From Wikipedia, the free encyclopedia
उराँव पूर्वी भारतका उराँव र किसान मानिसहरूद्वारा बोलिने एक द्रविड भाषा हो। यो भाषा भारतका झारखण्ड, छत्तीसगढ, ओडिशा, पश्चिम बङ्गाल, असम, बिहार र त्रिपुराका करिब २० लाख, उत्तरी बङ्गलादेशका ६५,०००, नेपालमा उराँव भनिने २८,६०० र भुटानका करिब ५,००० मानिसहरूले बोल्छन्। केही उराँव भाषीहरू अन्डमन र निकोबार द्वीपसमूहमा छन्। यो माल्टो भाषासँग सबैभन्दा नजिकबाट सम्बन्धित छ। युनेस्कोको लोपोन्मुख भाषाहरूको सूचीमा यसलाई "कमजोर" अवस्थामा राखिएको छ। सन् २०११ मा किसान बोलि भाषामा २,०६,१०० वक्ताहरू छन्।[2]
उराँव | |
---|---|
कुडुख, ओराओन, उराँव | |
कुंड़ुख़्, কুড়ুখ্, କୁଡ଼ୁଖ୍ | |
मूलभाषी | भारत, बङ्गलादेश, र नेपाल |
क्षेत्र | ओडिशा, झारखण्ड, पश्चिम बङ्गाल, छत्तीसगढ, असम, बिहार, त्रिपुरा |
रैथाने(हरू) |
|
मातृभाषी वक्ता | २२.८ लाख |
द्रविड भाषा परिवार
| |
देवनागरी | |
सरकारी दर्जा | |
आधिकारिक भाषा | भारत
|
भाषा सङ्केतहरू | |
आइएसओ ६३९-३ | कुनै:kru – Kurukhxis – Kisan |
ग्लोटोलग | kuru1301 [1] |
उराँव द्रविड परिवार भाषाहरूको उत्तरी द्रविड समूहसँग सम्बन्धित छ, र सौरिया पहरिया र कुमारभाग पहरियासँग नजिकको सम्बन्ध छ, जसलाई प्रायः माल्टो भनिन्छ।[3]
उराँव भाषा मुख्यतया छत्तीसगढको रायगढ, सरगुजा, जशपुर, झारखण्डको गुमला, राँची, लोहरदगा, लातेहार, सिमडेगा, झारसुगुडा, सुन्दरगढ र ओडिशाको सम्बलपुर जिल्लामा बोलिने गरिन्छ।
यो पश्चिम बङ्गालको जलपाइगुडी जिल्ला, असम र त्रिपुरा राज्यहरूमा उराँवद्वारा पनि बोलिन्छ जो प्रायः चिया बारीका श्रमिकहरू हुन्।[4]
उराँव देवनागरी लिपिमा लेखिएको छ, यो लिपि संस्कृत, हिन्दी, मराठी, नेपाली र अन्य आर्य भाषाहरू पनि लेख्न प्रयोग गरिन्छ।
सन् १९९१ मा ओडिशाका बासुदेव राम खल्खोले उराँव बन्ना लिपि सार्वजनिक गरेका थिए। ओडिशाको सुन्दरगढ जिल्लामा उराँव बन्ना वर्णमाला उराँव परहाद्वारा सिकाइन्छ र पदोन्नति गरिन्छ। फन्टहरू विकसित भएका छन् र मानिसहरूले यसलाई पुस्तकहरू, पत्रिकाहरू र अन्य सामग्रीहरूमा व्यापक रूपमा प्रयोग गरिरहेका छन्। यो वर्णमाला छत्तीसगढ, बङ्गाल, झारखण्ड र असमराज्यका उराँव मानिसहरूले पनि प्रयोग गर्छन्।[5]
सन् १९९९ मा डाक्टर नारायण उराँवले विशेष गरी उराँवका लागि वर्णमाला तोलोङ सिकी लिपिको आविष्कार गरेका थिए। धेरै पुस्तकहरू र पत्रिकाहरू तोलोङ सिकी लिपिमा प्रकाशित भएका छन्, र यसलाई सन् २००७ मा झारखण्ड राज्यद्वारा आधिकारिक मान्यता दिइएको थियो। उराँव साहित्य समाजले उराँव साहित्यका लागि तोलोङ सिकी लिपिको प्रचार प्रसारमा महत्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ।[6]
उराँव भाषामा मानव अधिकार सम्बन्धी विश्वव्यापी घोषणा पत्रको धारा १:[7]
होर्मा आलारिन् हक् गहि बारे नू मल्लिन्ता अजादि अरा आण्टें मन्ना गहि हक़् ख़खर्कि रै। आरिन् लुर् अरा जिया गहि दव् बौसा ख़खकि रै अरा तम्है मझि नू मेल्-प्रें गहि बेव्हार् नन्ना चहि।
सबै व्यक्तिहरू जन्मजात स्वतन्त्र हुन् ती सबैको समान अधिकार र महत्व छ। निजहरूमा विचार शक्ति र सद्विचार भएकोले निजहरूले आपसमा भातृत्वको भावनाबाट व्यवहार गर्नु पर्छ।
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.