Tessel
From Wikipedia, the free encyclopedia
Et eiland Tessel (Westfries: Tessel) is et grootste van de Nederlaandse Waddeneailanden en, samen mit et onbewonde Noorderhoaks, ne gemeente in de Nederlaandse previnsie Noord-Hollaand. De bewonners neumpt ze Tesselaars.
| Gemaente Tessel | ||
 |  | |
| (Vlagge van Tessel) | (Waopen van Tessel) | |
 Lokatie van de gemeante Tessel | ||
| Informasie | ||
| Proveensie |  Noord-Holland | |
| Heufdplaatse | Den Burg | |
| Geografie en bevolking | ||
| Öppervlakte - Laand - Water | 585,96 km² 169,82 km² 416,14 km² | |
| Inwonners Bevolkingsdichtheid | 13.718 (2006) 80,8 inw./km² | |
| Koordinaten | 53° 5′ N, 4° 49′ O | |
| Aoverig | ||
| Belangrieke verkeersaoders | N501, TESO-veerdienst | |
| Netnummer | 0222 | |
| Postkode | 1790-1797 | |
| Offisiële webstie www.texel.nl | ||
Et eilaand ligt sinds olde tieden in Texla. De oppervlaakte is 585,96 km² woarvan et grootste deel (416,14 km²) binnen- en butenwater, 't landoppervlaak is moar rundnum de 170 km². Tessel is rundum 20 km lang en de gemiddelde breedte 8 km. De eerste inwonners van Tessel bunt doar meugelek vanof de Midden-Steentied (8000-4500 v. Chr); archeologen hebt doorveur anwiezingen evonden. In 1415 hef Tessel (et hele eilaand) stadsrechten kreggen en is doordeur (an oppervlakte) de grootste stad van Nederlaand.
- 't Horntje
- Den Cocksdarp
- Den Koog
- Den Waal
- Den Burg
- Den Hoorn
- Oost(tessel)
- Oosterend (Tessel)
- Oldenschild
- Zuud-Eierlaand
- Bargen
- Burger Ni-jlaand
- Den Koele
- Den Noale
Et eilaand Tessel bestond vrögger uut twee eilaanden: 't zudeleke Texel en et noordeleker eleagen Eierlaand. In 1630 wierd den Zaanddiek an-elegd woordeur dee twee Waddeneilaanden ene wierden. In 1835 richtten den uut Antwerpen kommende Nicolas Joseph De Cock samen mit enkele aandere heern ne noamloze vennootschap op dee de kwelder tussen Eierlaand en Tessel zol dreugeleggen veur boerngebruuk. In den ni-j an-elegden polder Eierlaand wierd in 1836 ok een darp gesticht dat eerst Nie-jdarp eneumpt wierd, moar dat later noar him veneumd wierd: De Cocksdorp.
In de tied van de VOK (17de en 18de eeuwe) vertrokken de scheape uut Amsterdam, Enkhuzen en Hoorn vanof de rederi-je van Tessel noar de Oriënt. Dit brach toon völl wark op et eilaand. Zo waren doar bi-jveurbeeld völle loodsen neudeg om de scheape veilig deur et Moddergat langs de zuudpunte te leiden. Dat wierd later ovver-enommen deur de walvisvoart. Ok de visseri-j was ne belangrieke bronne vab bestoan. Den haavn van Oldenschild was hiervan et centrum. Noe hef Oldenschild nen vloot van rundum 30 Noordzeekotters veur garnalenvisseri-je op de Waddenzee. Doarnaast hef et darp nen ni-jen jachthaavn.
Een deel van de Tesselaars spreakt een eigen dialekt. Dit dialekt, et Tessels, wöd veural in de 'butendarpen' esprokken moar bi-jnoa neet meer in Den Burg en Den Koog. Et Tessels lik veul op et Wierings, et dialekt van 't veurmoalege eilaand Wieringen, beiden bunt een soort West-Frees. Ok mit Zeeuws en Westvlaams bunt der opvallende geliekenissen. Et Tessels is dan ok een apart kustdialekt, da'j as Ingvaeoons zeen könt.
Et dialekt is beholdend: de Nederlaandse ij en ui klinkt nog as ie en uu, zoas in et Nedersaksies. Zo wont (weune) Tesselaars in een huus en wöd dat huus teggen de zee bescharmd deur nen diek. Andere kenmarken van et Tessels bunt et vortloaten van ge- bi-j volteujde deelwoorden (dat hei'k deen - dat he'k edoane) en et uutspreaken van sk- veur "sch-" (skéép = schoap).
De grammatika van et Tessels hef völl gemeen met dee van 't Frees. Volgens sommegen kump et Tessels dan ok van et Oldfrees of. Mangsmoal wöd et dialekt as een ovvergangsdialekt tussen Frees en Hollaands ezene. Net as bi-j et Frees bunt samenstellingen van et type hee het staan bleve, woarbi-j bleve een volteujd deelwoord is, en neet, zoas in et Holaands, een infinitief (hi-j is blieven stoan).
Of et Tessels in den tookomst beholden zal blieven is neet zeker. Et Tessels wöd joar noa joar minder esprokken. Et begunt derop te lieken dat ze in Tessel meer noar de algemene umgangssproake van Noord-Holland goat proatn. Et dialekt wöd dan vervangen deur regiolekt.
Stroate in Den Burg
Karkjen in Den Koog
.jpg)
 |
Commons: Tessel - plaatjes, filmkes en/of gelüüdsbestanden. |
| Perveensie Noord-Hollaand | | ||
|---|---|---|---|
|
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
