Guano

Guano

Guano is een natuurlijke <a href="/nl/Sediment" title="Sediment" class="wl">afzetting</a> bestaande uit de gedroogde <a href="/nl/Uitwerpsel" title="Uitwerpsel" class="mw-redirect wl">uitwerpselen</a> van dieren, en is bekend om de zeer hoge concentratie <a href="/nl/Mest" title="Mest" class="wl">meststoffen</a> die erin zit. De guano uit Chili bevat een zeer hoge concentratie <a href="/nl/Natriumnitraat" title="Natriumnitraat" class="wl">natriumnitraat</a> en wordt daarom ook wel <a href="/nl/Chilisalpeter" title="Chilisalpeter" class="wl">chilisalpeter</a> genoemd.

<figure class="mw-default-size wiki-thumb"><a href="/nl/Bestand:Guano.jpg" class="mw-file-description image media-thumb" data-hash="Bestand:Guano.jpg"><img loading="lazy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Guano.jpg/260px-Guano.jpg" decoding="async" data-file-width="1280" data-file-height="960" data-file-type="bitmap" height="195" width="260" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Guano.jpg/390px-Guano.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/4/49/Guano.jpg/520px-Guano.jpg 2x" alt="Guano.jpg"></a><figcaption>Guano.</figcaption></figure>
<figure class="mw-default-size wiki-thumb"><a href="/nl/Bestand:Guanorots.jpg" class="mw-file-description image media-thumb" data-hash="Bestand:Guanorots.jpg"><img loading="lazy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Guanorots.jpg/260px-Guanorots.jpg" decoding="async" data-file-width="400" data-file-height="533" data-file-type="bitmap" height="346" width="260" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b8/Guanorots.jpg/390px-Guanorots.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/b8/Guanorots.jpg 2x" alt="Guanorots.jpg"></a><figcaption>Geheel door guano bedekte rots voor de kust van Californië (VS)</figcaption></figure>
<figure class="mw-default-size wiki-thumb"><a href="/nl/Bestand:DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg" class="mw-file-description image media-thumb" data-hash="Bestand:DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg"><img loading="lazy" src="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg/260px-DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg" decoding="async" data-file-width="558" data-file-height="730" data-file-type="bitmap" height="340" width="260" srcset="//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg/390px-DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg 1.5x, //upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/3f/DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg/520px-DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg 2x" alt="DSCN5766-guano-glantz_crop_b.jpg"></a><figcaption>Winning van guano omstreeks 1860</figcaption></figure>
Het woord guano stamt van de door de inheemse Andesbewoners gebruikte taal <a href="/nl/Quechua_(taal)" title="Quechua (taal)" class="wl">Quechua</a> en heeft betrekking op elke vorm van mest die voor <a href="/nl/Bemesting" title="Bemesting" class="mw-redirect wl">bemesting</a> in de landbouw wordt gebruikt.

Guano wordt in zeer grote hoeveelheden aangetroffen op bepaalde <a href="/nl/Eiland" title="Eiland" class="wl">eilanden</a> in de <a href="/nl/Grote_Oceaan" title="Grote Oceaan" class="wl">Grote Oceaan</a> en op plaatsen in <a href="/nl/Chili" title="Chili" class="wl">Chili</a> en <a href="/nl/Peru" title="Peru" class="wl">Peru</a>. Het ontstaat meestal op droge open plaatsen waar vogels, met name <a href="/nl/Zeevogels" title="Zeevogels" class="mw-redirect wl">zeevogels</a>, massaal en vaak duizenden jaren lang samenkomen, waardoor er meer uitwerpselen bij komen dan er worden afgebroken. Voorbeelden van zulke vogels zijn <a href="/nl/Jan-van-gent" title="Jan-van-gent" class="wl">jan-van-genten</a>, <a href="/nl/Meeuwen_(vogels)" title="Meeuwen (vogels)" class="wl">meeuwen</a> en <a href="/nl/Aalscholver" title="Aalscholver" class="wl">aalscholvers</a>, maar ook andere dieren. Als het te vochtig is of het veel regent, rotten de uitwerpselen weg, maar bij droogte vormen ze een harde, <a href="/nl/Turf_(brandstof)" title="Turf (brandstof)" class="wl">turfachtige</a> plak, die vanwege de chemische verbindingen die erin zitten behoorlijk stinkt. 

Guano is rijk aan <a href="/nl/Fosfaat" title="Fosfaat" class="wl">fosfaten</a> en <a href="/nl/Natriumnitraat" title="Natriumnitraat" class="wl">natriumnitraat</a>, en werd daarom in het verleden veel geoogst om als <a href="/nl/Mest" title="Mest" class="wl">mest</a> te dienen. Zo gebruikten de Inca's bijvoorbeeld de guano van de Chincha-eilanden. Winning is tegenwoordig grotendeels verboden omdat de vogels gestoord werden tijdens het <a href="/nl/Broeden" title="Broeden" class="wl">broeden</a>, zodat ze de <a href="/nl/Ei_(dier)" title="Ei (dier)" class="wl">eieren</a> verlieten en er vervolgens grote delen van kolonies uitstierven. Bovendien is de guano tegenwoordig verdrongen door de ontwikkeling van <a href="/nl/Kunstmest" title="Kunstmest" class="wl">kunstmest</a> door de <a href="/nl/Chemische_industrie" title="Chemische industrie" class="wl">chemische industrie</a>. Voor bemesting is guano vervangen door in fabrieken gesynthetiseerde <a href="/nl/Nitraat" title="Nitraat" class="wl">nitraatverbindingen</a>. 

Niet alleen vogels, maar ook <a href="/nl/Dinosauriër" title="Dinosauriër" class="mw-redirect wl">dinosauriërs</a> hadden soms een vaste poepplek, zoals kuilen of grotten, waar in de loop der tijd een metersdikke laag guano is ontstaan. Ook <a href="/nl/Vleermuis" title="Vleermuis" class="mw-redirect wl">vleermuizen</a>, die in de <a href="/nl/Tropen_(geografie)" title="Tropen (geografie)" class="wl">tropen</a> massaal en vaak op dezelfde plek slapen, hangen meestal boven een dikke laag van de eigen mest, waarin vaak een scala aan gespecialiseerde dieren leeft.

Net zoals plantaardige afzettingen zoals turf of <a href="/nl/Veen_(grondsoort)" title="Veen (grondsoort)" class="wl">veen</a> kan ook guano bij totale afsluiting van lucht verstenen; bij planten ontstaat dan eerst <a href="/nl/Bruinkool" title="Bruinkool" class="wl">bruin</a>- en later <a href="/nl/Steenkool" title="Steenkool" class="wl">steenkool</a>, bij dierenmest wordt dit gesteente <a href="/nl/Coproliet" title="Coproliet" class="wl">coproliet</a> genoemd.

Guano is een natuurlijke afzetting bestaande uit de gedroogde uitwerpselen van dieren, en is bekend om de zeer hoge concentratie meststoffen die erin zit. De guano uit Chili bevat een zeer hoge concentratie natriumnitraat en wordt daarom ook wel chilisalpeter genoemd. Het woord guano stamt van de door de inheemse Andesbewoners gebruikte taal Quechua en heeft betrekking op elke vorm van mest die voor bemesting in de landbouw wordt gebruikt. Guano wordt in zeer grote hoeveelheden aangetroffen op bepaalde eilanden in de Grote Oceaan en op plaatsen in Chili en Peru. Het ontstaat meestal op droge open plaatsen waar vogels, met name zeevogels, massaal en vaak duizenden jaren lang samenkomen, waardoor er meer uitwerpselen bij komen dan er worden afgebroken. Voorbeelden van zulke vogels zijn jan-van-genten, meeuwen en aalscholvers, maar ook andere dieren. Als het te vochtig is of het veel regent, rotten de uitwerpselen weg, maar bij droogte vormen ze een harde, turfachtige plak, die vanwege de chemische verbindingen die erin zitten behoorlijk stinkt.  