ဣရိယာပုထ်

မည်သည့် သမထ သို့မဟုတ် ဝိပဿနာ ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုမဆို ပွားများအားထုတ်ရာတွင် သတိနှင့် သမ္ပဇဉ်ဉာဏ် ပြည့်စုံမှသာ အောင်မြင်နိုင်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် ဣရိယာပထပိုင်းနှင့် သမ္ပဇဉ်ပိုင်း ရှုကွက်များကို စနစ်တကျ ရှုမှတ်တတ်ရန် အရေးကြီးပါသည်။

၁။ ဣရိယာပထပိုင်း အခန်း

ဤအခန်းတွင် အဓိက ဣရိယာပုထ် လေးမျိုးကို ရှုမှတ်ရန် ဘုရားရှင်က ညွှန်ကြားထားပါသည်-

• သွားလျှင်လည်း “သွား၏”ဟု ကွဲကွဲပြားပြား သိခြင်း။
• ရပ်လျှင်လည်း “ရပ်၏”ဟု ကွဲကွဲပြားပြား သိခြင်း။
• ထိုင်လျှင်လည်း “ထိုင်၏”ဟု ကွဲကွဲပြားပြား သိခြင်း။
• လျောင်းလျှင်လည်း “လျောင်း၏”ဟု ကွဲကွဲပြားပြား သိခြင်း။

ရှုမှတ်ပုံ အကျယ်:

• ရိုးရိုးသိမျှ မဟုတ်: ဤသိခြင်းသည် တိရစ္ဆာန်များ သိသကဲ့သို့ "ငါ သွားသည်" ဟု သာမန်သိခြင်းမျိုး မဟုတ်ပါ။ ထိုသို့သော အသိသည် သတ္တဝါ၊ အတ္တဟူသော အစွဲကို မပယ်နိုင်ဘဲ ဝိပဿနာ၊ သတိပဋ္ဌာန် မဖြစ်ပါ။

 ပရမတ်သို့ ဆိုက်အောင် ရှုခြင်း: မှန်ကန်သော ရှုမှတ်နည်းမှာ-

• အဘယ်သူ သွားသနည်း။ ။ သတ္တဝါ၊ ပုဂ္ဂိုလ် မဟုတ်။
• အဘယ်သူ၏ သွားခြင်းနည်း။ ။ သတ္တဝါ၊ ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးတစ်ယောက်၏ သွားခြင်း မဟုတ်။
• အဘယ်ကြောင့် သွားသနည်း။ ။ သွားလိုသောစိတ် (နာမ်တရား)ကြောင့် ဖြစ်သော ဝါယောဓာတ် (ရုပ်တရား)၏ လှုပ်ရှားမှုကြောင့် သွားခြင်းဖြစ်သည်။

 ဖြစ်စဉ်ကို သိမြင်ခြင်း:

1. သွားလိုသောစိတ် ဖြစ်ပေါ်သည်။
2. ထိုစိတ်ကြောင့် ဝါယောဓာတ် လွန်ကဲသော ရုပ်ကလာပ်များ (စိတ္တဇရုပ်) ဖြစ်ပေါ်သည်။
3. ထိုဝါယောဓာတ်ကြောင့် ကာယဝိညတ်ရုပ် (ကိုယ်အမူအရာပြ ရုပ်) ဖြစ်ပေါ်သည်။
4. စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော ဝါယောဓာတ် ပျံ့နှံ့မှုကြောင့် ရုပ်တရားအပေါင်း (စတုသမုဋ္ဌာနိက ရုပ်) သည် နေရာသစ်၌ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို "သွားခြင်း" ဟု ခေါ်သည်။ (ရုပ်တရားများ တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ တကယ် ရွေ့သွားခြင်းမဟုတ်၊ အဟောင်းချုပ် အသစ်ဖြစ်ခြင်း ဖြစ်သည်။)

ရုပ်နှစ်မျိုးကို ခွဲခြားရှုခြင်း (နည်းလမ်း ၂ သွယ်)

• သယ်ဆောင်တတ်သော ရုပ် (ပဓာန): ဣရိယာပထကို ဖြစ်စေသော ကာယဝိညတ် ပါဝင်သည့် စိတ္တဇရုပ်ကလာပ်များ (ကာယဝိညတ္တိနဝကကလာပ်, ကာယဝိညတ္တိလဟုတာဒိဒွါဒသကကလာပ်)။
• အသယ်ဆောင်ခံရသော ရုပ် (အပ္ပဓာန): ခန္ဓာကိုယ်ရှိ ကြွင်းကျန်သော ကံ၊ စိတ်၊ ဥတု၊ အာဟာရကြောင့်ဖြစ်သည့် ရုပ်များ (စတုသမုဋ္ဌာနိက ရုပ်များ)။
• ပထမနည်း (ဂစ္ဆန္တော ဝါ...): သယ်ဆောင်တတ်သော ဣရိယာပထရုပ်ကို ပဓာနထား ရှုပါ။ ဉာဏ်အမြင်၌ အသယ်ဆောင်ခံရသော ရုပ်များ အစဉ်လိုက် ပါလာပါမည်။
• ဒုတိယနည်း (ယထာ ယထာ ဝါ ပနဿ...): အသယ်ဆောင်ခံရသော စတုသမုဋ္ဌာနိက ရုပ်အပေါင်းကို ပဓာနထား ရှုပါ။ ဉာဏ်အမြင်၌ သယ်ဆောင်တတ်သော ဣရိယာပထရုပ်တို့လည်း အစဉ်လိုက် ပါလာပါမည်။ (ဥပမာ- ဆန်အိတ်သယ်သူကို ကြည့်လျှင် ဆန်အိတ်ကို မြင်သလို၊ ဆန်အိတ်ကို ကြည့်လျှင် သယ်သူကို မြင်သလို ဖြစ်သည်။)
• ရည်ရွယ်ချက်: ဤသို့ရှုခြင်းဖြင့် ရုပ်တရားအစု (ရူပက္ခန္ဓာ) ကို ပရမတ်သဘောအားဖြင့် သိမြင်ရန် ဖြစ်သည်။

၂။ သမ္ပဇဉ်ပိုင်း အခန်း

ဤအခန်းတွင် နေ့စဉ်ပြုလုပ်နေသော အသေးစိတ် လှုပ်ရှားမှု အမူအရာများကို သမ္ပဇဉ်ဉာဏ်ဖြင့် သိရှိရန် ညွှန်ကြားထားပါသည်-

1. ရှေ့တက်၊ နောက်ဆုတ်ခြင်း။
2. တည့်တည့်ကြည့်၊ စောင်းငဲ့ကြည့်ခြင်း။
3. ကွေးခြင်း၊ ဆန့်ခြင်း။
4. ဒုကုဋ်၊ သပိတ်၊ သင်္ကန်း ကိုင်ဆောင်ခြင်း။
5. စားခြင်း၊ သောက်ခြင်း၊ ခဲခြင်း၊ လျက်ခြင်း။
6. ကျင်ကြီး၊ ကျင်ငယ် စွန့်ခြင်း။
7. သွားခြင်း၊ ရပ်ခြင်း၊ ထိုင်ခြင်း၊ အိပ်ပျော်ခြင်း၊ နိုးခြင်း၊ စကားပြောခြင်း၊ ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်း။

ရှုမှတ်ပုံ အကျယ်:

• ဣရိယာပထပိုင်းနှင့် ဆက်စပ်မှု: ဣရိယာပထပိုင်းသည် အဓွန့်ရှည်သော ဣရိယာပုထ်ကြီး လေးပါးကို ဆိုလိုပြီး၊ သမ္ပဇဉ်ပိုင်းရှိ ရှေ့တက် နောက်ဆုတ် စသည်တို့သည် အလယ်အလတ်စား ဣရိယာပုထ်များ၊ နောက်ဆုံးအပိုဒ်ငယ် (သွားရာ ရပ်ရာ စသည်) သည် အသေးစား ဣရိယာပုထ်များကို ရည်ညွှန်းသည်။
• မဟာသီဝထေရ် အယူအဆ: ရှေ့ပိုင်း ဣရိယာပုထ်များ (သွားဆဲ၊ ရပ်ဆဲ စသည်) ကို ပြုလုပ်ဆဲအခိုက်၌ ရုပ်နာမ်ကို ဝိပဿနာရှုပြီး၊ နောက်ဆုံးအပိုဒ်ငယ် (သွားပြီးရာ၊ ရပ်ပြီးရာ စသည်) ကိုမူ ပြုလုပ်ပြီးသောအခါ ထိုအခိုက်က ဖြစ်ခဲ့သော အတိတ်ရုပ်နာမ်တို့ကို ပြန်သိမ်းဆည်း၍ ဝိပဿနာရှုရန် ဖြစ်သည်။

သမ္ပဇဉ် (၄) ပါး နှင့် ရှုခြင်း:

1. သာတ္ထက သမ္ပဇဉ်: အကျိုးရှိ/မရှိ ခွဲခြားသိ၍ အကျိုးရှိ (ကုသိုလ်ဖြစ်) သည်ကိုသာ ပြုလုပ်ခြင်း။
2. သပ္ပါယ သမ္ပဇဉ်: အကျိုးရှိသော်လည်း သင့်တော်/မတော် ခွဲခြားသိ၍ သင့်တော်သည်ကိုသာ ပြုလုပ်ခြင်း။
3. ဂေါစရ သမ္ပဇဉ်: မိမိ၏ ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ (သမထ သို့မဟုတ် ဝိပဿနာ) ကို ထိုလှုပ်ရှားမှုများ ပြုလုပ်နေစဉ်အတွင်း အမြဲမပြတ် သတိဖြင့် ဆောင်ထားနိုင်ခြင်း၊ စိတ်ကို ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံမှ လွတ်မသွားစေခြင်း။
4. အသမ္မောဟ သမ္ပဇဉ်: မတွေဝေသော ဉာဏ်။ ပြုလုပ်နေသော အမူအရာတိုင်း၌ ပုဂ္ဂိုလ်၊ သတ္တဝါ မပါဘဲ ရုပ်တရား၊ နာမ်တရားတို့၏ ဖြစ်ပျက်မှု သက်သက်သာဖြစ်ကြောင်း၊ စိတ်အစဉ်သည် မြစ်ရေအယဉ်ကဲ့သို့ အဆက်မပြတ် ဖြစ်ดับနေကြောင်း ပရမတ်သဘောကို ထိုးထွင်းသိမြင်ခြင်း။ ဤသည် ဝိပဿနာပိုင်းနှင့် တိုက်ရိုက် သက်ဆိုင်သည်။

• အသမ္မောဟ သမ္ပဇဉ် ဖြစ်ရန်: ဖော်ပြပါ လှုပ်ရှားမှု (၂၆) မျိုးလုံး၌ ရုပ်နာမ်နှစ်ပါး (ခန္ဓာငါးပါး) တို့ကို ပရမတ်သို့ ဆိုက်အောင် သိမ်းဆည်းနိုင်ရမည်။ ရှေးဦးစွာ ရုပ်တရားများကို (ပဓာန-အပ္ပဓာန ခွဲခြား၍) သိမ်းဆည်းပါ။ ထို့နောက် နာမ်တရားများကို ဆက်လက် သိမ်းဆည်းပါ။
• နောက်ဆုံးပန်းတိုင်: ဤသို့ ဣရိယာပထ နှင့် သမ္ပဇဉ်ပိုင်း ရှုကွက်များတွင် သိမ်းဆည်းရမိသော ခန္ဓာငါးပါး ရုပ်နာမ်တရားတို့၏ ဖြစ်ကြောင်းတရားများကိုပါ ရှာဖွေသိမ်းဆည်းပြီး၊ ယင်းအကြောင်းနှင့်တကွသော ရုပ်နာမ်တရားတို့ကို လက္ခဏာရေးသုံးတန် တင်ကာ ဝိပဿနာ ဆက်လက် ရှုပွားရမည် ဖြစ်သည်။