Gebruiker:Benedict Wydooghe/Evoluties in het welzijns- en veiligheidsdenken deel4
Uit Wikipedia, de vrije encyclopedia
HOOFDSTUK IV. MIDDELEEUWEN
- 476-1450
.
Ik had nog maar korte tijd de leiding van het Frans geschiedkundig museum bij de Archives Nationales toen ik een brief kreeg met de vraag: 'Zoudt u mij de exacte datum kunnen geven van het verdrag dat officeel een einde maakte aan de middeleeuwen?' Daar kwam nog een vraag bij: 'In welke stad kwamen de gevolmachtigden bij elkaar die dit verdrag voorbereidden'?
— Régine Pernoud', een Franse mediëviste in: De Middeleeuwen. Een herwaardering.
.
- Tijdsband
.
♥ B. WYDOOGHE PERIODISEERT DE MIDDELEEUWEN, 6 MIN.
.
De Middeleeuwen vormen in de Westerse geschiedschrijving een periode van ongeveer duizend jaar. Grofweg zijn ze te periodiseren van 500 tot 1500, zo leren de schoolkinderen. Tien millenia liggen er tussen de Antieke oudheid en de Renaissance. Ondanks het feit dat sommige historici bezwaren opperen tegen de term (omwille van de vooroordelen die er aan kleven en dat de term pas na deze periode tot stand kwam) is ze niet weg te denken in het historische debat of in de geschiedenisboeken. Niettemin kan er in een periode van duizend jaar geen coherentie zijn: dé Middeleeuwen bestaan niet. Daarom delen historici de periode in sub-periodes in: de Vroege Middeleeuwen, de Hoge Middeleeuwen en de Late Middeleeuwen. De logica achter deze klassieke indeling ontgaat me en is weinig functioneel. Ik leg uit waarom.
.
Sommige historici drukken zich liever exacter uit en laten de Middeleeuwen beginnen bij van het Edict van Milaan (313), de erkenning van het Christendom. Populairder is de Val van het West-Romeinse Rijk als Odoaker, opgegroeid in het midden van Atilla de Hun (maar geen Hun is) omstreeks 470 de Germaanse troepen in het Romeinse leger aanvoert en in 476 de veertienjarige Romulus Augustulus afzet en de macht grijpt. Laat ons eerlijk zijn. Dit jaartal is eveneens arbitrair: in onze regio gingen de Romeinse nederzettingen of forten zoals het fort Oudenburg al eerder verloren. Een ander moment dat in aanmerking komt is 525 als Dionysius Exiguus er in slaagt om de christelijke jaartelling in te voeren. De geboorte van Jezus is de markering, die velen onder ons aannemen zonder te weten waarop de jaartelling is gebaseerd. Vijf jaar na de val van het West Romeinse rijk bouwt de Salische Frank Clovis aan het Frankische rijk. Tussen 481 en 511 verslaat hij de Alemannen, rekent hij af met de Gallo-Romein Syagrius en krijgt hij grip op de Bourgondiërs. Zijn chroniekschrijver? Gregorius van Tours.
.
Wij verdelen die duizend jaar die daarop volgen in zes fasen, te beginnen bij de duistere Middeleeuwen. Ook dat is een naam die sommige historici contesteren. We gebruiken de naam omdat ze aangeeft dat er weinig geschreven materiaal is in deze periode. In deze dagen is de band met de Noormannen vriendschappelijk, die met de Islam daarentegen is vijandelijk (na de dood van Mohammed in 632 verbreidt de Islam zich snel) voor zover archeologische vondsten dit tot op vandaag laten uitschijnen. Daarna volgt een periode die de Franse historicus Jean-Jacques Ampère introduceerde als de Karolingische Renaissance, evenzeer een gecontesteerde term. (Even ter zijde: wat kunnen historici lastige mensen zijn). We laten deze periode duren tot de de vroege Vlaamse graventijd - omstreeks 860 - dan worden de vijandelijkheden van de Noormannen intenser en bitser. Het is een reactie op de expansiepolitiek van Karel de Grote en uiteindelijk dankt Vlaanderen er zijn ontstaan aan. Eenmaal die strijdbijl met de Denen, de Zweden en de Noren begraven is, volgt er een vierde periode: twee eeuwen vol kruistochten. Tijdens deze kruistochtperiode nemen Vlaamse, Franse en Engelse ridderslegers het op tegen de Islam die sinds de zevende eeuw een enorme veroveringsgodsdienst is en de vroege christelijke gebieden bezet. Intussen zijn ze tot in Spanje, Portugal en Frankrijk doorgedrongen. Deze periode start (ja, natuurlijk is het een Eurocentrisch perspectief... ook dat is weer een commentaar op dit schrijven) bij de oproep tot de eerste kruistocht in 1095 en eindigt met de val van Akko, twee eeuwen later. Kort daarop ontstaat wat Barbara Tuchman de waanzinnige veertiende eeuw noemt in haar gelijknamige boek. Voor Vlaanderen volgt een eeuw van oorlog, pest en andere gruwel met de Guldensporenslag in 1302 als roemrijk hoogtepunt en de slag bij Westrozebeke als een dieptepunt waarover graag gezwegen wordt. Op het einde van die eeuw huwt Margaretha van Male (dochter van een gehate vader die aanvankelijk in de Kortrijkse gravenkapel zou worden begraven) met de Bourgondische vorst Filips de Stoute en loodst zo de de dynastie van de Bourgondiërs Vlaanderen binnen, het is de laatste Middeleeuwse fase, die Johan Huizinga in 1919 als de 'herfstij der Middeleeuwen' zou omschrijven.
.
Het einde der Middeleeuwen is evenmin eenduidig. Populair is het moment dat het buskruit een einde maakt aan het Middeleeuwse leven van ridders en burchten. Ridders worden verdreven door de haakbus en de musketiers, burchten en kastelen ontwikkelen zich tot vestingen. In dat geval duren de Middeleeuwen in Japan tot 1542 als de Portugezen er de musketten introduceren: het is het einde van de samoerai. Don Quichot zoals beschreven door Miguel de Cervantes geldt als laatste ridder. Buskruit duikt in de Duitse gebieden op in de 14de eeuw, haakbussen begin 15de eeuw. Met de val van het Oost-Romeinse rijk in 1453, de vinding van de boekdrukkunst omstreeks 1450, de ontdekking van Amerika in 1492 en de komst van het Protestantisme in 1517 zijn de Middeleeuwen als tijdvak definitief voorbij.