Stenen werktuig

Stenen werktuigen zijn alle geheel of gedeeltelijk uit steen gemaakte werktuigen. Hoewel er nog steeds van stenen werktuigen afhankelijke maatschappijen en culturen bestaan, wordt het begrip meestal gebruikt in een prehistorische verband, met name met betrekking tot steentijd-culturen.

Steen is door de geschiedenis heen voor een breed scala aan werktuigen gebruikt, zoals snijwerktuigen, speerpunten, pijlpunten en bijlen. Werktuigen zijn gemaakt van cryptokristallijn materiaal zoals vuursteen, radiolariet, chalcedoon, basalt, kwartsiet en obsidiaan. Daarbij zijn twee debitage- of steenbewerkingstechnieken ontwikkeld, de kerntechniek en de afslagtechniek.

Bij de kerntechniek wordt een knol bewerkt tot het gewenste werktuig resteert, de kern. De afslag is hierbij afval en uit een knol wordt slechts een werktuig gehaald. Deze techniek werd vooral in het Vroegpaleolithicum toegepast. Choppers, chopping tools en vuistbijlen zijn hiervan typische voorbeelden.

Bij de afslagtechniek zijn de afslagen niet langer afval, maar worden ze verder bewerkt tot werktuigen. Deze techniek ontwikkelde zich vanaf het Middenpaleolithicum. De kling en microkling zijn hiervan de voorbeelden.

Het afslaan staat bekend als lithische reductie. Een eenvoudige vorm van reductie is om afslagen van een kernsteen te slaan met behulp van een klopsteen of een klopper van hout of been. Als de productie van deze afslagen het doel van de reductie was, kan het resterende kernstuk (nucleus) worden weggegooid zodra het te klein is geworden voor bruikbare afslagen. Soms wordt de resterende kern tot een ruwe een- of tweezijdige voorvorm, waarvan de rand dan verder met behulp van zachte tikken of met een druktechniek wordt bijgewerkt. Meer complexe vormen van reductie betreffen de productie van gestandaardiseerde bladen, die vervolgens tot een verscheidenheid van werktuigen zoals schrabbers, messen, sikkels en microlieten kunnen worden gevormd.

Een aparte categorie vormen de geslepen stenen werktuigen. Deze werden belangrijk tijdens de nieuwe steentijd, toen de opkomende landbouw een nieuw type werktuig vereiste.