Lijst van kerken in Drenthe

De provincie Drenthe herbergt een aantal bijzondere middeleeuwse kerken. Hoewel Drenthe het in aantal duidelijk moet afleggen tegenover de beide noordelijke buurprovincies Groningen en Friesland kent de provincie meerdere kerken die tot de hoogtepunten van de middeleeuwse kerkenbouw in Nederland gerekend mogen worden.

Johannes de Doperkerk in Vledder

Drenthe behoorde in de middeleeuwen in zijn geheel tot het bisdom Utrecht. De eerste kerken zijn waarschijnlijk gesticht nog voordat Utrecht als bisdom daadwerkelijk invloed in Drenthe had. Vries, waarschijnlijk de oudste stichting, wordt toegeschreven aan Willehad, die later bisschop werd in Bremen. De oudste kerken die bewaard zijn gebleven staan in de hoofdplaatsen van de dingspillen. Het zijn oorspronkelijk vrijwel allemaal eigenkerken van de bisschop.

Kerken

Plaats	Naam	Patroon	stichtingsjaar	Bijzonderheden	Afbeelding
Anloo	Sint-Magnuskerk	Magnus	1300 !begin 12e eeuw, koor 14e eeuw, toren 12e eeuw
Annerveenschekanaal	Hervormde kerk		1300 !1835, toren 1860
Assen	Kloosterkerk		1300 !13e eeuw
Assen	Jozefkerk		1300 !1845-1848	Het gebouw is een zogenaamde waterstaatskerk
Assen	Onze-Lieve-Vrouw-ten-Hemelopnemingkerk		1300 !1858
Assen	Bethelkerk		1300 !1901	Deed voorheen dienst als Synagoge van Assen
Assen	Doopsgezinde kerk		1300 !1909
Assen	Zuiderkerk		1300 !1924-1925
Assen	Het Lichtpunt		1300 !2008-2009
Barger-Compascuum	Sint-Josephkerk	Jozef	1300 !1923-1925
Beilen	Stefanuskerk	Stefanus	1300 !14e eeuw, 15e eeuw of 16e eeuw, toren 15e eeuw
Borger	Willibrordkerk	Willibrord	1300 !1826, toren 14e eeuw	Waterstaatkerk met middeleeuwse toren
Borger	Goede Herderkerk		1300 !1961
Coevorden	Hervormde kerk		1300 !1641
Coevorden	Sint-Willibrorduskerk	Willibrord	1300 !1913-1914
Diever	Sint-Pancratiuskerk	Pancratius	1300 !11 of 12e eeuw, koor vervangen in 13e eeuw, schip voorzien van zijbeuken in 16e eeuw
Dwingeloo	Sint-Nicolaaskerk	Nicolaas	1300 !15e eeuw
Eelde	Dorpskerk	Gangulfus	1300 !14e eeuw
Emmen	Grote Kerk	Pancratius	1300 !1856, toren van rond 1300
Emmen	Gerardus Majellakerk	Gerardus Majella	1300 !1906
Emmer-Compascuum	Sint-Willehaduskerk	Willehad	1300 !1924
Erica	Onze-Lieve-Vrouw Onbevlekt Ontvangenkerk		1300 !1933
Gasselte	Onze-Lieve-Vrouwekerk		1300 !tweede helft 13e eeuw, geveltoren 1787	Deze kerk was een dochterkerk van de kerk van Borger. Vernieuwing van de westmuur gebeurde met kloostermoppen van het afgebroken klooster van Assen
Gieten	Hervormde kerk	Maria	1300 !1849, toren herbouwd in 1864
Gieterveen	Hervormde kerk		1300 !1840
Gieterveen	Het kleine Kerkje		1300 !1924
Grolloo	Hervormde kerk		1300 !1853	De kerk is een zogenaamde waterstaatskerk
Havelte	Clemenskerk	Clemens	1300 !1310, toren 1410	De toren is in het bezit van een Chamadron, een orgelachtig instrument waarvan de pijpen uit de galmgaten steken.
Kolderveen	Hervormde kerk	mogelijk Maria en/of Antonius	1300 !1471, toren 14e eeuw
Meppel	Grote Kerk	Maria	1300 !1422, uitgebreid in 1518 en 1780
Nieuw-Amsterdam	Noorderkerk		1300 !1925
Nieuw-Amsterdam	Zuiderkerk		1300 !1873
Nieuw-Buinen	Protestantse kerk		1300 !1853	De kerk heeft zowel een toren met luidklok als een klokkenstoel
Norg	Sint-Margaretakerk	Margaretha	1300 !13e eeuw
Peize	Johanneskerk	Johannes de Doper	1300 !13e eeuw, toren 1803
Roden	Catharinakerk	Catharina	1300 !13e eeuw, koor 15e eeuw	Bij een verbouwing stuitte men na het openbreken van de vloed op een oude fundering van zwerfkeien. Hieronder bevonden zich twee grafkelders.
Roderwolde	Jacobskerk	waarschijnlijk Jakobus	1300 !1831
Rolde	Jacobuskerk	waarschijnlijk Jakobus	1300 !15e eeuw
Roswinkel	Hervormde kerk		1300 !1759
Ruinen	Mariakerk	Maria	1300 !12e eeuw, ingrijpend verbouwd in de 15e eeuw	De kerk maakte deel uit van een klooster dat later naar Dickninge verplaatst is.
Ruinerwold	Bartholomeuskerk	Maria Magdalena Sint-Bartholomeus	1150 !12e eeuw, ingrijpend verbouwd in de 15e eeuw
Schoonebeek	Gereformeerde kerk		1300 !1949
Steenwijksmoer	Sint-Franciscuskerk	Franciscus	1300 !1931-1932
Tweede Exloërmond	Baptistenkerk		1300 !1905, ingrijpend verbouwd in 1922
Tweede Exloërmond	Gereformeerde kerk		1300 !1908
Tweede Exloërmond	Hervormde kerk		1300 !1938
Valthermond	Hervormde kerk nummer 11		1300 !1883, toren 1925
Veenhuizen	Koepelkerk		1300 !1825-1826	Deze kerk is een zogenaamde waterstaatskerk
Vledder	Johannes de Doperkerk	Johannes de Doper	1300 !15e eeuw, toren 14e eeuw
Vries	Sint-Bonifatiuskerk	Bonifatius	1300 !12e eeuw, koor 15e eeuw	De voorganger zou gesticht zijn door Willehad
Wapserveen	Hervormde kerk		1300 !1803
Weiteveen	Maria Koningin van de Vredekerk		1300 !1918	De voorganger zou gesticht zijn door Willehad
Westerbork	Stefanuskerk	Stefanus	1300 !15e eeuw, toren 13e eeuw	Dochterkerk van Beilen
Wilhelminaoord	Hervormde kerk		1300 !1851
Zandberg	Sint-Jozefkerk	Jozef	1300 !1931
Zorgvlied	Sint-Andreaskerk	Andreas	1300 !1924
Zwartemeer	Sint-Antoniuskerk	Antonius	1300 !1920-1921
Zweeloo	Hervormde kerk	mogelijk Maria	1300 !13e eeuw, koor 17e eeuw	In 1883 heeft Vincent van Gogh een schets gemaakt van de kerk
Zuidlaren	Hervormde kerk		1300 !13e eeuw, koor 15e eeuw, toren rond 1300

Zie ook

• Stichting Oude Drentse Kerken
• Corpus Roemeling

Externe link

• Otto D.J. Roemeling, Corpus Roemeling. Fryske Akademy (2019). (naslagwerk over Groningse kerken, patroonheiligen, priesters en predikanten tot 1640 )