တဇ္ဇနီယကံ

ရဟန်းမိုက်အား ကြိမ်းမောင်း, ခြိမ်းခြောက်, ငေါက်ငမ်းခြင်းကို ပြုလုပ်အပ်သော ဝိနည်းကံ၊ (ခိုက်ရန်-ပြုတတ်–ပြုရန်အားပေးတတ်-သော (ဆဗ္ဗဂ္ဂီ)ရဟန်းတို့အား–ထိုအပြစ်မှ ရှောင်ကြဉ်ရန်-အပြစ်ဒဏ်ပေးရန်-ဘုရားရှင် ပညတ်တော်မူအပ်သော “ဉတ္တိစတုတ္ထကံ”ကို ^[၁] တဇ္ဇနီယကံ^[၂]ဟု ခေါ်သည်။ ^[၃]

၁. တဇ္ဇနီယကံ ပြုရသည့် အကြောင်းအရင်းများ

(၁) ခိုက်ရန်ပြုခြင်း၊ (၂) ဗာလဖြစ်၍ အာပတ်အသင့်များခြင်း၊ (၃) လူတို့နှင့်ရောနှောနေခြင်း၊ (၄) သီလပျက်စီး၍နေခြင်း၊ (၅) အကျင့်ပျက်စီး၍နေခြင်း၊ (၆) အယူပျက်စီး၍နေခြင်း၊ (၇) ဘုရား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောခြင်း၊ (၈) တရား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောခြင်း၊ (၉) သံဃာ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးမဲ့ကို ပြောခြင်း။ ဤအင်္ဂါ ၉-ပါးတွင် တစ်ပါးပါးမျှ ရှိလျှင်၎င်းကံကို ပြုရ၏။ ^[၄]

၂. တဇ္ဇနီယကံ ပြုလုပ်ပုံလုပ်နည်း

တဇ္ဇနီယကံကို ပြုလုပ်ရာတွင် သံဃာအဖွဲ့သည် ဝိနည်းစည်းကမ်းနှင့်အညီ လိုက်နာရမည့် အဆင့်များရှိသည်။

1. စောဒနာ (စစ်ဆေးခြင်း)= ပြစ်မှုကျူးလွန်သူကို စစ်ဆေးပြီး သူ၏အမှုကို သတိပေးသည်။
2. အောက်မေ့စေခြင်း= ပြစ်မှုကို သတိရစေပြီး ဝန်ခံရန် တိုက်တွန်းသည်။
3. အာပတ်သို့ တင်ခြင်း= ပြစ်မှုကို အာပတ်အဖြစ် သတ်မှတ်သည်။
4. သံဃာကို သိစေခြင်း= ဝိနည်းတွင် ကျွမ်းကျင်သော ရဟန်းတစ်ပါးက သံဃာအဖွဲ့အား အသိပေးပြီး ကံပြုရန် အဆိုပြုသည်။
5. သံဃာ့ဆုံးဖြတ်ချက်= သံဃာအဖွဲ့သည် သုံးကြိမ်တိုင် ကြေညာပြီး ဆန္ဒမဲဖြင့် ကံပြုရန် သဘောတူညီမှု ရယူသည်။

ဥပမာအားဖြင့် ပဏ္ဍုကနှင့် လောဟိတကဟူသော ရဟန်းနှစ်ပါးသည် သံဃာအတွင်း ငြင်းခုံမှုများ ဖြစ်စေသဖြင့် ဘုရားရှင်က သံဃာအား တဇ္ဇနီယကံပြုရန် ညွှန်ကြားခဲ့သည်။

၃. တဇ္ဇနီယကံ၏ တရားမျှတမှု

တဇ္ဇနီယကံသည် တရားမျှတမှုရှိရန် အရေးကြီးပြီး မတရားသောကံနှင့် တရားသောကံဟူ၍ အင်္ဂါသုံးပါးစီနှင့် တစ်ဆယ့်နှစ်မျိုးစီ ခွဲခြားထားသည်။

၃.၁ မတရားသောကံ တစ်ဆယ့်နှစ်ပါး

အောက်ပါအချက်များနှင့် ပြည့်စုံပါက ကံသည် မတရားဖြစ်သည်။

1. မျက်ကွယ်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မမေးမမြန်းဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်မခံဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း။
2. အာပတ်မသင့်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာမကြား၍ မစင်ကြယ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြားပြီးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း။
3. မစောဒနာဘဲ၊ မအောက်မေ့စေဘဲ၊ အာပတ်သို့ မတင်ဘဲ ပြုလုပ်ခြင်း။
4. -၁၂။ အထက်ပါ အချက်များကို မတရားသဖြင့် သို့မဟုတ် မညီမညွတ်ဖြစ်လျက် ပြုလုပ်ခြင်း။

၃.၂ တရားသောကံ တစ်ဆယ့်နှစ်ပါး

အောက်ပါအချက်များနှင့် ပြည့်စုံပါက ကံသည် တရားမျှတသည်။

1. မျက်မှောက်၌ ပြုလုပ်ခြင်း၊ မေးမြန်း၍ ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဝန်ခံ၍ ပြုလုပ်ခြင်း 。
2. အာပတ်သင့်သဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာကြား၍ စင်ကြယ်သော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း၊ ဒေသနာမကြားရသေးသော အာပတ်ဖြင့် ပြုလုပ်ခြင်း။
3. စောဒနာ၍၊ အောက်မေ့စေ၍၊ အာပတ်သို့ တင်၍ ပြုလုပ်ခြင်း။
4. -၁၂။ အထက်ပါ အချက်များကို တရားသဖြင့် ညီညွတ်စွာ ပြုလုပ်ခြင်း။

၄. တဇ္ဇနီယကံခံရသူ၏ ကျင့်ဝတ်

တဇ္ဇနီယကံ ခံရသော ရဟန်းသည် အောက်ပါ ကျင့်ဝတ် ၁၈-ပါးကို လိုက်နာရမည်။

1. ဥပဇ္ဈာယ်အဖြစ် ပဉ္ဇင်းခံမပေးရ။
2. နိဿရည်း မပေးရ။
3. သာမဏေကို မလုပ်ကျွေးစေရ။
4. ရဟန်းမိန်းမတို့အား ဆုံးမရန် သမုတ်ခြင်းကို မနှစ်သက်ရ။
5. သမုတ်ခံရလျှင်လည်း ရဟန်းမိန်းမတို့ကို ဩဝါဒမပေးရ။

၆-၈။ တဇ္ဇနီယကံပြုထိုက်သော၊ အလားတူ သို့မဟုတ် ထို့ထက်ယုတ်သော အာပတ်သို့ မရောက်ရ။
၉-၁၀။ ကံကိုလည်းကောင်း၊ ကံပြုသော ရဟန်းတို့ကိုလည်းကောင်း မကဲ့ရဲ့ရ။
၁၁-၁၂။ ပကတတ်ရဟန်း၏ ဥပုသ်နှင့် ပဝါရဏာကို မဆိုင်းငံ့ရ။
၁၃-၁၈။ ဆုံးမခြင်း၊ အကြီးအမှူးယူခြင်း၊ ခွင့်တောင်းခြင်း၊ စောဒနာခြင်း၊ အောက်မေ့စေခြင်း၊ ပကတတ်ရဟန်းများနှင့် မရောယှက်ရ။ ^[၅]