Ooltgreeksche Spraak

Ooltgreeksch (ooldgreeksch ἡ Ἑλληνικὴ γλῶττα hē hellēnikē glōtta) weer en indoeuropääsche Spraak, de to de Tiet vun de Antike in de Kuntreien vun de ööstliche Middellannsche See snackt wurrn is. Düsse Spraak weer en ganz egenen Twieg vun de indoeuropääschen Spraken. Neeger verwandt is se bloß mit de antike Makedoonsche Spraak, man en Reeg vun Forschers meent ok, de weer bloß en ooltgreekschen Dialekt. De hüdige Neegreeksche Spraak stammt vun de Ooltgreeksche Spraak af. Ooltgreeksch is in veer Dialekten snackt un schreven wurrn: Ioonsch-Attisch, Arkaadsch-Kyprisch, Äoolsch un Doorsch (Westgreeksch).

Ἑλληνικὴ hellēnikē Ooldgreeksch
Tiedruum	ca. 800 ber 300 v. Chr. (schrivtlik bet 600 n. Chr.)
Inst snackt in	süüdlik Balkanhalveiland, läter ook ööstlike middelländsche See un greeksche Kolonien
Klassifikatschoon	Indogermaansch Helleensch Ooldgreeksch
Spraakkoods
ISO 639-1	grc

Definitschoon

Unner Ooltgreeksch weert allerhand Spraakformen un Dialekten tohopenfaat, de vun dat Upkamen vun de Greeksche Schrift (ca. 800 v. Chr.) af an bit to den Anfang vun den Hellenismus (üm 300 v. Chr. rüm) bruukt wurrn sünd. In de Literatur güng dat mit düsse Spraak noch wieder bit hen na dat Enne vun de Antike üm 600 n. Chr. rüm. As besunnern Utdruck vun de klassische ooltgreeksche Spraak warrt de schreven Form vun dat Greeksch vun Attika in dat 5. un 4. Johrhunnert v. Chr. ansehn. De beröhmte Dichter Homer hett en Mischspraak vun verscheden ooltgreekschen Dialekten schreven, dormank besunners Ioonsch un Äoolsch.

De ooltgreeksche Spraak is för dat ganze Avendland ganz unbannig wichtig wurrn. In de Kuntreien, wo an un for sik Latiensch snackt wurrn is, weer Ooltgreeksch de Spraak vun Verstand un Kultuur. De röömschen Kaisers hefft tomeist greeksch snackt. Över de Latiensche Spraak is denn ok veel vun dat Ooltgreeksch wiedergeven wurrn. Bavenhen sünd veel Schriften in de Philosophie, Naturwetenschop un Historie un ok allerhand Gedichten in düsse Spraak wiedergeven wurrn. Ehr latere Form, de Koiné weer de Spraak vun dat Nee Testament un hett för de Religion un för de Theologie en grode Rull speelt. Vun dor ut hett se groden Indruck up de annern europääschen Spraken maakt. En grode Tall vun Lehnöversetten, Lehnwöör un Frömdwöör ut de Ooltgreeksche Spraak finnt sik dor. Ok de Fackspraken staht ünner den Indruck vun dat Ooltgreeksche.

Na ISO 639 is de Spraakkood för Oolt- un Middelgreeksch (bit 1453): grc.

So geiht dat mit de eersten versen vun de Odyssee los. Dat is en vun de öllsten schreven Texten up Ooltgreeksch. Vulltext up Wikisource.

Klassifikatschoon

Dat Ooltgreeksche warrt as indogermaansche Spraak ansehn. Dat is also up dat Holt vun de Indogermaansche Uurspraak wussen. De harr sik in dat 3. Johrdusend v. Chr. upspleten in de Spraaktwiegen, de hüdigendags bekannt sünd. Vunwegen dat sik dat Ooltgreeksche na sien Luden un Wöör so bannig vun de annern Spraken ut düsse Familie ünnerscheden deit, warrt annahmen, dat dat en ganz egenen Twieg vun de indogermaanschen Spraken is. Dat warrt ok annahmen, dat de „vörgreekschen“ Spraken as Substraat oorntlich wat to de ooltgreeksche Spraak bidragen hett.^[1] Allerhand greeksche Wöör sünd nich indogermaansch un kaamt woll vun de Spraken vun de vörindogermaanschen Völker her, de in Grekenland leevt harrn, ehrder dat de Greken üm 2000 v. Chr. rüm dor anlangt sünd. Bispelen: θάλασσα thálassa „de See“ un νῆσος nē̃sos „Eiland“. Düsse Völker dreegt up Greeksch den Naam Πελασγοί pelasgoí „Pelasger“. Wo de Pelasgers nu herkaamt un wat vun Spraak se snackt hebbt, dor gifft dat verscheden Theorien över. Dat warrt annahmen, dat weer ok en ganz egen indogermaansche Spraakform un de harr woll wat mit de Illyrsche Spraak to kriegen, man bewiesen lett sik dor nix, vunwegen dat dor nix vun upschreven is. Wiss is, dat de Spraak vun de Kultur vun Minos up Kreta, dat weer de Eteokreetsche Spraak en Indruck bi dat frööh Greeksch achterlaten hett, tominnst, wat de Wöör angeiht.

De greekschen Dialekten

Literatuur

Historie

• Francisco R. Adrados: Geschichte der griechischen Sprache von den Anfängen bis heute. Tübingen 2002, ISBN 3-7720-2981-7.
• Egbert Bakker (Ruutgever.): A Companion to the Ancient Greek Language. Malden 2010.
• A.-F. Christidis (Ruutgever.): A History of Ancient Greek: From the Beginnings to Late Antiquity. Cambridge u. a. 2007 (originaal Thessaloniki 2001).
• Hans Eideneier: Von Rhapsodie zu Rap. Aspekte der griechischen Sprachgeschichte von Homer bis heute. Tübingen 1999, ISBN 3-8233-5202-4.
• Lothar Willms: Klassische Philologie und Sprachwissenschaft. Chöttingen 2013, ISBN 978-3-8252-3857-5.

Spraakhistorie un Dialekten

• Albert Thumb u. a.: Handbuch der griechischen Dialekte. Heidelberg. Bd. 1: 1932; Bd. 2: 1959.
• Rüdiger Schmitt: Einführung in die griechischen Dialekte. Darmstadt 1991, ISBN 3-534-05672-8.
• Wolfgang Blümel: Die aiolischen Dialekte. Phonologie und Morphologie der inschriftlichen Texte aus generativer Sicht. Chöttingen1982, ISBN 3-525-26218-3.
• Carl Darling Buck: The Greek Dialects. Bristol 1999, ISBN 1-85399-556-8
• Antonín Bartoněk: Classification of the West Greek Dialects at the time about 350 B. C. Amsterdam 1972.
• José L. García-Ramón: Les origines postmycéniennes du groupe dialectal éolien. Salamanca 1975.
• Yves Duhoux: Introduction aux dialectes grecs anciens. Louvain-La-Neuve 1984, ISBN 2-87077-177-0.
• Domenico Musti (Ruutgever.): Le origini dei greci – Dori e mondo egeo. Rom 1990, ISBN 88-420-3517-3.
• Julián Méndez Dosuna: Los dialectos Dorios del noroeste. Gramatica y estudio dialectal. Salamanca 1985, ISBN 84-7481-327-1.

Etymoloogsche Wöörböker

• Alois Vanicek: Griechisch-lateinisches etymologisches Wörterbuch. Wiesbaden 1972 (Nadruck Leipzig 1877). Band I, ISBN 3-500-24610-9; Band II, ISBN 3-500-24620-6. Digitalisate: Band I – Internet Archive, Band II – Internet Archive.
• Robert Stephen Paul Beekes: Etymological dictionary of Greek. Leiden 2010, ISBN 978-90-04-17420-7 (2 Bänden).
• Pierre Chantraine: Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots. Klincksieck, Paris 2009, ISBN 978-2-252-03681-5
• Hjalmar Frisk: Griechisches etymologisches Wörterbuch. Heidelberg 1973 (3 Bändenn). Digitalisat der Ausgabe von 1960 – Internet Archive.

Wöörböker

• Wilhelm Gemoll: Griechisch–Deutsches Schul- und Handwörterbuch. Mönken 2006, ISBN 3-486-13401-9. Vörlaag:Digitalisat
• Langenscheidt: Langenscheidts Taschenwörterbuch Altgriechisch, Mönken, ISBN 978-3-468-11032-0 (op Grundlaag vun Wörterbuch von H. Menge).
• Henry Liddell, Robert Scott, Henry Stuart Jones u. a.: A Greek-English Lexicon. Oxford 1996, ISBN 0-19-864226-1.
• Wilhelm Pape: Handwörterbuch der griechischen Sprache in 4 Bändenn. ADEVA, Graz 1954 (Nadruck Bronswiek 1842).
• Wilhelm Pape: Griechisch-Deutsch [Elektronische Ressource]: altgriechisches Wörterbuch, Neesatz un Faksimilie, Directmedia Publishing, Berlin 2005, ISBN 3-89853-517-7.

Grammatiken

• Eduard Bornemann und Ernst Risch: Griechische Grammatik. Frankfort an’n Main 1986, ISBN 3-425-06850-4.
• Herbert W. Smyth: Greek Grammar. Cambridge/Mass. 1984, ISBN 0-674-36250-0.
• Adolf Kaegi: Kurzgefasste griechische Schulgrammatik. Hilmessen 2001, ISBN 3-615-70100-3 (Eerstuutgaav Berlin 1884).
• Raphael Kühner, Friedrich Blass, Bernhard Gerth: Ausführliche Grammatik der griechischen Sprache. Darmstadt 2015, ISBN 978-3-534-26732-3 (Eerstuutgaav Hannober 1890–1892).
• Evert van Emde Boas, Albert Rijksbaron, Luuk Huitink, Mathieu de Bakker: The Cambridge Grammar of Classical Greek. University Printing House, Cambridge, 2019, ISBN 978-0-521-12729-5

Histoorsche Grammatik

• Eduard Schwyzer: Griechische Grammatik. Mönken 1990 ff. (3 Bänden).
• Helmut Rix: Historische Grammatik des Griechischen. Laut- und Formlehre. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt 1992, ISBN 3-534-03840-1.
• Andrew L. Sihler: New Comparative Grammar of Greek and Latin. New York 1995, ISBN 0-19-508345-8.

Uutspraak

• W. Sidney Allen: Vox Graeca. A Guide to the Pronunciation of Classical Greek. Cambridge 1968 (Taschenbookuutgaav 1987), ISBN 978-0-521-33555-3.
• Axel Schönberger: Zur Behandlung der Akzentuierung des Altgriechischen in ausgewählten deutschen Darstellungen unter kritischer Betrachtung griechischer Quellen des ersten Jahrtausends nach Christus. Frankfort an’n Main 2016, ISBN 978-3-936132-39-7.

Leerböker

• Christophe Rico et al.: Polis – Altgriechisch lernen wie eine lebende Sprache. Uut’n Franzööschen vun Helmut Schareika, Helmut Buske Verlag, Hamborg 2011, ISBN 978-3-87548-571-4.
• Günther Zuntz: Griechischer Lehrgang. 3 Bänden, Vandenhoeck & Ruprecht, Chöttingen 1983.

Weblenken

 Test-Wikipedia op Ooldgreeksch

 Wiktionary: Ooldgreeksch – Bedüdensverklaren, Woortherkamen, Synonymen, Översetten

 Wiktionary: Portal:Ooldgreeksch – Bedüdensverklaren, Woortherkamen, Synonymen, Översetten

Wöörböker

Bi’n Wikiborn gifft dat Originalschriften över dat Thema oder vun den Schriever: Ooldgreeksche Wöörböker.

• Daniel Ackermann, Christiane Schwind: ΝΙΚΗ NIKE – Ein Überlebenswortschatz für das Graecum (PDF; 1,9 MB)
• Wilhelm Gemoll: Griechisch-deutsches Schul- und Handwörterbuch, 1. Auflage 1908
• Egon Gottwein: Altgriechisches Online-Wörterbuch griechisch – deutsch – griechisch
• Wilhelm Pape: Handwörterbuch der griechischen Sprache, 1914
• Hjalma Frisk: Griechisches Etymologisches Wörterbuch (7,5 MB)
• S. C. Woodhouse: English-Greek Dictionary. A Vocabulary of the Attic Language, 1910
• Henry George Liddell, Robert Scott: The Online Liddell-Scott-Jones Greek-English Lexicon, Ruutgever. Maria Pantelia / Thesaurus Linguae Graecae 2011.
• Perseus Word Study Tool: perseus.tufts.edu: Liddell-Scott-Jones, Middle Liddell, Slater, Authenrieth

Spraakkurse

• F. J. Mehr: Online-Kurs Altgriechisch
• Egon Gottwein: Sprachkurs für Altgriechisch
• Günther Zuntz: Griechischer Lehrgang

Textsammlungen

Bi’n Wikiborn gifft dat Originalschriften över dat Thema oder vun den Schriever: Ooldgreeksche Texte bi Wikisource.

Op Wikiquote gifft dat Zitaten to, över oder vun „Griechische Sprichwörter“ (hoochdüütsch).

• Bibliotheca Graeca, greeksche Texte in de Bibliotheca Augustana

Annerwat

• glottothèque – Ancient Indo-European Grammars online, Videos to ooldindogermaansche Sprakenvan de Georg-August-Universität Göttingen(engelsch)