Sterrenbeeld

Een stearenbeeld is een denkbeeldig figuur wat verskillende stearen samen liekt te vormen, a'j der lienen tusken zollen trekken. Bepoalde stearen liekt kort biej mekoar te stoan en vörmet zo vuur et menskelike oge nen figuur. Iej mut der wal wat vuurstellingsvermeugen vuur hebben, want de stearen wat skienboar kort biej mekoar stoat, zit vake in et echt miljoenen kilometers tusken. Vanolds is een menske gewoon um patronen (musters) te herkennen. Ook as der dee neet zint.

   Dit artikel zol soamenvougd mouten worden mit t artikel Konstelloatsie, of der daint n dudelker oafboaken tuzzen baaide artikels moakt te worden

Zo loatt zik de stearenbeelden Orion (linkseuntern) en Bolle (middenvuur) zeen.

Geskedenisse

Stearenbeelden hebt ne latiense name dee't astronomen oetedacht hebt. De meeste namen goat wierumme op et olde Mesopotamië, woeras ze der völle noar keken en oaver skreven in Babylonische stearenbeuker. De namen Leeuwe, Krabbe, Wage, Tweeling, Skorpioen en zo wieder he'w an de Grieken te danken.

In de oldheid stellen Ptolemee ne lieste van 48 stearenbeelden op. De meesten dee't vanof et noordelik halfronde te zeen zint, hebt nog altied ziene namen. Et ennigste stearenbeeld van Ptolemee wat neet mear besteet is et Skip Argo (Argo Navis). Et was zo onhandig groot dat de stearenkiekers besleuten et op te delen in veer kleindere, as onderdelen van et skip: Carina (Kele), Puppis (Achtersteaven), Pyxis (Kompas) en Vela (Zeilen).

De euldstbekende stearenbeelden hebt namen oet de Griekse of Romeinse Mythologie, of deers. Langs de Middellandse Zee kö'j skoonwal nit et hele oetspansel zeen. Do as de wearld mear en mear ontdekt wör, kömmen der ook verdan mear stearenbeelden biej. Dee wörden dan neumd noar techniek wat in den tied et niejste van et niejste was, zo as et slingeruurwoark en de mikroskoop.

In 1603 gavven Johannes Bayer 'n eersten stearenatlas oet. Dat was ne bundeling van kennis wat ontdekkingsvöarders as Pieter Dirksz. Keyser en Frederik de Houtman al biej mekoar egadderd hadden.

de Internationale Stearenbond (IAU) lea in 1922 de namen van 88 stearenbeelden vaste. Een poar olden kömmen te vervallen. In 1928 nöm de IAU de vaste umlieningen an dee't 'n Belgischen astronoom Eugène Delporte vuurstellen. Disse lienen gavven Delporte in 1930 zelf oet. Hee heul neet 'n vörm van et stearenbeeld an mer de stea an 'n hemmel. Zo kö'j met et stearenbeeld kuiern oaver objecten binnen dat gebeed.

Derenreem

De twaalf bekendste sterrenbeelden zint dee binnen de zoneumde derenreem of zodiak:

• Ram
• Bolle
• Tweelingen
• Kreeft
• Leeuwe
• Maagd
• Wage
• Skorpioen
• Boagsketer
• Steenbok
• Waterman
• Vissen

Hier lik zik de zunne gedoerende et joar duurhen te beweagen. Eén stearenbeeld de moand geet neet op; de zunne steet neet eaven lange in alle beelden. Vuural in 'n Skorpioen hef he et nog wal een moal bekekken. Der is ook nog een darteende stearenbeeld: de Slangendreager (Ophiuchus). Wonnear as et vuurjoar wördt, verskof ook nog es met 30 groad de 2150 joar (precessie). Doarmet skof allens wier een stearenbeeld op.