Ġibiltà
Territorju Extra-Ewropew Brittaniku / From Wikipedia, the free encyclopedia
Ġibiltà (bl-Ingliż: Gibraltar; pronunzja bl-Ingliż: [xiβɾalˈtaɾ]) huwa Territorju Brittaniku Extra-Ewropew li jinsab fil-ponta tan-Nofsinhar tal-Peniżola Iberika.[1][2] Għandu erja ta' 2.6 mil kwadru (6.7 kilometri kwadri) u huwa mdawwar fit-Tramuntana minn Spanja (1.2 km). Il-pajsaġġ huwa ddominat mill-Blata ta' Ġibiltà, li fil-qiegħ tagħha hemm żona ta' belt b'popolazzjoni densa, fejn jgħixu aktar minn 32,000 ruħ.[3]
Fl-1704, il-forzi Brittaniċi-Olandiżi ħatfu Ġibiltà minn Spanja matul il-Gwerra tas-Suċċessjoni Spanjola. It-territorju ġie ċedut lill-Gran Brittanja għal dejjem taħt it-Trattat ta' Utrecht fl-1713. Sar bażi importanti għall-Flotta Navali Rjali, partikolarment matul il-Gwerer ta' Napuljun u t-Tieni Gwerra Dinjija, peress li kkontrolla d-daħla dejqa u l-ħruġ għall-Baħar Mediterran, l-Istrett ta' Ġibiltà, li huwa wiesa' biss 8.9 mili (14.3-il kilometru). Dan il-punt għadu strateġikament importanti, b'nofs il-kummerċ tal-baħar fid-dinja jgħaddi minnu.[4][5][6] L-ekonomija ta' Ġibiltà hija bbażata l-aktar fuq it-turiżmu, il-logħob tal-azzard online, is-servizzi finanzjarji, u l-bunkering.[7] [8][9]
Is-sovranità ta' Ġibiltà hija punt jaħraq fir-relazzjonijiet Brittaniċi-Spanjoli, peress li Spanja tikkontesta t-territorju.[10] Ġibiltà rrifjuta l-biċċa l-kbira tal-proposti għas-sovranità Spanjola f'referendum tal-1967, u għas-sovranità kondiviża f'referendum tal-2002. Madankollu, Ġibiltà għandu rabtiet ekonomiċi u kulturali mill-qrib ma' Spanja, b'ħafna ċittadini ta' Ġibiltà jitkellmu bl-Ispanjol kif ukoll bid-djalett lokali magħruf bħala Llanito.
Fil-31 ta' Jannar 2020, ir-Renju Unit u Ġibiltà ħarġu mill-Unjoni Ewropea. F'Diċembru 2020, ir-Renju Unit u Spanja qablu fil-prinċipju ma' bażi li fuqha r-Renju Unit u l-UE jistgħu jinnegozjaw termini biex Ġibiltà jipparteċipa f'aspetti tal-Ftehim ta' Schengen.[11]