ရသာရုံ

(ရသာရုံ- အရသာအာရုံ၊ လျက်စရာအာရုံ) အကြောင်းကို အဘိဓမ္မာနှင့် တရားရှုမှတ်မှု ရှုထောင့်မှ အောက်ပါအတိုင်း ရှင်းလင်းတင်ပြနိုင်ပါသည်-

ရသာရုံ၏ လက္ခဏာစသည် လေးမျိုး (လက္ခဏာဒိ စတုက္က)

1. လက္ခဏာ (သဘာဝ အမှတ်အသား): ဇိဝှါပသာဒ (လျှာအကြည်ဓာတ်) ကို ထိခိုက် ရိုက်ခတ်ခြင်း သဘော။
2. ရသ (ကိစ္စ၊ အလုပ်): ဇိဝှါဝိညာဏ် (အရသာသိစိတ်) ၏ အာရုံဖြစ်ခြင်း ကိစ္စ (အာရမ္မဏပစ္စည်း အဖြစ် ကျေးဇူးပြုခြင်း)။
3. ပစ္စုပဋ္ဌာန် (ထင်ရှားလာပုံ၊ အကျိုး): ဇိဝှါဝိညာဏ်၏ ကျက်စားရာ အာရုံ (စားကျက်) ဖြစ်ခြင်း သဘော။
4. ပဒဋ္ဌာန် (နီးသော အကြောင်း): မိမိ (ရသာရုံ) နှင့်အတူ ကလာပ်တစ်ခုတည်း၌ ဖြစ်သော မှီရာ မဟာဘုတ် ဓာတ်ကြီးလေးပါး။

ရသာရုံ အမည်ရခြင်း

• "ရသန္တိ တံ သတ္တာတိ ရသော၊ အဿာဒေန္တီတိ အတ္ထော" - သတ္တဝါတို့သည် ထိုအာရုံကို သာယာ နှစ်သက်တတ်ကုန်သောကြောင့် ရသ မည်၏။
• ဆိုလိုသည်မှာ ဇိဝှါဝိညာဏ် (လျှာသိစိတ်) ဖြင့် သိနိုင်သော၊ ကောင်းသည်ဖြစ်စေ ဆိုးသည်ဖြစ်စေ သာယာအပ်သော အရသာ အားလုံး (ချို၊ ချဉ်၊ ငံ၊ စပ်၊ ဖန်၊ ခါး ဟူသော အရသာ ၆ ပါး) ကို ရသာရုံဟု ခေါ်သည်။

ပသာဒရုပ်များ ကွဲပြားရခြင်း အကြောင်း (ကံ၏ စွမ်းရည်)

• ပသာဒရုပ် (အကြည်ဓာတ်) ငါးမျိုးလုံးသည် မှီရာ မဟာဘုတ်တို့ကို ကြည်လင်စေတတ်သော သဘောချင်း တူညီကြသည်။
• သို့သော် စက္ခုပသာဒသည် ရူပါရုံကိုသာ လက်ခံနိုင်ပြီး၊ သောတပသာဒသည် သဒ္ဒါရုံကိုသာ လက်ခံနိုင်သည် စသည်ဖြင့် လုပ်ငန်းဆောင်တာ ကွဲပြားသွားရခြင်းမှာ ၎င်းတို့ကို ဖြစ်စေသော အတိတ်ကံ ကွဲပြားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။
• မှီရာ မဟာဘုတ် ကွဲပြားမှုကြောင့် မဟုတ်ဘဲ၊ ထိုထို အာရုံကို လိုလားတောင့်တသော တဏှာကို အခြေခံသည့် ကံတရား၏ ဖန်တီးမှုကြောင့်သာ ပသာဒရုပ် တစ်ခုစီ၏ လုပ်ငန်းဆောင်တာများ ကွဲပြားသွားရခြင်း ဖြစ်သည်။

သမ္ပတ္တ နှင့် အသမ္ပတ္တ (အာရုံကို လက်ခံပုံ)

ပသာဒရုပ် (၅) မျိုးသည် အာရုံကို လက်ခံပုံ (ဂေါစရဂ္ဂါဟက ဖြစ်ပုံ) အားဖြင့် နှစ်မျိုး ကွဲပြားသည်-

အသမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂါဟက (မရောက်လာသော အာရုံကို ယူသောရုပ်):

• စက္ခုပသာဒ (မျက်စိ) နှင့် သောတပသာဒ (နား) တို့ ဖြစ်သည်။
• ၎င်းတို့သည် မိမိတို့၏ မှီရာ မဟာဘုတ်ထံသို့ တိုက်ရိုက် ရောက်ရှိ ထိကပ်ခြင်း မရှိသော ရူပါရုံ (အဆင်း) နှင့် သဒ္ဒါရုံ (အသံ) တို့ကို အာရုံယူကြသည်။
• အကြောင်းရင်း: မြင်စိတ်ဖြစ်ရန် အလင်းရောင် (အာလောက) လိုအပ်ပြီး၊ ကြားစိတ်ဖြစ်ရန် လေဟာနယ် (အာကာသ) လိုအပ်သည်။ အကယ်၍ အဆင်းသည် မျက်စိ၌ တိုက်ရိုက်ထိကပ်နေလျှင် အလင်းရောင်ဝင်ရန် နေရာမရှိ၊ အသံသည် နား၌ တိုက်ရိုက်ထိကပ်နေလျှင် အာကာသ မရှိတော့သဖြင့် မြင်စိတ်၊ ကြားစိတ် ဖြစ်နိုင်မည် မဟုတ်ပေ။

သမ္ပတ္တဝိသယဂ္ဂါဟက (ရောက်လာသော အာရုံကို ယူသောရုပ်):

• ဃာနပသာဒ (နှာခေါင်း)၊ ဇိဝှါပသာဒ (လျှာ) နှင့် ကာယပသာဒ (ကိုယ်) တို့ ဖြစ်သည်။
• ၎င်းတို့သည် မိမိတို့၏ မှီရာ မဟာဘုတ်ထံသို့ တိုက်ရိုက် ရောက်ရှိ ထိကပ်လာသော ဂန္ဓာရုံ (အနံ့)၊ ရသာရုံ (အရသာ) နှင့် ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ (အတွေ့အထိ) တို့ကိုသာ အာရုံယူကြသည်။
• အကြောင်းရင်း: အနံ့ရရန် လေ (ဝါယောဓာတ်) က ဆောင်ယူ ထိကပ်ပေးရသည်။ အရသာသိရန် အရည် (အာပေါဓာတ်) က ပျော်ဝင် ထိကပ်ပေးရသည်။ အတွေ့အထိ (ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ) ကား မဟာဘုတ် ကိုယ်တိုင်ဖြစ်၍ တိုက်ရိုက် ထိတွေ့နိုင်သည်။^[၁]

ရသာရုံကို ရှုမှတ်ပုံ

• အခြားအာရုံများ ရှုမှတ်သကဲ့သို့ပင် ဇိဝှါပသာဒနှင့် ဘဝင်မနောဓာတ်ကို ပူးတွဲသိမ်းဆည်းပါ။
• (= လျှာ) ၌ ငြိကပ်နေသော တံတွေး၏ အရသာကို လှမ်း၍ အာရုံယူကြည့်ပါက ယင်းရသာရုံကို ထင်ထင်ရှားရှား သိရှိနိုင်မည် ဖြစ်သည်။
• အကယ်၍ အရသာကို တိုက်ရိုက် အာရုံမယူနိုင်ပါက ဓာတ်ကြီးလေးပါးကို ဦးစွာ အားစိုက် ရှုမှတ်ပါ။ သမာဓိ အားကောင်းလာလျှင် ရသာရုံသည်လည်း ထင်ရှားလာနိုင်ပါသည်။
• ဝိပဿနာဉာဏ် ရင့်ကျက်လာသောအခါ ရသာရုံကို မနောဒွါရဖြင့် တိုက်ရိုက် သိမြင်နိုင်လာပါမည်။^[၂]

ရသာရုံနှင့် စိတ်ဖြစ်စဉ် (ဝီထိ)

• ရသာရုံသည် ဇိဝှါပသာဒနှင့် ဘဝင်မနောဓာတ်ကို တိုက်ခတ်သောအခါ ဇိဝှါဒွါရဝီထိ (အရသာသိစိတ် ဖြစ်စဉ်) နှင့် ထိုရသာရုံကိုပင် ဆက်လက် အာရုံယူသော မနောဒွါရဝီထိ (စိတ်အစဉ်) များ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။
• ဇိဝှါဒွါရဝီထိ: ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇန်း၊ ဇိဝှါဝိညာဏ်၊ သမ္ပဋိစ္ဆိုင်း၊ သန္တီရဏ၊ ဝုဋ္ဌော၊ ဇော (၇) ကြိမ်၊ တဒါရုံ (၂) ကြိမ် (အတိမဟန္တာရုံဝီထိ ဥပမာ)။
• မှီရာဝတ္ထု: ဇိဝှါဝိညာဏ်သည် လျှာအတွင်းရှိ ဇိဝှါပသာဒရုပ်ကို မှီ၍ဖြစ်ပြီး၊ ကြွင်းသော ဝီထိစိတ်များ (ပဉ္စဒွါရာဝဇ္ဇန်း၊ သမ္ပဋိစ္ဆိုင်း စသည်နှင့် မနောဒွါရဝီထိစိတ်များ) သည် ဟဒယဝတ္ထုရုပ်ကို မှီ၍ ဖြစ်သည်။