23 - Het Britse 8e Leger onder bevel van generaal Bernard Montgomery verovert Tripoli. Het voltooit hiermee een veldtocht van 1.800 km, sinds het drie maanden geleden vanuit El Alamein een tegenoffensief begon.
2 - De noordelijke formatie van het Duitse 6e Leger geeft zich eveneens in Stalingrad over. De Duitse tegenstand aldaar is gebroken, hetgeen een keerpunt van de oorlog betekent. In Duitsland en de bezette gebieden wordt drie dagen van openbare rouw afgekondigd.
2 - Een Britse Pathfinder Stirling stort neer bij Hendrik-Ido-Ambacht (nabij Rotterdam) waarna de Duitsers de overblijfselen van een H2S cm-radar vinden. Het gevonden Rotterdam Gerät is de aanleiding om een wedren tegen de tijd te starten om de Britten bij te benen in de ontwikkeling van de cm-radar.
4 - Minister-president Gerbrandy houdt voor Radio Oranje in Londen een toespraak waarin hij het overheidspersoneel in Nederland opdracht geeft alle maatregelen te saboteren die de Duitse oorlogvoering moeten bevorderen.
5 - Benito Mussolini ontslaat zijn schoonzoon, graaf Galeazzo Ciano, als minister van Buitenlandse Zaken en neemt zelf deze functie over. Ciano wordt ambassadeur bij het Vaticaan, het gehele Italiaanse kabinet wordt gereorganiseerd.
5 - De verzetsgroep CS-6 pleegt een dodelijke aanslag op Hendrik Seyffardt, luitenant-generaal b.d. en commandant van het Vrijwilligerslegioen Nederland. Honderden studenten worden gearresteerd.
7 - CS-6 pleegt opnieuw een aanslag, en wel op de pasbenoemde secretaris-generaal van Volksvoorlichting en Kunsten, de NSB-prominent Hermannus Reydon. De man raakt zwaargewond en zijn vrouw sterft direct.
8 - In de Doetinchemse voormalige pastorie 'Villa Bouchina' worden zes 'Mussert-Joden' geïnterneerd vanwege hun rol voor het Duitse Rijk van voor de oorlog.
9 - Bij razzia's in bijna alle Nederlandse steden worden ca. 1.200 jongemannen opgepakt en naar concentratiekamp Vught overgebracht. Aanleiding is de aanslag op Hermannus Reydon.
22 - Hans en Sophie Scholl worden door een Duitse rechter veroordeeld tot de doodstraf wegens het verspreiden van anti-nazistische pamfletten.
27 - Het Nederlandse onderzeebootmoederschip de Colombia werd de ter hoogte van Simon's Town door de Duitse onderzeeboot U-516 tot zinken gebracht.
maart
1 - Operatie Büffel: Duitse eenheden van Legergroep Midden voeren een reeks lokale terugtrekkende bewegingen uit aan het Oostfront. Deze terugtocht elimineert de Rzjev Saillant en verkort de frontlinie met ruim 350 km, waardoor 21 divisies vrijkomen.
22 - Bloedbad van Chatyn. De bevolking van dit dorp in Wit-Rusland wordt door de Duitsers samengedreven in een schuur die vervolgens in brand wordt gestoken. Het is een represaille voor de beschieting van een Duits bataljon.
5 - Bij een geallieerd bombardement vallen in Mortsel 936 doden en 1300 gewonden bij de burgerbevolking. De aanval was gericht tegen de Minerva-fabriek maar de bommen vallen meer dan een kilometer daarvandaan.
13 - Duitsers vinden in de bossen van Katyn bij Smolensk een massagraf met 3000 Poolse officieren en burgers. Het zijn de slachtoffers van het bloedbad van Katyn.
18 - De Amerikanen halen het vliegtuig neer waarmee de Japanse vlootvoogd Isoroku Yamamoto een inspectievlucht uitvoert. De admiraal komt om.
19 - Het twintigste jodentransport vanuit de Dossinkazerne te Mechelen richting Auschwitz wordt op de spoorlijn Mechelen-Leuven (tussen Boortmeerbeek en Haacht) tegengehouden door drie jonge verzetslieden waardoor een aantal van de gedeporteerden kan ontsnappen. Nergens in Europa wordt er tijdens de Tweede Wereldoorlog een dergelijke bevrijdingsactie uitgevoerd.
21 - De Joden uit Villa Bouchina worden naar Concentratiekamp Theresienstadt getransporteerd, alwaar vier van hen (de groep is inmiddels uitgebreid tot acht) overlijden.
27 - Op de Gemeentetram van Amsterdam verschijnen voor het eerst vrouwelijke conducteurs, vanwege de gedwongen uitzending van mannelijke arbeidskrachten naar Duitsland.
29 - Duitsers maken bekend dat de Nederlandse krijgsgevangenen van mei1940 opnieuw geïnterneerd zullen worden met de April-meistaking tot gevolg. De Duitsers kondigen het standrecht af.
mei
3 - April-meistaking bloedig neergeslagen. Einde gelijkschakelingspolitiek; verzet neemt toe.
10 - Duits-Italiaanse eenheden van Heeresgruppe Afrika accepteren de geallieerde eis tot onvoorwaardelijke overgave bij Kaap Bon in Tunesië. Ruim 25.000 man geven zich over, onder wie de Duitse opperbevelhebber Hans-Jürgen von Arnim en de Italiaanse generaal Giovanni Messe.
11 - Slag om Attu: Amerikaanse eenheden landen op de Aleoeten eilandengroep Attu. Het Japanse garnizoen (ongeveer 3.000 man) voert verbeten tegenstand. De Amerikaanse soldaten zijn slecht uitgerust tegen de extreme weersomstandigheden.
12 - Trident Conferentie: In Washington wordt een conferentie gehouden over de verder te bewandelen strategie van de geallieerden. Deelnemers zijn president Franklin Roosevelt, Winston Churchill en hun chefs van staven. De streefdatum van Operatie Overlord (invasie in Normandië) wordt gesteld op 1 mei 1944.
13 - Met de overgave van de laatste Italiaanse en Duitse troepen eindigt voor de geallieerden de Noord-Afrikaanse Veldtocht. Ruim 250.000 man raken in krijgsgevangenschap.
13 - Via de kranten in Nederland wordt bekendgemaakt dat alle radiotoestellen en -onderdelen geconfisqueerd worden. Ze moeten worden ingeleverd bij politiebureaus of postkantoren, voorzien van naam en adres.
15 - In Nederland wordt het politiestandrecht weer opgeheven.
15 - Opheffing van de Komintern door het presidium van het uitvoerend comité in Moskou.
15 - De Japanse bezetting stelt het Getto van Shanghai in voor joden die sinds 1937 naar de stad zijn gevlucht uit Duitsland en de Sovjet-Unie.
16 - Duitse eenheden onder bevel van SS-Gruppenführer Jürgen Stroop slaan de opstand in het getto van Warschau neer. Tijdens de opstand sneuvelen ongeveer 7.000 Pools Joodse opstandelingen, Ruim 40.000 Joden worden naar de vernietigingskampen Majdanek en Treblinka afgevoerd.[1]
17 - Operatie Chastise: Het RAF617e Squadron onder bevel van Guy Gibson, vernietigt met een bombardement in het Ruhrgebied twee stuwdammen (de Möhnedam en de Ederdam), waardoor de Duitse wapenindustrie een maand zonder stroom komt te zitten. Er vallen circa 1.200 doden, terwijl door de overstromingen naar schatting 120.000 burgers dakloos worden.
27 - Stichting van het Comité National de la Résistance, de koepel van het Franse verzet.
29 - De Surinaams-Nederlandse KNIL-onderofficier Harry Voss wordt door de Japanners geëxecuteerd.
30 - Generaal Chen Cheng begint een tegenoffensief in Hubei en dringt de Japanse eenheden terug op verschillende fronten.
mei - De Japanners beginnen met de aanleg van een tweede spoorweg tussen Thailand en Burma, de Kra Isthmus spoorweg, door de Romoesja.
juni
1 - Bloedbad van Sochy: De Duitsers branden het Poolse dorp Sochy plat, hierbij komen 185 mensen om het leven. Dit als vergelding voor steun van sommige dorpelingen aan de partizanen.
1 - De KLMDC-3 G-AGBB (voorheen PH-ALI, Ibis) op de BOAC lijndienst Bristol-Lissabon, met passagiers en KLM bemanning wordt aangevallen door Luftwaffe jagers. Het vliegtuig stort in zee en er zijn geen overlevenden (BOAC vlucht 777).
1 - Op Ambon worden de leiders van een verzetsgroep onder wie de ex-KNIL-sergeants Matthijs de Fretes en Jacob Tahuteru door de Japanners onthoofd.
11 - Britse legereenheden landen op het Italiaanse eiland Pantellaria, gelegen tussen Sicilië en Tunesië. De bezetting, murw gemaakt door 20 dagen luchtbombardementen, geeft zich over.
13 - Amerikaanse B-17 "vliegende forten" bombarderen de Duitse onderzeebootbasissen bij Bremen en Kiel. 26 Amerikaanse toestellen worden daarbij neergehaald, de meeste boven Kiel.
juli
1 - In het zuidelijk Zuidzeegebied beginnen de geallieerden een groot offensief tegen de Japanners; als eerste landen ze op het eiland New Georgia. De leiding is in handen van generaal Douglas MacArthur.
6 - Duitse tankeenheden van het 2e SS Pantserkorps onder bevel van generaal Paul Hausser doorbreken bij Belgorod de versterkte Russische frontlinies. Het korps, bestaande uit drie elite SS-divisies, vormt de speerpunt van de zuidelijke aanval bij Koersk.
10 - Operatie Husky: Geallieerde eenheden landen op Sicilië. Het Amerikaanse 7e Leger onder bevel van generaal George Patton en het Britse 8e Leger onder bevel van generaal Bernard Montgomery landen gezamenlijk met 7 divisies aan de zuid- en oostkust van het eiland. Een geallieerd konvooi van ca. 2.700 schepen met ruim 150.000 man stoomt op naar Sicilië vanuit vrijwel alle havens tussen Gibraltar en Port Said. De steden Gela en Licata worden door de Amerikanen ingenomen, Britse eenheden bezetten Syracuse.
22 - In de nacht wordt de Javaanse haven- en industriestad Soerabaja voor het eerst door de geallieerden gebombardeerd. Volgens de Japanners zijn er vuurpijlen afgeschoten om de vliegtuigen op hun doelen attent te maken, en de daders worden gezocht onder Molukse werknemers van Machinefabriek Braat die voor de bezetting lid zijn geweest van de Luchtbeschermingsdienst. Zie vuurpijlaffaires.
24 - Operatie Gomorrha: De geallieerden beginnen een reeks bombardementen op Hamburg, die tot 31 juli duurt en een vuurstorm veroorzaakt. Er vallen in totaal 235.000 bommen, die ruim 40.000 doden eisen, 19 km² van de stad verwoesten en schepen tot zinken brengen met een totaal tonnage van 180.000 ton.
27 - Door een combinatie van mist en uitlaatgassen ontstaat in Los Angeles zo'n dikke smog, dat de bewoners denken aan een chemische aanval.
29 - NSB-burgemeester G. Bisschop van Schoonebeek wordt vermoord door het verzet.
augustus
1 - Operatie Tidal Wave: De Amerikaanse luchtmacht bombardeert met 178 B-24 Liberator toestellen de olieraffinaderij van Ploieşti in Roemenië, waar ca. 90% van de benzine voor de Duitse luchtmacht vandaan komt.
1 - De Japanners verklaren Birma onafhankelijk. De marionettenregering van Ba Maw en U Nu verklaart de oorlog aan het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
2 - De Amerikaanse motortorpedoboot (Patrol Torpedo Boat PT-109) wordt bij de Salomoneilanden door een Japanse torpedobootjager tot zinken gebracht. Onder de vermiste bemanning is luitenant John F. Kennedy (de latere 35e president van de Verenigde Staten), een zoon van de voormalige Amerikaanse ambassadeur in Londen.
12 - Duitse en Italiaanse legereenheden evacueren van Sicilië naar het Italiaanse vasteland. Tijdens de 6-daagse evacuatie worden ongeveer 40.000 Wehrmacht-soldaten, 9.000 voertuigen, 30 tanks en 90 zware kanonnen veilig overgebracht. Ook worden er 62.000 Italiaanse soldaten met succes geëvacueerd. Ondanks geallieerde luchtaanvallen zijn de verliezen erg laag, dit vanwege voldoende luchtafweerdekking van de Axis.
17 - Conferentie van Quebec: Een 7-daagse conferentie over de strategie van de westerse geallieerden wordt in Canada in het Château Frontenac officieel geopend in aanwezigheid van president Roosevelt en Churchill.
17 - Een speciaal Brits commando van de RAF bombardeert met 570 bommenwerpers het Duitse proefstation voor de V1-raketten in Peenemünde op het Oostzee-eiland Usedom.
24 - Einde Conferentie van Quebec: Roosevelt en Churchill komen overeen dat voor mei 1944 de geplande invasie via Het Kanaal onder Amerikaans commando komt te staan. Alles zal ondernomen worden om Japan tot een onvoorwaardelijke overgave te dwingen.
27 - Door het bombardement van Peenemünde zijn de Duitsers genoodzaakt de fabricage van de V1-raketten te verplaatsen naar de oude steengroeve Mittelbau-Dora bij Nordhausen in Thüringen. Hier verrijst een dependance van het concentratiekamp Buchenwald om voor arbeidskrachten te zorgen.
29 - Na steeds belangrijker sabotagehandelingen in Denemarken kondigen de Duitsers de uitzonderingstoestand uit. Duitse marine-eenheden bezetten de haven van Kopenhagen. Koning Christiaan X wordt krijgsgevangene; regering en parlement worden ontbonden. Het Deense leger en de vloot worden ontwapend en de manschappen en officieren geïnterneerd.
augustus - In Batavia wordt een propaganda-organisatie opgericht, het Kantor Oeroesan Peranakan (KOP) onder leiding van de Japanner Hamaguchi Shinpei. Hij wordt geassisteerd door de Japanse dominee Nomachi en enkele pro-Japanse Indo-Europeanen onder leiding van Frits Dahler.
september
3 - Geallieerde eenheden van het Britse 8e Leger onder bevel van Bernard Montgomery landen bij Reggio Calabria (op de Italiaanse zuidkust). In het geheim tekent de nieuwe Italiaanse regering een wapenstilstand.
8 - Premier Pietro Badoglio informeert Adolf Hitler over de hopeloze situatie in Italië en sluit officieel een wapenstilstand met de geallieerden. Dit betekent het formele einde van het verdrag van de Asmogendheden.
8 - Koning Victor Emanuel III en zijn familie, Pietro Badoglio en een deel van de Italiaanse regering verlaten Rome en vertrekken naar Brindisi. Duitse troepen beginnen met de ontwapening van het Italiaanse leger.
9 - Italiaanse Veldtocht: Geallieerde eenheden van het Amerikaanse 5e Leger onder bevel van generaal Mark Clark gaan aan land bij Salerno. Onder hevige Duitse weerstand wordt er een bruggenhoofd gevestigd.
22 - Operatie Source: Britse mini-onderzeeboten van de X-klasse dringen de Noorse Altafjord binnen en beschadigen het Duitse slagschip Tirpitz, door het plaatsen van springladingen aan het schip.
29 - De Barnevelders, een groep van vijfhonderd joden met een beschermde status, worden overgebracht naar Kamp Westerbork.
oktober
1 - Amerikaanse eenheden van het 5e Leger trekken het verlaten, brandende Napels binnen. Voordat het Duitse leger zich terugtrekt, verwoest het de stad en vernietigt het de culturele monumenten, waaronder de Universiteit van Napels en het Teatro San Carlo. Meer dan 200.000 boeken, waarvan vele van onschatbare waarde, worden in benzine gedrenkt en verbrand.[2]
7 - Begin van de Russische herfstoffensieven over een breed front van Vitebsk tot aan het Tamanschiereiland. Ten noorden van Kiev en ten zuiden van Krementsjoeg vormen Russische eenheden drie bruggenhoofden op de rechteroever van de rivier de Dnjepr.
7 - De Surinaamse gouverneur Kielstra probeert de prostituees in Paramaribo te arresteren en krijgt er zestig te pakken. Ze worden voor de duur van de oorlog geïnterneerd in de voormalige plantage Katwijk.
16 - De Duitsers houden in Rome een razzia op joden. Van de 8.000 Romeinse joden weten er ca. 7.000 te ontsnappen. Ruim 1.000 mannen, vrouwen en kinderen worden op transport gezet naar Auschwitz.
16 - Opening van de eerste ondergrondse lijn van de Metro van Chicago.
17 - Vanuit het bruggenhoofd bij Krementsjoeg forceren Russische eenheden een doorbraak op de rechteroever van de rivier de Dnjepr. Ten zuiden van Gomel steken Russische troepen de Dnjepr over.
30 - Aan het eind van de Derde Conferentie van Moskou geven de geallieerde ministers van buitenlandse zaken de Verklaring van Moskou uit. De strijd zal pas worden gestaakt als alle asmogendheden zich onvoorwaardelijk hebben overgegeven.
november
1 - Amerikaanse mariniers landen op Bougainville (Salomonseilanden). Tijdens de landingen worden Japanese kruisers en torpedobootjagers verdreven.
1 - Russische eenheden snijden na de verovering van Perekop en Armjansk de laatste Duitse vluchtweg vanuit de Krim af.
3 - Britse luchtverkenners van de R.A.F. fotograferen in Noord-Frankrijk zgn. skischansen, die in werkelijkheid lanceerplaatsen voor de V1 (Vergeltungswaffe 1) zijn. Er worden 95 van deze lanceerplaatsen ontdekt.
5 - Russische eenheden van het 4e Oekraïense Front onder bevel van generaal Fjodor Tolboechin veroveren het gebied tussen de rivier de Dnjepr en de Krim. Het Duitse 6e Leger trekt zich terug over de rivier en laat alleen het bruggenhoofd bij Nikopol achter.
20 - Slag om Tarawa: Amerikaanse mariniers landen op Tarawa (een van de atollen van de Gilberteilanden). Onder hevige Japanse weerstand wordt er een bruggenhoofd gevestigd.
22 - 26 november - Topconferentie over de oorlogvoering in Azië tussen president Roosevelt, premier Churchill en de Chinese president Chiang Kai-shek.
28 november-1 december - Conferentie van Teheran tussen Roosevelt, Churchill en Stalin waarbij besloten wordt tot een westelijke geallieerde invasie op de Franse westkust. Tevens wordt bepaald dat de naoorlogse Poolse oostgrens zal samenvallen met de Curzon-lijn; ter compensatie krijgt Polen het Duitse gebied ten oosten van de rivieren de Oder en de Neisse.
december
10 - In Marokko wordt de Parti de l'Istiqlal opgericht om de zelfstandigheid van het sultanaat te herstellen.
Er komt een nieuw geneesmiddel beschikbaar: penicilline.
De Amerikaanse psycholoog Abraham Maslow publiceert zijn piramide van Maslow. Volgens zijn theorie zal de mens pas streven naar bevrediging van de behoeften die hoger in de hiërarchie geplaatst worden, nadat de lager geplaatste behoeften bevredigd zijn.
Bioscoopjournaal uit 1943. Het Nederlands Handbalverbond organiseert een technische dag waarbij overal in het land handbalwedstrijden worden gespeeld.
Verslag van de voetbalwedstrijd Feyenoord - Ajax op 1 oktober 1943 op het oude Feyenoordterrein in Rotterdam. Uitslag 2-1.
Bioscoopjournaal uit 1943. Mensen in een grote stad zitten of liggen in de zon; in het park (o.a. te midden van gekapte bomen); op terrasjes; op zitbanken; op platte daken.
Bioscoopjournaal uit 1943. In een Haarlems slachthuis onderzoekt een witgejaste medewerker de inhoud van een koeienmaag en vist er een kettinkje uit; de directeur van het slachthuis toont een verzameling voorwerpen die in de loop der tijd uit koeienmagen tevoorschijn is gekomen.