Willem Jan Christiaan van Wijngaarden

Willem Jan Christiaan van Wijngaarden (Riesn, 1818 - 1882) was nen Tweantsen skriewer. Hee was boawnmeaister en koster-vuurzanger in de Hervörmde Koarke in Riesn. Doarnöast was he aait drok met verhaaln oawer Riesn en Tweante, dee at he later op skrif zatn. De wearde van zinne gedichn zit vuural in t geskied-, volks- en sproaknkeundige. Mangs skreef he n heel gedicht of verhaal in t Tweants.

In Riesn is dr ne stroate noar um verneumd.

Industriële revolusie

Oet zin woark blik det he zik drok maakn oawer wat komn geet. Oawer honderden joarn was dr neet völle veraanderd, mear duur de Industriële Revolusie zol dr nen hoop n kop goan, of zelfs verdwienn.

Woark

Hee skreef met an de bloomleazing Van de Schelde tot de Weichsel van de breurs Leopold oet 1882. Zinn zönne, "Boawnmeaister van Wiengoardn", verzameldn al zinne woarkn, en völle later, in 1955 kreeg de Stichting Oudheidkamer Riessen de rechn um nen beundel oet te geewn, oonder n naamn Met 'n oaln Màester biej 'n Heerd.

Hee skreef ook völle brulftegedichtn vuur t jonge volk. Dit is dr ene van:

origineel

standaard skriefwieze

Al maket den haarfs de beume schrao, Al zee-i-j mèr hier en daor ne sprao, Mèr in geen tal mèr zwaeven. Toch hevve as-was 't nog vrooë in 't Jaor, Op 't Brulftenfees èn riempken klaor: (Dad wik ou nou wal gaeven.) I-j tweë - deé kottes in 't publiek Zooë plegtig zi-int e-trouwet, I-j reuilet met geen keunnikriek, Want 'k weët dat 't ou nooiët rouwet. Dat kaank ouw be-eide gooëd anzeën, In leëf en leëd blief-j aaitied één. - Het wief ken hef het kaelken leëf', En 't kaelken wier zien vreuwken! Zéé trekket spoödig astouwbleef Te samen in één keuwken. En hoolt er hoes in zonnen traant As de gelukkigsten in 't laand. Den man is ievrig in zien vak En vrouwleëf kokket 't peutjen, Al gif dit aaitied geen gemak, Zeé blif en aardig dëutjen: Al dooët ze waark in aovervloöd Zee hoolt konstaant zich, ferm en gooëd. En zorgt zeé vuur en lëkkermaol, Heé waket vuur den wi-inkel. Heé weët: ‘nen lui-jen hef het schraôl, Nen ievriegen word Si-inkel. En kaseweel of bi-j geval Word heé dan nog nen Rotschi-ild wal. Zeé wad ik öw nöw wuunschen wöl Is gaauw duur mi-j te scrieven Dai aaitied aeven leëf en döl Meugt op mekaandren blieven Dat moöder 't peutjen nooiët anbraandt En heërschop boök hoolt met verstaänd. - En dan? - Jao daor mankeert nog wat; Al zi-j ook leëf al èt i-j zat Um met zich twëe te blieven Dat geët neët an - dat gif verdreet - Heurt daorum wad hier ooek nog steët En wak nog mèr wil scrieven. Daor is en laand - woer of het lig, Dat wetet ongetrouwden nig - Getrouwden keunt het vi-inden. Deé gaot ter hèn - daor steet nen boom Zoo dikke as an den aovertoom Bi-j eene-twintig li-inden. Dat laand - dat het de ‘Volewiek’ Den boom - den zit van ki-indre kiek Zoo völ - dat heé meut basten. Deé hebben wil - deé grip mêr toô Dèr hen-i-j bei-den 'k wuunsche ôw 't goô - I-j het mèr tootetasten! Nou geët goleufmi-j jaôr op jaôr! Wad kan 't heur bei-ide maken? Vuur zukke leu zi-int 't alzooklaor Wal zaegenrieke zaken. Nöw ees en knegjen nèt as heé Dan wier en snuutje nèt as zée. Nöw meut bi-j alles ooêk en slot. Alloo', heurt dan mien leste. Gaot in geen honderd jaor kapot; En daornaô ö het beste. Dat is den Hemmel in 't verscheét - Daor gëul i-j of daor kaarm i-j neét.

Al maket n haarfs de beume schroa, Al zee'j mear hier en doar ne sproa, Mear in gin tal mear zweewn. Toch hef he, as was t nog vroo in t joar, Op t Brulftenfees n riempken kloar: (Det wi'k oe noe wal geewn.) Iej tweeje - dee kotns in t publiek Zoo plegtig zeent etrouwet, Iej ruilet met geen könninkriek, Want k weet det t oe nooit rouwet. Dat kaan'k oew beaide good anzeen, In leef en leed bliew-j aaitied één. - Het wiefken hef het kearlken leef', En t kearlken wier zien vröwken! Zee trekket spoodig astouwbleef Te samen in één köwken. En hoolt dr hoes in zonnen traant As de gelukkigsten in t laand. Den man is ievrig in zien vak En vrouwleef kokket t pötjen, Al gif dit aaitied geen gemak, Zee blif en aardig dötjen: Al doot ze waark in oawervlood Zee hoolt konstaant zich, ferm en good. En zorgt zee vuur en lekkermaol, Hee waket vuur den weenkel. Hee weet: nen luijen hef t schroal Nen ievriegen word Seenkel. En kasuweel of biej geval Word hee dan nog nen Rotschild wal. Zee wat ik oew noew weunschen wol Is gaauw duur miej te skriewn Da'j aaitied eawen leef en dol Meugt op mekaandren bliewn Dat mooder t pötjen nooit anbraandt En hearschop book hoold met verstaand. - En dan? - Joa doar mankeert nog wat; Al zi'j ook leef, al et iej zat Um met zich twee te bliewen Det geet neet an - det gif verdreet - Heurt doarum wat hier ook nog steet En wa'k nog mear wil skriewen. Doar is n laand - woer of het lig, Det wetet ongetrouwden nich - Getrouwden köant het veenden. Dee goat dr hen - doar steet nen boom Zoo dikke as an den Oawertoom Biej eene-twintig leenden. Det laand - det het de ‘Volewiek’ Den boom - den zit van keendere kiek Zoo vol - det hee mut basten. Dee hebben wil - dee grip mear too Dr hen iej beaiden, k weunsche oew t goo - Iej hebt mear too te tasten! Nou geet, geleuf miej, joar op joar! Wat kan t öar beaide maken? Vuur zukke leu zeent t, alzoo kloar Wal zeagnrieke zaken. Noe es en knegjen net as hee Dan wier en snuutje net as zee. Noe mut biej alles ook n slot. Alloo', heurt dan mien leste. Goat in gin honderd joar kapot; En doarnoa ö[?] het beste. Det is n Hemmel in t verscheet - Daor göl iej, of doar kaarm iej neet.

W. van Wijngaarden.

1882 ^[1]