From Wikipedia, the free encyclopedia
Anglés (English) ye ua léngua germánica oucidental que surgiu ne ls reinos anglo-saxónicos de la Anglaterra i se spalhou pa l que benerie la se tornar l sudeste de la Scócia, sob l'anfluéncia de l reino anglo mediebal de la Nortúmbria. Passado seclos de stensa anfluéncia de la Grana-Bretanha i de l Reino Ounido zde l seclo XVIII, atrabeç de l Ampério Británico, i de ls Stados Ounidos zde meados de l seclo XX,[5][6][7][8] l'anglés ten sido amplamente çperso an to l planeta, tornando-se la percipal léngua de l çcurso anternacional i ua léngua franca an muitas regiones.[9][10] L léngua ye amplamente daprendido cumo ua segunda léngua i ousado cumo léngua oufecial de la Ounion Ouropeia, de las Naciones Ounidas i de muitos países de la Commonwealth, bien cumo de muitas outras organizaçones mundiales. Ye l terceiro léngua mais falado an to l mundo cumo purmeira léngua, depuis de l mandarin i de l espanhol.[11] Ye la léngua mais falada an to l mundo.[12]
Anglés (English) | ||
---|---|---|
Falado an: | (ber ambaixo) | |
Total de falantes: | Purmeira léngua: 309–400 milhones Segunda léngua: 199–1,400 milhones[1][2] Total: 500 milhones[2][3] | |
Posiçon: | 4la posiçon cumo léngua natiba i 2la posiçon cuntando tamien ls que la falan cumo 2la léngua. | |
Familha: | — Germánica Germánica oucidental Anglo-frísia[4] Ánglica Anglés | |
Scrita: | Alfabeto latino | |
Statuto oufecial | ||
Lhéngua oufecial de: | 54 países Naciones Ounidas Ounion Ouropeia Quemunidade de las Naciones Cunseilho de la Ouropa OTAN NAFTA OEA OCI UKUSA | |
Regulaçon por: | Sin regulamentaçon oufecial | |
Códigos de lhéngua | ||
ISO 639-1: | -- | |
ISO 639-2: | --- | |
Países adonde l'anglés ye la léngua de fato an azul scuro (cun sceçon de l Quebec)
Países adonde ye l'anglés ye la léngua oufecial, mas nun ye la léngua de fato
|
Storicamente, l'anglés ouriginou-se de la fuson de lénguas i dialetos, agora coletibamente chamados anglés antigo, que fúrun trazidos pa la cuosta leste de la Grana-Bretanha por pobos germánicos (anglo-saxones) ne l seclo V, sendo la palabra anglish deribada de l nome de ls anglos i, finalmente, de sue region ancestral de Angeln (ne l que ye agora Schleswig-Holstein).[13] Un númaro seneficatibo de palabras an anglés son custruídos cun base nas raízes de l latin, bisto qu'esse léngua fui, d'algua forma, la léngua franca de la Eigreija Crestiana i de la bida anteletual ouropeia.[14] L'anglés fui mais anfluenciado pula léngua nórdica antiga, debido la ambasones bikings ne ls seclos VIII i IX.
La cunquista normanda de la Anglaterra ne l seclo XI dou ourige a fuortes ampréstimos de l franco-normando i las cumbençones de bocabulairo i ortografie ampeçórun a dar l'aparéncia superficial dua streita relaçon de l'anglés culas lénguas románicas,[15][16] l qu'agora ye chamado de anglés médio. La Grande Mudança Bocálica, qu'ampeçou ne l sul de la Anglaterra ne l seclo XV ye un de ls eibentos stóricos que marcan l surgimiento de l anglés moderno a partir de l'anglés médio.
Debido a l'assimilaçon de las palabras de muitos outros lénguas al longo de la stória moderna, l'anglés cuntén un bocabulairo mui grande. L'anglés moderno nun solo assimilou palabras d'outras lénguas ouropeias, mas tamien de to l mundo, ancluindo palabras de l hindi i d'ourige africana. L Oxford English Ditionary lista mais de 250.000 palabras çtintas ne l léngua, nun ancluindo muitos tenermos técnicos, científicos ó gírias.[17][18]
L'anglés ye ua léngua germánica oucidental que se ouriginou a partir de ls dialetos anglo-frísio i saxon antigo trazidos pa la Grana-Bretanha por quelonos germánicos de bárias partes de l que ye hoije l noroiste de la Almanha, Dinamarca i Países Baixos.[19] Até essa época, la populaçon natiba de la Bretanha Romana falaba léngua celta británica junto cula anfluéncia acroletal de l latin, zde l'acupaçon romana de 400 anhos.[20]
Ua de las tribos germánicas que chegórun a la Grana-Bretanha éran ls anglos,[21] que Beda acraditaba tenéren mudado cumpletamente la Bretanha.[22] Ls nomes angland (de Angla land[23] ó "tierra de ls anglos") i anglish (de l anglés antigo anglisc[24]) son deribados de l nome dessa tribo; inda assi saxones, jutos i ua bariadade de pobos germánicos a partir de las cuostas de la Frísia, Baixa Saxónia, Suécia i Jutlándia de l Sul tamien se mudórun pa la Grana-Bretanha nesta época.[25][26][27]
Einicialmente, l anglés antigo era un grupo diberso de dialetos, l que reflete las ouriges bariadas de ls reinos anglo-saxones de la Grana-Bretanha,[28] mas un desses dialetos, l saxon oucidental, eibentualmente passou a dominar i ye neste que l poema Beowulf fui scrito.
L'anglés antigo mais tarde fui trasformado por dues óndias d'ambasones. L purmeiro fui por falantes de l galho lenguístico germánico setentrional, quando Halfdan Ragnarsson i Ibar Ragnarsson ampeçórun la cunquista i la colonizaçon de l norte de las Ilhas Británicas, ne ls seclos VIII i IX (ber Danelaw). La segunda fui por falantes de l normando antigo, ua léngua románica, ne l seclo XI cula cunquista normanda de la Anglaterra. L normando zambolbiu-se para anglo-normando i depuis para anglo-francés, quando antroduziu ua nuoba gama de palabras, specialmente atrabeç de ls tribunales i de l gobierno. Para alhá de l'alargamiento de l léxico cun palabras scandinabas i normandas, estes dous eibentos tamien simplificórun la gramática i trasformórun l'anglés nua lenguaige de ampréstimo, mais abierta para aceitar nuobas palabras d'outras lénguas.
Las mudanças lenguísticas ne l'anglés passado l'ambason normanda porduziu l que ye agora coincido cumo anglés médio, sendo The Canterbury Tales, de Geoffrey Chaucer, l'obra mais coincida.
Durante to este período l latin, d'algua forma, era la léngua franca de la bida anteletual ouropeia, an purmeiro lugar l latin mediebal de la Eigreija Crestiana, mas depuis l latin houmanista de la Renacença i aqueilhes que screbírun ó copiou testos an latin[14] quemumente cunhórun nuobos tenermos de l léngua para se referir la cousas ó cunceitos pa ls quales nun habie nanhue palabra natiba eisistente ne l'anglés.
L anglés moderno, qu'anclui las obras de William Shakespeare[29] i la Víblia King James, ye giralmente datado de cerca de 1550, i quando l Reino Ounido se tornou ua poténcia colonial, l léngua serbiu cumo léngua franca de las colónias de l Ampério Británico. Ne l período pós-colonial, alguas de las naciones recén-criadas que tenien bárias lénguas natibas outórun por cuntinar a ousar l'anglés cumo léngua franca para eibitar las deficuldades políticas inerentes a la promoçon de qualquiera léngua própia arriba de las outras. Cumo resultado de l crecimiento de l Ampério Británico, l'anglés fui adotado na América de l Norte, Índia, África, Oustrália i an muitas outras regiones, ua tendéncia alargada cul surgimiento de ls Stados Ounidos cumo ua superpoténcia an meados de l seclo XX.
Cerca de 375 milhones de pessonas falan anglés cumo sue purmeira léngua.[30] L'anglés hoije ye probabelmente la terceira maior léngua an númaro de falantes natibos, depuis de l chinés mandarin i de l espanhol.[11][31] Inda assi, quando se cumbina natibos i nun natibos ye probabelmente la léngua mais falada ne l mundo, ambora eibentualmente la segunda, quedando atrás dua cumbinaçon de ls lénguas chineses (dependendo ó nun de las çtinçones esses lénguas son classeficados cumo "lénguas" ó "dialetos").[32][33]
Las stimatibas qu'ancluen falantes de l'anglés cumo segunda léngua barian antre 470 milhones la mais dun bilhon, dependendo de cumo l'alfabetizaçon ó l domínio ye defenido i medido.[34][35] L porsor de Lenguística David Crystal calcula que ls nó-falantes yá supírun l númaro de falantes natibos nua proporçon de 3-1.[36]
Ls países cun maior populaçon de falantes natibos de Anglés son, an orde decrecente: Stados Ounidos (215 milhones),[37] Reino Ounido (61 milhones),[38] Canadá (18,2 milhones),[39] Oustrália (15,5 milhones),[40] Nigéria (4 milhones),[41] Irlanda (3,8 milhones),[38] África de l Sul (3,7 milhones),[42] i Nuoba Zelándia (3,6 milhones), cunforme censo de 2006.[43]
Países cumo las Filipinas, Jamaica i Nigéria tamien ténen milhones de falantes natibos de dialetos cuntinos que ban de l crioulo de base anglesa la berson mais padron de l'anglés. Dessas naciones adonde l'anglés ye falado cumo segunda léngua, la Índia ten l maior númaro de falantes (anglés andiano). Crystal afirma que, cumbinando ls falantes natibos i nun natibos, la Índia agora ten mais pessonas que falan ó antenden l'anglés de l que qualquiera outro paíç de l mundo.[44][45]
L'anglés ye scrito ne l alfabeto latino, sin nanhun caráter special. Hai aparentes sceçones an palabras que mantén la grafie strangeira, cumo naïbe, Noël i féte. Ls nomes de las letras son ls seguintes:
La | B | C | D | I | F | G | H | I | J | K | L | M | |
nome | la | be | ce | de | i | ef | ge | aitch | i | jay | kay | el | an |
pronúncia (IPA) | /iɪ/ | /bi/ | /siː/ | /diː/ | /iː/ | /εf/ | /dʒi/ | /iɪtʃ/ | /laɪ/ | /dʒiɪ/ | /keɪ/ | /εɫ/ | /εm/ |
N | L | P | Q | R | S | T | U | B | W | X | Y | Z | |
nome | en | l | pe | cue | aire | ess | te | u | be | double-u | s | wye | ze (EUA) ó zed (R.U.) |
pronúncia (IPA) | /ɛm/ | /lʊ/ | /piː/ | /kjuː/ | /ɑr/ | /ɛs/ | /tiː/ | /juː/ | /biː/ | /ˈdʌbəɫ juː/ | /ɛks/ | /waɪ/ | /ziː/ ó /zed/ |
AFI | Çcriçon | eisemplo |
---|---|---|
monotongos | ||
i/iː | alta, anterior, nó-arredondada | bead |
ɪ | média alta, central anterior, nó-arredondada | bid |
ɛ | média baixa, anterior, nó-arredondada | bid |
æ | média baixa, anterior, nó-arredondada | blad |
ɒ | baixa, posterior, arredondada | blx[cn 1] |
ɔ/ɑ | média baixa, posterior, arredondada | pawed[cn 2] |
ɑ/ɑː | baixa, posterior, nó-arredondada | brla |
ʊ | média alta, central posterior | god |
u/uː | alta, posterior, arredondada | boed[cn 3] |
ʌ/ɐ/ɘ | média baixa, posterior, nó-arredondada; média baixa, central | bud |
ɜː ó ɝ | média baixa, central, nó-arredondada ó retroflexa | bird[cn 4] |
ə | média baixa, posterior, nó-arredondada | Rosla's[cn 5] |
ɨ | alta, central, nó-arredondada | rosis[cn 6] |
Ditongos | ||
i(ɪ)/iɪ | média alta, anterior, nó-arredondada alta, anterior nó-arredondada | bayed[cn 7] |
l(ʊ)/əʊ | média alta, posterior, arredondada média alta, central posterior | blde[cn 7] |
laɪ | baixa, anterior, nó-arredondada média alta, central anterior, nó-arredondada | cry |
laʊ | baixa, anterior, nó-arredondada média alta, central posterior | bough |
ɔɪ | média baixa, posterior, arredondada alta, anterior, nó-arredondada | boy |
ʊɚ/ʊə | média alta, central posterior média baixa, posterior, nun arredondada | bor[cn 8] |
ɛɚ/ɛə/iɚ | média baixa, anterior, nó-arredondada média baixa, posterior, nun arredondada | fair[cn 9] |
Este ye l sistema de cunsuantes de la léngua anglesa, trascritos culs simblos de l Alfabeto Fonético Anternacional (AFI).
La léngua anglesa ten un sistema d'anflexon mui simples, se cumparado cula maiorie de las lénguas ando-ouropeias. Nun ten género gramatical, pus ls adjetibos son ambariables. Hai antretanto, resquícios de flexon casual (l genitibo saxónico i pronomes oublíquos).
Ls berbos regulares ténen solo 6 formas çtintas, dues de las quales nun se úsan mais.
Nun hai formas passibas sintéticas, mas solo trés modos: andicatibo, amperatibo i subjuntibo, este raramente ousado.
Pertués | zero | um | dois | três | quatro | cinco | seis | sete | oito | nove | dez |
Mirandés | zero | un | dous | trés | quatro | cinco | seis | siete | uito | nuobe | dieç |
Anglés | zero | one | two | three | four | five | six | seven | eight | nine | ten |
pronúncia (IPA) | /ziːroʊ/ | /wʌm/ | /tuː/ | /θriː/ | /fɔr/ | /faɪb/ | /sɪks/ | /sɛbəm/ | /iɪt/ | /naɪm/ | /tɛm/ |
De 11 a 20:
Las dezenas son siempre treminadas cun "ty" (Eisemplo: twenty (20), thirty (30), forty (40), fifty (50), etc). Las cientos son scritas na forma "NÚMERO hundred". Por eisemplo:
Ls miles funcionan de l mesmo modo que las cientos, solo trocando "hundred" por "thousand". Por eisemplo:
Para screbir la casa de ls milhones, debemos outelizar la palabra "million":
Debido a l'afluéncia de las palabras d'ourige francesa a partir de l'ambason normanda an 1066, hai an anglés pares de palabras ousadas an cuntestos specíficos i que corresponden a ua solo nas lénguas faladas an árias próssimas de la Anglaterra. Notadamente, hai, an anglés, ua palabra para chamar l'animal bibo (normalmente d'ourige anglo-saxana) i ua pa la chicha del (normalmente, d'ourige francesa). Eisemplo: ox (de l'anglo-saxon oxa), para chamar l bui, i bef (de l francés boef ó buef), pa la chicha de bui. Un outro eisemplo ye para fiesta de casamiento i l'anstituiçon. La fiesta ten l nome de wedding, anquanto l'anstituiçon, marriage, que ben de l francés marriage.[sin fuontes]
Outros eisemplos de palabras d'ourige francesa:
|url=
(ajuda) (an Anglish). Oxford Seminars. Cunsultado an 18 de febreiro de 2007 ;|url=
(ajuda). Merrian-webster .com. 25 d'abril de 2007. Cunsultado an 2 de janeiro de 2010 Cunsulte data an: |data=
(ajuda)|url=
(ajuda). Spiritus-temporis .com. Cunsultado an 2 de janeiro de 2010 |url=
(ajuda). An scert fron Foreign Anfluences on Old Anglish. 1978. Cunsultado an 5 de setembre de 2010 Parâmetro desconhecido |outhor=
ignorado (ajuda); |url=
(ajuda). Oxfordditionaries .com|url=
(ajuda). Bistawide .com. Cunsultado an 31 d'outubre de 2010 Cunsulte data an: |cunsultadata=
(ajuda)|url=
(ajuda) An falta ó baziu |títalo=
(ajuda)[lhigaçon einatiba]|cunsultadata=
(ajuda)|títalo=
(ajuda)|cunsultadata=
(ajuda)|cunsultadata=
(ajuda)|títalo=
(ajuda)|url=
(ajuda). Columbia University Press. 2005. Cunsultado an 26 de márcio de 2007 |url=
(ajuda) An falta ó baziu |títalo=
(ajuda)[lhigaçon einatiba], citado an Power, Carla (7 March 2005). Newswek .com/id/49022 http://www.newswek .com/id/49022 Cunsulte valor |url=
(ajuda) Cunsulte data an: |data=
(ajuda); An falta ó baziu |títalo=
(ajuda)[lhigaçon einatiba]|url=
(ajuda). Statistics New Zealand. 2006 census. Cunsultado an 28 de setembre de 2009 Cunsulte data an: |data=
(ajuda) (links to Microsoft Eicel files)|títalo=
(ajuda)[lhigaçon einatiba]Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.