Oekraïne
From Wikipedia, the free encyclopedia
Remove ads
Oekraïne is een land in Oost-Europa. Et grenst (met de klok met) in et noorden an Witrusland, in et oosten an Rusland, in et zuden an de Zwarte Zee en in et westen an Polen, Slowakije, Hongarije, Roemenië en Moldavië. Ok de nich-erkende stoat Transnistrië, nen streppel lösbrökken land in Moldavië, hef ne grens met Oekraïne. Et is et eennoagrötste land van Europa,[1] met ongevear 600.000 veerkante kilometer, a'j de Krim en andere betwiste strekken der bie metrekkent. Veur at Rusland et land binnenvöl, wonnen der zo'n 41 miljoen leu. Doarmet stund et achtstes op de rangliest van meestbevolkte landen van Europa. Deur denzölvden inval hef Oekraïne gen togang meer töt de Zwarte Zee en de Zee van Azov, al is dat volgens de regearing van et land mer tiedelik.[2][3]
.svg)
Kyiv is de heuvdstad en grötste stad van et land. De officiële sproak is Oekraïens. Veural in et zuden en oosten könt de leu ok wa Russisch. In 't noorden van Kiev lig Tsjernobyl woar zich in 1986 nen kernramp voltrök. Dree grote rivieren deurkruust 't land: de Dnjepr (Dnipro), de Dnjestr (Dnister) en de Donets.
Remove ads
Geskiedenis
In de Middeleeuwen trökken de eerste Slavische volker et gebeed in. Et wör een veurnaam kultureel middelpunt veur de Oostslaven, met as zwoartepunt de Kievse Roes-stoat vanof et 9e joarhonderd. Kievan Rus völ oet mekaar in verskeidene kleanere machten dee onderling niks as vechten deuden, töt de Mongolen der oaverhen klappern in et 13e joarhonderd. De volgende 600 joar gung et gebeed van hand töt hand, zo as et Pools-Litouwse gemenebest, et Oostenriekse Riek, et Ottomaanse Riek en doarnoa et Tsaarskop van Rusland. In et 17e joarhonderd ontstund et Kozakken-Hetmanaat in Centraal-Oekraïne. Dat wör weer opdeeld tusken Rusland en Polen en toen weer opsloekt deur et Russische Riek. Onderwiel ontstun een Oekraïens besef van eagenheid. Noa de Russische Revolutie van 1917 reupen ze de Oekraïnse Volksrepubliek oet, al bleef den nich lang in de been. De Bolsjewieken kreggen et Russische Riek in handen en stichen de Socialistische Sovjetrepubliek Oekraïne, wat onderdeel wör van de Sovjetunie in 1922. Veurin de joaren '30 van et 19e joarhonderd verkömmen miljoenen Oekraïners in de Holodomor, nen deur leu veroorzaakten hongersnood. In 'n Tweeden Wearldoorlog wör et land platpleerd onder de Duutse bezetting.
Met et oet mekaar vallen van de Sovjetunie in 1991 verkloaren Oekraïne zich onofhankelik en onpartiedig.[4] In 1996 nömmen ze ne neje grondwet an. Noa grote volksprotesten, bekend as Euromaidan, wör ne neje regering anwezzen in 2014, in wat ze de weerdigheidsrevolutie neumt. Doarop nöm Rusland et Oekraïnse skiereiland De Krim in. Ongeveer rond deezölvde tied leupen in Oost-Oekraïne pro-Russische onlusten oet op 'n Donbasoorlog tusken regeringstroppen en ofskeidingsrebellen hulpen deur Rusland. In februari 2022 begun Rusland ne totale invasie van Oekraïne. Doardeur zöch Oekraïne voordan meer ansloeting bie de Europese Unie en de NAVO.
Remove ads
Stoatsinrichting
Oekraïne is nen zölfstandigen stoat met een semipresidentieel stelsel. Et is een ontwikkelingsland en steet 77e op de Ontwikkelingsindex. Et is et armste land van Europa a'j kiekt wat de leu in deursnid te besteaden hebt,[5] en umkeuperiej blif een groot probeem.[6][7] Toch was Oekraïne, deur et zovöl gode grond hef, veur 'n oorlog een van de grötste groanoetvoerders van de wearld.[8][9]
Oekraïne is een van de metoprichters van de Verenigde Naties en lid van 'n Road van Europa, de Weerld Handels Organisatie en de Europese Veiligheid- en Samenwarkingsorganisatie (OSCE). Et land hef ne anvroag lopen um bie de Europese Unie te kommen en zik anmeldt veur de NAVO.
Remove ads
Landbeskriewing
.svg)
Op Rusland noa is Oekraïne et grötste land van Europa en et grötste land wat geheels in Europa lig. Et lig tusken de groaden 44° en 53° noorderbreedte en 22° en 41° oosterlengte. Doarmet lig et veurnamelik op de Oosteuropese Vlakte. Et land hef ne oppervlakte van 603.550 veerkante kilometer en ne kustliene van 2.782 kilometers.
Wat landschop angeet hef Oekraine veurnamelik vruchtboare steppen (vlaktes met een händkevol beum) en hoogvlaktes. Doar sniedt de rivieren Dnjepper, Donets, Dnjester en de zudelike Bug duurhen, op et zuden an, de Zwarte Zee en de Zee van Azov in. Op et zuudwesten is de streumvlakte van de rivier de Donau tegeliek de grens met Romenië. Oekraine hef beide hoog- en leagland. Der is mer een beargketten, de Karpaten in et westen. De heugste top doarvan is de Hoverla met 2061 meter. Ok gef et nog de Krimbeargen, helemoal in et zuden an de kust.
De hooglanden bint de strekken Volyn-Podillia in et westen en et opperland van Noa-Dnjepr (op 'n rechterover van de Djnepr). Op et oosten an he'j de zuudwestelike oetleupers van et Centraal-Russische Opperland, woar de grens met Rusland oawerhen löp. Biej de Zee van Azov gef et de Donetsrieg en et Opperland Biej-Azov. Smeltwater van sniej oet de beargen löp de rivieren en maakt watervallen.
Oekraïne hef oardig wat natuurlik gaddergood as lithium, eardgas, kaoline, holt en nen machtigen plear boerenland. Der bint heel wat milieuproblemen. Wat strekken hebt gin good drinkwater. Locht- en watervervoeling bint wiedverbreid. Ok ontbossing is een probleem, nöast stroalingsgevoar van et ongeluk met de kerncentrale van Tsjernobyl in 1986. 'n Inval van Rusland en Oekraïne wördt wal es umskrevven as ekocide. Deur et kapotbloazen van de Kachovkadam bint miljoenen tonnen an versmeard ofval de natuur inlopen. De skade wördt skatted op mear as 50 miljard dollar.
Verwiezingen
Wikiwand - on
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Remove ads