lain, 0.6% etnik lain, dan 8.1% bukan warganegara.
Komuniti Cina Pulau Pinang termasuk golongan Peranakan Cina, yang dikenali dengan seni bina, pakaian dan masakan yang tersendiri. Negeri ini juga menempatkan masyarakat Eurasia, Siam dan Arab.
Warga asing mewakili 8% populasi, dengan lebih 38% daripada mereka menetap di pusat bandar George Town, Paya Terubong dan Bayan Lepas.
Bahasa
Bahasa Melayu ialah bahasa rasmi Pulau Pinang. Bahasa Inggeris pernah menjadi bahasa rasmi semasa pemerintahan British dan terdapat cadangan agar ia dijadikan bahasa rasmi kedua.[111]
Dalam kalangan etnik Cina, dialek utama termasuk Bahasa Hokkien Pulau Pinang, Teochew, Hakka, dan Kantonis. Bahasa Tamil merupakan bahasa utama masyarakat India, selain Malayalam, Telugu, Hindi dan Punjabi.
Bahasa Hokkien Pulau Pinang juga berfungsi sebagai lingua franca antara kumpulan etnik Cina, dan terdapat usaha komuniti untuk memeliharanya.[112]
Agama
Pulau Pinang, seperti negeri-negeri lain di Semenanjung Malaysia, menjadikan Islam sebagai agama rasmi. Namun begitu, Pulau Pinang merupakan satu daripada dua negeri (selain Sarawak) yang tiada majoriti mutlak Muslim.
Pulau Pinang mengiktiraf kebebasan beragama dan perhimpunan keagamaan. Ia turut mempunyai badan khas seperti Penang Harmony Corporation dan Lembaga Wakaf Hindu Pulau Pinang untuk mengurus hal ehwal bukan Islam dan memupuk keharmonian antara agama.[114]
Remove ads
Ekonomi
Sektor ekonomi Pulau Pinang mengikut sumbangan KDNK (2023)[115]
Perkhidmatan (48.0%)
Pembuatan (46.5%)
Pembinaan (2.9%)
Pertanian (1.9%)
Perlombongan (0.1%)
Pulau Pinang merupakan antara negeri yang mempunyai ekonomi paling kukuh di Malaysia.[119] Ekonomi negeri ini yang berasaskan sektor tertier banyak dipacu oleh sektor pembuatan dan perkhidmatan.[120] Pada tahun 2023, Keluaran Dalam Negara Kasar (KDNK) Pulau Pinang bernilai hampir RM128.593 bilion (US$28.016 bilion) dengan kadar pertumbuhan sebanyak 3.3%.[115] KDNK per kapita negeri ini iaitu RM72,586 (US$15,814) adalah yang tertinggi dalam kalangan negeri-negeri di Malaysia, melebihi ambang pendapatan tinggi Bank Dunia iaitu US$14,005.[115][121]
Kawasan Konurbasi George Town mempunyai nilai KDNK mencecah US$30 bilion pada 2020, menjadikannya ekonomi metropolitan kedua terbesar di Malaysia selepas Lembah Klang.[122]
Pulau Pinang menyumbang kira-kira RM7 bilion kepada hasil cukai tahunan negara dan mencatat kadar pengangguran antara terendah di negara ini iaitu 2.2% pada 2023.[116][123] Gaji bulanan purata meningkat kepada RM3,557, kedua tertinggi selepas Selangor, manakala kadar penyertaan tenaga buruh meningkat kepada 71.3%.[116]
Pulau Pinang merupakan destinasi utama pelaburan asing di Malaysia, meraih US$13.4 bilion atau hampir 33% daripada keseluruhan pelaburan langsung asing (FDI) negara pada tahun 2023.[117] Sebahagian besar FDI ini datang dari Belanda, Kepulauan Cayman dan Singapura.[116] Negeri ini juga menjadi hab utama bagi syarikat multinasional dalam rantaian bekalan global elektronik, menyumbang lebih 5% daripada jualan semikonduktor dunia.[124] Pulau Pinang juga ialah pengeksport terbesar Malaysia dengan nilai eksport lebih RM447 bilion (31% daripada jumlah eksport negara pada 2023).[125]
Sektor perkhidmatan terus berkembang, dengan Pulau Pinang menjadi hab Global Business Services (GBS) kedua paling popular di negara ini dan pusat kewangan utama wilayah barat laut. Pelancongan, acara perniagaan dan pelancongan kesihatan turut menyumbang kepada kepesatan sektor ini.[126][127]
Pulau Pinang digambarkan oleh Bloomberg sebagai "kejayaan ekonomi terbesar Malaysia" sejak 2008, walaupun tumpuan kerajaan persekutuan lebih terarah kepada negeri lain.[128] Hutang negeri telah dikurangkan kepada hanya RM41.1 juta pada 2022.[118] Nilai Indeks Pembangunan Manusia (HDI) Pulau Pinang turut meningkat kepada 0.839 pada 2023, tertinggi dalam kalangan negeri-negeri (tidak termasuk Wilayah Persekutuan).[129]
Kemajuan ekonomi ini turut menarik minat pelabur hartanah. George Town diiktiraf sebagai destinasi pelaburan hartanah komersial paling menarik di Malaysia oleh Knight Frank pada 2016, dan pasaran hartanah kediaman Pulau Pinang berada di tempat kedua di Asia Tenggara selepas Singapura pada 2023.[130]
Pembuatan
Pada tahun-tahun awal selepas kemerdekaan Tanah Melayu, usaha perindustrian Pulau Pinang tertumpu kepada dasar penggantian import.[41] Pada ketika itu, George Town masih menikmati status pelabuhan bebas.[38] Kawasan perindustrian pertama dibina pada 1960-an di Mak Mandin dan Perai semasa pentadbiran Ketua Menteri pertama, Wong Pow Nee.[131]
Namun, pemansuhan status pelabuhan bebas George Town dan kejatuhan kerajaan Wong pada 1969 menandakan titik perubahan dalam ekonomi negeri ini.[41] Penggantinya, Lim Chong Eu, melaksanakan transformasi ekonomi besar-besaran. Zon Perindustrian Bebas Bayan Lepas (Bayan Lepas FIZ) ditubuhkan pada 1972, diikuti oleh Zon Perindustrian Bebas Perai pada 1980.[41] Zon-zon ini memainkan peranan penting dalam memulihkan ekonomi negeri dan memacu pertumbuhan ekonomi menjelang akhir abad ke-20.
Kerajaan negeri kini giat membangunkan kawasan perindustrian baharu di Seberang Perai seperti di Seberang Jaya, Bukit Minyak dan Batu Kawan bagi memenuhi permintaan tanah industri.[132]
Sektor pembuatan Pulau Pinang menarik pelaburan asing langsung (FDI) bernilai US$13.1 bilion pada 2023, iaitu hampir 47% daripada jumlah keseluruhan Malaysia.[133] Antara syarikat multinasional (MNC) yang mempunyai operasi pengilangan di Pulau Pinang termasuk AMD, Bosch, Broadcom, Dell, HP, Intel, Motorola, Osram dan Renesas.[134]
Menurut Financial Times pada 2024, Pulau Pinang berada dalam kedudukan strategik untuk meraih manfaat daripada perang perdagangan China–AS melalui strategi "China Plus One".[135]
Perkhidmatan
Sektor perkhidmatan menyumbang 48% daripada KDNK Pulau Pinang pada tahun 2023 dan menggaji hampir dua pertiga tenaga kerja negeri.[115] George Town merupakan pusat perdagangan utama di utara Malaysia.[136]
Perkhidmatan kewangan dan berkaitan menyumbang 9% daripada KDNK negeri.[115] Lapangan Terbang Antarabangsa Pulau Pinang ialah yang kedua tersibuk di Malaysia dari segi pergerakan pesawat dan mengendalikan eksport bernilai RM365 bilion pada 2023, tertinggi dalam kalangan pintu masuk negara.[137]
Pelabuhan Pulau Pinang pula mengendalikan lebih 1.4 juta kontena (TEUs) pada 2024, ketiga tertinggi di Malaysia.[138]
Pulau Pinang juga meneroka pemelbagaian ekonomi melalui pelancongan kesihatan, acara perniagaan, ekopelancongan dan persinggahan kapal pelayaran.[139] Ia kini merupakan destinasi utama pelancongan kesihatan di Malaysia.[140] Industri acara perniagaan negeri menjana impak ekonomi hampir RM1.3 bilion pada 2024.[141]
Sektor runcit Pulau Pinang turut meriah dengan gabungan pusat beli-belah moden dan rumah kedai tradisional yang menawarkan produk tempatan.[142]
Negeri ini juga merupakan hab utama untuk perkhidmatan dikongsi dan penyumberan luar (SSO). Menjelang 2016, Pulau Pinang menerima pelaburan GBS bernilai RM4.1 bilion, kedua selepas Kuala Lumpur.[143] Perluasan operasi syarikat MNC ke Pulau Pinang mewujudkan ribuan pekerjaan dan meningkatkan permintaan terhadap ruang pejabat baharu.[143] Ekosistem syarikat permulaan (startup) turut berkembang, dipacu oleh syarikat tempatan seperti Piktochart dan DeliverEat.[144]
Remove ads
Pengangkutan
Pulau Pinang dihubungkan dengan tanah besar Seberang Perai melalui dua jambatan utama, iaitu Jambatan Pulau Pinang yang berukuran 13.5 kilometer dan Jambatan Sultan Abdul Halim Muadzam Shah sepanjang 24 kilometer.[145] Seberang Perai pula boleh diakses melalui Lebuhraya Utara–Selatan yang membentang sepanjang pantai barat Semenanjung Malaysia. Antara jalan bertol utama lain termasuklah Lingkaran Luar Butterworth (BORR) dan Lebuhraya Butterworth–Kulim.
Tambahan pula, Laluan kereta api Pantai Barat oleh Keretapi Tanah Melayu (KTM) melalui Seberang Perai, dengan Stesen Kereta Api Butterworth berfungsi sebagai terminal utama di utara Malaysia. Selain perkhidmatan KTM biasa, Butterworth juga merupakan hentian utama bagi Eastern and Oriental Express yang menghubungkan Bangkok dan Singapura.[146]
Penang Sentral merupakan hab transit utama negeri ini, yang terletak bersebelahan dengan Pangkalan Sultan Abdul Halim dan Stesen Butterworth.
Setakat tahun 2023, sistem jalan raya Pulau Pinang (tidak termasuk jalan bertol) meliputi jarak sejauh 6,725.1 kilometer.[147]
Antara lebuh raya utama di pulau ialah Lebuhraya Tun Dr Lim Chong Eu yang membentang di pesisir timur dan menghubungkan pusat bandar George Town, Zon Perindustrian Bebas Bayan Lepas, Jambatan Pulau Pinang dan Jambatan Kedua. Jalan Lingkaran Dalam George Town merupakan laluan utama di pusat bandar manakala Laluan Persekutuan 6 pula melingkari seluruh kawasan pulau.
Pengangkutan awam
Pada zaman penjajahan British, George Town merupakan pelopor sistem pengangkutan awam di Tanah Melayu. Sistem trem pertama yang digerakkan menggunakan wap mula beroperasi pada 1880-an, namun dihentikan pada tahun 1936. Walau bagaimanapun, beca masih boleh dilihat di sekitar bandar sebagai tarikan pelancongan.[148]
Pengangkutan awam utama di Pulau Pinang adalah bas awam. Rapid Penang, ditubuhkan pada 2007, mengendalikan 47 laluan aktif termasuk ke Sungai Petani, Kulim dan Kerian.[149]
Sejak 2024, Rapid Penang telah memperkenalkan perkhidmatan bas van atas permintaan (Demand-responsive transport) untuk menangani masalah sambungan “jarak terakhir” di kawasan seperti George Town, Jelutong dan Bayan Lepas.
Sistem rel dalam negeri ini hanyalah Kereta api Bukit Bendera, satu-satunya kereta api funikular di Malaysia. Sebuah sistem kereta kabel baharu sedang dibina untuk mengurangkan kebergantungan pada perkhidmatan sedia ada.[16]
Sebagai sebahagian daripada Pelan Induk Pengangkutan Pulau Pinang, kerajaan negeri merancang sistem rel transit bandar pertama di luar Lembah Klang. Pada tahun 2024, kerajaan persekutuan mengambil alih projek Laluan Mutiara sebuah sistem LRT sepanjang 29.5 kilometer yang menghubungkan George Town dengan Seberang Perai. Projek ini mula dibina pada 2025 dan dijangka siap menjelang 2031.[150][151]
Infrastruktur laluan pejalan kaki dan berbasikal turut dipertingkatkan. Pada 2016, George Town menjadi bandar pertama di Malaysia memperkenalkan sistem perkongsian basikal awam iaitu LinkBike.
Udara
Lapangan Terbang Antarabangsa Pulau Pinang terletak kira-kira 16 kilometer di selatan Georgetown. Ia merupakan lapangan terbang utama di wilayah barat laut Malaysia dan menyediakan penerbangan terus ke bandar-bandar serantau seperti Kuala Lumpur, Singapura, Bangkok, Taipei, Hong Kong, Xiamen, Shanghai, Doha dan Dubai.[152]
Ia merupakan lapangan terbang kedua tersibuk di Malaysia dari segi pergerakan pesawat dan mencatat lebih 7.6 juta penumpang pada tahun 2024. Ia juga mengendalikan jumlah eksport tertinggi bagi semua pintu masuk negara.
Setakat tahun 2025, lapangan terbang ini sedang dinaik taraf untuk meningkatkan kapasiti tahunan kepada 12 juta penumpang menjelang 2028.[16]
Laut
Walaupun perdagangan maritim Pulau Pinang merosot selepas kehilangan status pelabuhan bebas George Town pada 1969, Pelabuhan Pulau Pinang kekal sebagai pelabuhan utama bagi wilayah barat laut Semenanjung Malaysia dan selatan Thailand.[153] Pada tahun 2024, pelabuhan ini mengendalikan lebih 1.4 juta unit kontena bersaiz 20 kaki (TEUs), ketiga tertinggi di Malaysia.[154]
Swettenham Pier yang terletak di pusat bandar George Town merupakan terminal persinggahan utama bagi kapal persiaran. Pada 2017, ia mencatat 125 panggilan pelabuhan, melebihi Pelabuhan Klang. Ia juga menerima kapal persiaran mewah seperti Queen Mary 2 serta lawatan kapal tentera laut.[155]
Perkhidmatan feri menyeberangi Selat Pulau Pinang menghubungkan George Town dan Seberang Perai. Dahulunya merupakan satu-satunya penghubung antara pulau dan tanah besar sebelum Jambatan Pulau Pinang siap pada 1985, perkhidmatan ini masih wujud dengan empat feri beroperasi setiap hari.[156]
Remove ads
Pendidikan
Sistem pendidikan di Pulau Pinang berada di bawah bidang kuasa kerajaan Persekutuan, seperti juga negeri-negeri lain di Malaysia. Bahasa Melayu dan Bahasa Inggeris merupakan mata pelajaran wajib yang diajar di semua sekolah. Di samping itu, sekolah vernakular dibenarkan menggunakan bahasa Mandarin atau bahasa Tamil sebagai bahasa pengantar.[157]
Pulau Pinang mencatat kadar celik huruf ketiga tertinggi di Malaysia selepas Kuala Lumpur dan Selangor, iaitu 99.5 peratus setakat tahun 2014.[158] Selain itu, nilai Indeks Pembangunan Manusia (HDI) negeri ini iaitu 0.839 merupakan yang tertinggi dalam kalangan negeri-negeri di Malaysia, tidak termasuk Wilayah Persekutuan.[129]
Pulau Pinang menempatkan sebanyak 49 institusi pengajian tinggi termasuk universiti, kolej, kolej perubatan, institut latihan industri dan institut pendidikan guru. Selain itu, terdapat 13 buah sekolah antarabangsa dan ekspatriat, 128 sekolah menengah, 271 sekolah rendah serta 609 buah tadika di seluruh negeri.[159][160][161]
George Town merupakan lokasi beberapa sekolah tertua dan berprestij di negara ini. Penang Free School, yang diasaskan pada tahun 1816, ialah sekolah Inggeris tertua di Asia Tenggara. Zaman pemerintahan kolonial British turut menyaksikan penubuhan sekolah-sekolah mubaligh seperti St. Xavier’s Institution, St. George’s Girls’ School dan Methodist Boys’ School.[162]
Pulau Pinang juga menjadi perintis kepada pendidikan aliran Cina di Malaysia dengan penubuhan sekolah Cina pertama pada tahun 1819. Sekolah-sekolah Cina ternama yang wujud di negeri ini termasuk Sekolah Menengah Chung Ling , Sekolah Menengah Perempuan China, Sekolah Menengah Heng Ee dan Sekolah Menengah Jit Sin. Di samping itu, George Town menempatkan 13 buah sekolah antarabangsa yang menawarkan silibus British, Amerika Syarikat atau International Baccalaureate.[163]
Universiti Sains Malaysia (USM) merupakan universiti awam utama di Pulau Pinang. Pada tahun 2025, USM berada pada kedudukan ke-146 dalam senarai QS World University Rankings, menjadikannya universiti ketiga terbaik di Malaysia selepas Universiti Malaya dan Universiti Kebangsaan Malaysia.[164] Sebahagian besar institusi pengajian tinggi lain di negeri ini adalah swasta, termasuk Universiti Terbuka Wawasan, Kolej Universiti Komunikasi Han Chiang, Kolej DISTED dan RCSI & UCD Malaysia Campus.
Di samping itu, George Town merupakan ibu pejabat kepada RECSAM (Pusat Serantau SEAMEO untuk Pendidikan Sains dan Matematik), yang merupakan salah satu daripada 26 institusi khusus di bawah naungan Pertubuhan Menteri-Menteri Pendidikan Asia Tenggara (SEAMEO).[165]
Perbadanan Perpustakaan Awam Pulau Pinang ialah badan kerajaan negeri yang bertanggungjawab menguruskan semua perpustakaan awam di seluruh negeri. Pada tahun 2016, kerajaan negeri melancarkan Perpustakaan Digital Pulau Pinang, iaitu perpustakaan digital pertama di Malaysia yang terletak dalam kawasan Penang Free School.[166] Perpustakaan digital serupa kemudiannya dibina di beberapa lokasi lain termasuk di Butterworth, yang menerima pengiktirafan melalui pelbagai anugerah.[167]
Remove ads
Kesihatan
.jpg)
Perkhidmatan kesihatan di Pulau Pinang beroperasi menerusi sistem dua peringkat, iaitu hospital awam dan swasta. Hospital Pulau Pinang, yang ditadbir dan dibiayai oleh Kementerian Kesihatan Malaysia, merupakan hospital rujukan tersier utama di kawasan barat laut Malaysia.[168] Hospital ini disokong oleh lima lagi hospital awam di seluruh negeri yang turut berada di bawah pentadbiran kementerian sama.[169]
Pulau Pinang juga mempunyai 19 hospital swasta yang menawarkan pelbagai perkhidmatan pakar, menjadikan negeri ini hab utama pelancongan perubatan di Malaysia.[140][170] Jumlah keseluruhan katil hospital awam dan swasta di negeri ini adalah sebanyak 4,329 buah, iaitu sekitar 248.7 katil bagi setiap 10,000 penduduk, melebihi purata kebangsaan.[170]
Walaupun hospital swasta beroperasi secara bebas daripada Kementerian Kesihatan, terdapat kerjasama awam-swasta dalam keadaan tertentu. Contohnya semasa pandemik COVID-19, hospital swasta menyumbangkan peralatan dan menerima pesakit bukan COVID-19 yang memerlukan rawatan segera.[171]
Kadar kematian bayi di Pulau Pinang menurun dengan ketara, iaitu sebanyak 85% antara tahun 1970 dan 2000 kepada 5.7 kematian bagi setiap 1,000 kelahiran hidup. Kadar kematian neonatal turut mencatatkan penurunan sebanyak 84.7% dalam tempoh yang sama kepada 4.1 per 1,000 kelahiran. Setakat 2023[kemas kini], jangka hayat kelahiran di Pulau Pinang ialah 71.9 tahun bagi lelaki dan 77.2 tahun bagi wanita.[172]
Menurut Tinjauan Kesihatan dan Morbiditi Kebangsaan 2019, Pulau Pinang mencatatkan salah satu kadar obesiti terendah di Malaysia, iaitu 18.6%.[173]
Kebudayaan
Festival
Pulau Pinang yang berbilang kaum menyaksikan pelbagai perayaan budaya dan keagamaan sepanjang tahun, termasuk Tahun Baru Cina, Hari Raya Aidilfitri, Deepavali, Thaipusam, Vaisakhi, Krismas, Hari Wesak dan Songkran.[175] Perayaan Tahun Baru Cina berlangsung selama 15 hari dan menampilkan acara istimewa seperti hari jadi Maharaja Jed di George Town.[176][177] Hari ke-15 disambut dengan Pesta Tanglung yang berunsur Peranakan.[177]
George Town merupakan tempat asal bagi bentuk unik Perarakan Chingay, di mana peserta mengimbangi bendera bersaiz besar di atas kepala atau tangan mereka.[178] Perarakan negeri diadakan setiap tahun, dan persembahan Chingay turut diselitkan dalam perayaan masyarakat Cina dan acara rasmi seluruh negeri.[179]
Warga ekspatriat di Pulau Pinang turut membawa tradisi mereka ke negeri ini. Bon Odori (Jepun), Hari Santo Patrick (Ireland), dan Oktoberfest (Jerman) diraikan di George Town dan semakin popular dalam kalangan penduduk tempatan.[180][181][182]
Beberapa festival besar turut dianjurkan setiap tahun, antaranya Festival George Town yang menjadi acara seni terbesar di Asia Tenggara sejak 2010.[183] Pada 2018, Festival Sastera George Town menjadi festival sastera Asia Tenggara pertama yang memenangi Anugerah Festival Sastera Antarabangsa di London Book Fair.[184]
Seni
.jpeg)
Bangsawan merupakan bentuk teater Melayu yang berasal dari Pulau Pinang pada akhir kurun ke-19 dan menggabungkan pengaruh India, Barat, Islam, Cina serta Indonesia. Ia popular sekitar tahun 1920-an.[186] Satu lagi bentuk teater unik dari Pulau Pinang ialah Boria, yang menampilkan nyanyian diiringi biola, marakas dan tabla. Boria pernah diharamkan di Singapura dan Melaka, namun tidak pernah dilarang di Pulau Pinang.[187]
Selain seni tradisional, Orkestra Filharmonik Pulau Pinang, ditubuhkan pada 2010 dan dibiayai oleh kerajaan negeri, bertujuan meningkatkan taraf muzik klasik di Pulau Pinang. Dewan Sri Pinang dan Setia SPICE menjadi lokasi utama untuk persembahan dan konsert.[188]
Inskripsi George Town sebagai Tapak Warisan Dunia UNESCO telah menggalakkan pertumbuhan industri budaya dan kreatif di bandar ini.[189] Pada tahun 2012, artis Lithuania Ernest Zacharevic menghasilkan siri mural yang menggambarkan budaya dan gaya hidup tempatan sempena Festival George Town. Kini terdapat lebih 50 mural dan 18 arca besi tempa di sekitar bandar ini.[185] Pameran seni juga kerap dianjurkan di ruang acara seperti Depoh Bas Hin dan Sia Boey.[190]
Pulau Pinang turut mempunyai sejarah sastera yang penting, termasuk peranan sebagai pusat terjemahan kesusasteraan Cina dan Barat ke dalam bahasa Melayu.[191][192] Kini, penerbit seperti Areca Books, Gerakbudaya dan George Town World Heritage Incorporated turut menyumbang bersama rangkaian utama seperti Popular dan MPH.
Media
George Town merupakan pusat utama media cetak Malaysia. Akhbar pertama negara, Prince of Wales Island Gazette, diterbitkan di sini pada tahun 1806.[193] Akhbar The Star dan Kwong Wah Yit Poh turut diasaskan di George Town.[194][195] Akhbar rasmi kerajaan negeri, Buletin Mutiara, diterbitkan setiap dua minggu dalam pelbagai bahasa.[196]
Bandar ini juga menjadi lokasi penggambaran filem dan siri seperti Crazy Rich Asians, Anna and the King, The Little Nyonya, dan You Mean the World to Me, filem pertama sepenuhnya dalam Hokkien Pulau Pinang.[197] George Town turut menjadi lokasi rancangan realiti The Amazing Race versi antarabangsa.
Masakan
Masakan Pulau Pinang menampilkan campuran pengaruh Melayu, Cina, India, Peranakan dan Siam. Makanan jalanan terkenal termasuk char kuey teow, asam laksa dan nasi kandar.[198] CNN menamakan George Town sebagai "ibu kota makanan Malaysia", dan Time serta Lonely Planet menyenaraikannya sebagai destinasi makanan jalanan terbaik Asia.[199][200]
Sejak beberapa tahun kebelakangan ini, senario makanan negeri turut berkembang dengan restoran mewah.[201] Pada 2022, Michelin Guide memulakan edisi Malaysia dan memasukkan Pulau Pinang dalam senarai panduan, menonjolkan restoran kecil dan penjaja tempatan.[202]
Sukan
Meskipun bersaiz kecil, Pulau Pinang telah menganjurkan acara sukan serantau dan antarabangsa seperti Sukan SEA 2001, Kejohanan Dunia Skuasy Wanita 2013 dan Sukan Asia Pasifik Masters 2018.[203][204][205] Negeri ini juga mempunyai pasukan tersendiri dalam Sukan Malaysia (SUKMA).
Kemudahan sukan utama termasuk Stadium Negeri Pulau Pinang di Seberang Perai dan Stadium Bandaraya di George Town, yang menjadi gelanggang utama kepada Pulau Pinang FC.[188][206] Setia SPICE menempatkan arena tertutup dan pusat akuatik moden.[207] George Town turut menempatkan Kelab Lumba Kuda Pulau Pinang, kelab ekuestrian tertua di Malaysia sejak 1864.[208]
Acara tahunan penting termasuk Festival Perahu Naga Antarabangsa Pulau Pinang dan Maraton Antarabangsa Jambatan Pulau Pinang.[209] Maraton tersebut menarik lebih 20,000 peserta dari 61 negara pada tahun 2023.[210]
Seni bina
.jpg)
Dari atas kiri mengikut arah jam: Masjid Terapung Tanjung Bungah, Kek Lok Si, Gereja St. George, Pulau Pinang dan Kuil Arulmigu Karumariamman
Pada tahun 2008, UNESCO mengisytiharkan hampir 260 he (2.6 km2) kawasan pusat George Town sebagai Bandar Warisan Dunia. Pusat bandar ini diiktiraf kerana "landskap bandar yang unik dari segi seni bina dan budaya yang tiada tandingan di Asia Timur dan Asia Tenggara".[49] Gabungan rumah kedai, banglo Anglo-India, masjid, tokong, kuil, gereja, wat, serta kompleks kolonial membentuk wajah warisan bandar ini.[211]
Kebudayaan Siam dan Burma juga dipamerkan melalui tempat ibadat seperti Wat Chayamangkalaram, Kuil Buddha Burma Dhammikarama dan Kek Lok Si.[212]
Selain warisan kolonial, George Town juga menempatkan sebahagian besar pencakar langit di negeri ini seperti Menara Komtar, Marriott Residences dan Muze @ PICC. Permintaan terhadap perumahan bertingkat meningkat sejak 2015 kerana pertumbuhan ekonomi dan keperluan strata.[213]
Remove ads
Penduduk terkenal
Lihat juga
Rujukan
Pautan luar
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads