ရုပ်ဇီဝိတ

ရုပ်ဇီဝိတ(ရုပ်ဇီဝိတိန္ဒြေ) သည် ရုပ် (၂၈) ပါးတွင် တစ်ပါးအပါအဝင် ဖြစ်ပြီး၊ ကံကြောင့်ဖြစ်သော ရုပ် (ကမ္မဇရုပ်) တို့၏ အသက်ရှင်သန်မှုကို ထိန်းသိမ်းပေးသော အရေးပါသည့် ရုပ်တရား ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ သဘောသဘာဝ၊ အလုပ်ကိစ္စ၊ ထင်ရှားပုံ နှင့် အကြောင်းတရားတို့ကို အောက်ပါအတိုင်း လေးမျိုးခွဲခြား၍ နားလည်နိုင်ပါသည်-

ရုပ်ဇီဝိတ၏ လက္ခဏာဒိစတုက္က

၁။ လက္ခဏာ

အတူဖြစ် ကမ္မဇရုပ်တို့ကို စောင့်ရှောက်ခြင်း: ရုပ်ဇီဝိတ၏ ပင်ကိုယ်သဘောလက္ခဏာမှာ မိမိနှင့်အတူ တစ်ကလာပ်တည်း၌ ဖြစ်သော ကမ္မဇရုပ်တို့ကို မပျက်စီးရအောင် အစဉ် စောင့်ရှောက်ခြင်း (`အနုပါလန`) ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ၎င်းကို ကမ္မဇရုပ်များ၏ "အသက်" ဟု တင်စားခေါ်ဝေါ်ကြသည်။

၂။ ရသ

ကမ္မဇရုပ်တို့ကို ဖြစ်စဉ်အတွင်း မျှစေ/အသက်ရှည်စေခြင်း: ထိုအတူဖြစ် ကလာပ်တူ ကမ္မဇရုပ်တို့ကို ၎င်းတို့၏ သက်တမ်း (ရုပ်သက် ၁၇ ချက်) အတွင်း၊ ဥပါဒ်မှ ဘင်သို့တိုင်အောင် (`ပဝတ္တန`) ဆက်လက်ဖြစ်စေခြင်း၊ မကွယ်မပျောက်သေးဘဲ ထင်ရှားရှိနေအောင် မျှတစေခြင်း၊ အသက်ရှည်စေခြင်း ကိစ္စကို ဆောင်ရွက်သည်။

၃။ ပစ္စုပဋ္ဌာန်

ကမ္မဇရုပ်တို့ကို တည်တံ့စေသော သဘော: ထိုအတူဖြစ် ကလာပ်တူ ကမ္မဇရုပ်တို့ကို ၎င်းတို့၏ သက်တမ်း မကုန်ဆုံးမီ (ဘင်မရောက်မီ) တည်တံ့နေအောင် ထားပေးတတ်သော (`ဌပန`) သဘောတရားအဖြစ် ယောဂီ၏ ဉာဏ်တွင် ရှေးရှုထင်လာသည်။

၄။ ပဒဋ္ဌာန်

ထိန်းသိမ်းအပ်သော ကလာပ်တူ မဟာဘုတ်: ရုပ်ဇီဝိတသည် မိမိက စောင့်ရှောက်ထိန်းသိမ်းရမည့် (`ယာပယိတဗ္ဗ`)၊ မိမိနှင့်အတူ တစ်ကလာပ်တည်း၌ ဖြစ်သော ကမ္မဇ မဟာဘုတ်ဓာတ်ကြီးလေးပါးကို အနီးကပ်ဆုံးသော အကြောင်းအဖြစ် မှီ၍ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။

အလုပ်လုပ်ပုံ နှင့် ကန့်သတ်ချက်များ

• ကမ္မဇရုပ်အတွက်သာ: ရုပ်ဇီဝိတသည် မိမိနှင့် ကလာပ်တူဖြစ်သော ကမ္မဇရုပ် များကိုသာ စောင့်ရှောက်သည်။ အခြားကလာပ်မှ ကမ္မဇရုပ်များကို၎င်း၊ စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော (စိတ္တဇ)၊ ဥတုကြောင့်ဖြစ်သော (ဥတုဇ)၊ အာဟာရကြောင့်ဖြစ်သော (အာဟာရဇ) ရုပ်တို့ကို၎င်း မစောင့်ရှောက်နိုင်ပါ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုရုပ်များသည် မိမိတို့၏ အကြောင်းရင်း (စိတ်၊ ဥတု၊ အာဟာရ) များကပင် တည်တံ့အောင် စောင့်ရှောက်နိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ကမ္မဇရုပ်မှာမူ အကြောင်းရင်းကံ ချုပ်ဆုံးပြီးနောက် ကာလကြာမြင့်မှ ဖြစ်ပေါ်လာရသဖြင့် အမိမဲ့သားကို နို့ထိန်းက စောင့်ရှောက်ရသကဲ့သို့ ရုပ်ဇီဝိတက သက်တမ်းစေ့အောင် စောင့်ရှောက်ပေးရသည်။
• ကလာပ်တစ်ခုချင်းစီ၌သာ အကျိုးသက်ရောက်မှု: ကမ္မဇရုပ်ကလာပ်တိုင်း၌ ဇီဝိတရုပ် ပါရှိသည်။ ကလာပ်တစ်ခု (ဥပမာ- စက္ခုဒသကကလာပ်) ရှိ ဇီဝိတရုပ်သည် ထိုကလာပ်အတွင်းရှိ ကြွင်းကမ္မဇရုပ် (၉) ပါးကိုသာ စောင့်ရှောက်သည်။
• မှီခိုတည်ရှိမှု: ရေသည် ကြာကို ထင်ရှားရှိမှ စောင့်ရှောက်နိုင်သကဲ့သို့၊ ဇီဝိတသည်လည်း မိမိစောင့်ရှောက်ရမည့် ကမ္မဇရုပ်များ ထင်ရှားရှိနေမှသာ စောင့်ရှောက်မှုကိစ္စကို ပြုလုပ်နိုင်သည်။
• မိမိကိုယ်ကို စောင့်ရှောက်ပုံ: လှေသူကြီးသည် လှေကို ကမ်းရောက်အောင် လှော်ခြင်းဖြင့် မိမိကိုယ်တိုင်ပါ ကမ်းသို့ရောက်သကဲ့သို့၊ ဇီဝိတသည်လည်း မိမိစောင့်ရှောက်ရမည့် ကမ္မဇရုပ်များနှင့် အတူဖြစ်ခြင်း၊ ဆက်စပ်ခြင်းအားဖြင့်သာ မိမိကိုယ်တိုင် ဖြစ်တည်နိုင်၊ အသက်ရှည်နိုင်သည်။ အတူဖြစ် ကမ္မဇရုပ်များကို စောင့်ရှောက်ခြင်းဖြင့် မိမိကိုယ်တိုင်၏ တည်တံ့မှုကိုလည်း ပြီးစီးစေသည်။
• ချုပ်ပျက်ခြင်းကို မတားဆီးနိုင်: ဇီဝိတသည် ကမ္မဇရုပ်များကို သက်တမ်းစေ့အောင် စောင့်ရှောက်သော်လည်း၊ သက်တမ်းကုန်၍ ချုပ်ပျက်ရမည့်အခါ (ဘင်ကာလ) တွင်မူ ချုပ်ပျက်ခြင်းကို မတားဆီးနိုင်ပါ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဇီဝိတကိုယ်တိုင် အပါအဝင် ကမ္မဇရုပ်အားလုံးသည် အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ သဘောရှိသော အကြောင်းတရားများ (အတိတ်ကံ၊ ပစ္စုပ္ပန် စိတ် ဥတု အာဟာရ) ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာရသဖြင့် အနိစ္စ၊ ဒုက္ခ၊ အနတ္တ သဘောမှ မလွန်ဆန်နိုင်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။
• ရုပ်အစဉ်၏ ဆက်မပြတ်ဖြစ်မှုကို ကျေးဇူးပြုခြင်း: ဇီဝိတသည် ကမ္မဇရုပ်တစ်ခု၏ တည်ချိန် (ခဏဋ္ဌိတိ) အတွက်သာမက၊ ကမ္မဇရုပ်အသစ်များ ရှေးရုပ်မချုပ်မီ ဆက်ကာဆက်ကာ အဆင့်ဆင့် ဖြစ်ပေါ်နေမှု (ပဗန္ဓဌိတိ သို့မဟုတ် ပဗန္ဓာနုပစ္ဆေဒ) အတွက်လည်း အကြောင်းတရား ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ရုပ်အစဉ် ဆက်မပြတ်ဖြစ်မှုကို ကျေးဇူးပြုသောကြောင့်သာ သတ္တဝါတို့ အသက်ရှည်နိုင်ခြင်း၊ အသက်ကုန်၍ သေဆုံးခြင်း (အာယုက္ခယမရဏ) ဖြစ်ပေါ်နိုင်ခြင်း ဖြစ်သည်။