Adenohypofyse

De adenohypofyse^[3] of hypofysevoorkwab^[3] is het voorste deel van de hypofyse, dat tevens het grootste deel van de hypofyse vormt. De adenohypofyse speelt een sturende rol bij allerlei lichamelijke processen zoals stress, groei en voortplanting.

Hypofysevoorkwab
Adenohypofyse
Halfdiagram-doorsnede van de hypofyse van een volwassen aap.
Synoniemen
Latijn	adenohypophysis[1] lobus anterior hypophyseos[2] lobus anterior hypophysis[1] lobus glandularis hypophyseos[2]
Gegevens
Embryologie	mondslijmvlies zakje van Rathke
Naslagwerken
Gray's Anatomy	p.1275 tekst foto
MeSH	Pituitary+Gland,+Posterior
Portaal    Biologie

De adenohypofyse ontstaat uit de adenohypofysaire placode. De neurohypofyse ontstaat daarentegen uit het neuro-ectoderm.

De adenohypofyse scheidt peptidehormonen af, waardoor onder meer het functioneren van de bijnier, lever, botten, schildklier en gonaden wordt geregeld. De adenohypofyse wordt zelf aangestuurd vanuit de hypothalamus en door middel van tegenkoppeling vanuit de doelorganen.

Disfunctie van de adenohypofyse manifesteert zich in de vorm van over- of onderproductie van peptidehormonen. Prolactinoom is een hypofysetumor waardoor te veel prolactine wordt geproduceerd. Het syndroom van Sheehan is een voorbeeld van een aandoening waarbij de adenohypofyse te weinig peptidehormonen aanmaakt.

Beschrijving

De adenohypofyse bestaat uit drie afzonderlijke delen:

• De pars distalis, het grootste deel waar de meeste hormonen worden afgescheiden.
• De pars tuberalis, een buisachtige schede die zich vanuit het verlengde van de pars tuberalis om het infundibulum heen wikkelt. Over de functie hiervan is weinig bekend.
• De pars intermedia, het gedeelte dat de overgang vormt van de adenohypofyse naar de neurohypofyse. Bij mensen is dit onderdeel zeer klein of zelfs volledig afwezig.

Belangrijkste afgescheiden hormonen

hormoon	andere namen	symbool/symbolen	structuur	afscheidende cellen	doel	effect
adrenocorticotropisch hormoon	corticotropine	ACTH	polypeptide	corticotrofen	bijnier	afscheiding van glucocorticoïden
bèta-endorfine			polypeptide	corticotrofen	opiaatreceptoren	verminderen van pijn
thyreoïdstimulerend hormoon	thyreotropine, thyreotroof hormoon	TSH	glycoproteïne	thyreotrofen	schildklier	afscheiding van schildklierhormonen
follikelstimulerend hormoon	-	FSH	glycoproteïne	gonadotrofen	gonaden	groei van het voortplantingssysteem
luteïniserend hormoon	lutropine, interstitiële-cellenstimulerend hormoon	LH, ICSH	glycoproteïne	gonadotrofen	gonaden	productie van geslachtshormonen
groeihormoon	somatotropine, somatotroop hormoon	GH, STH	polypeptide	somatotrofen	lever, vetweefsel	stimuleert de groei en stofwisseling van lipide en koolhydraten
prolactine	lactogeen hormoon	PRL	polypeptide	lactotrofen en mammotrofen	eierstokken, melkklieren	afscheiding van oestrogeen en progesteron productie van melk

Literatuur

1. Federative Committee on Anatomical Terminology (FCAT) (1998). Terminologia Anatomica. Stuttgart: Thieme
2. Anderson, D.M. (2000). Dorland’s illustrated medical dictionary (29th edition). Philadelphia/London/Toronto/Montreal/Sydney/Tokyo: W.B. Saunders Company.
3. Everdingen, J.J.E. van, Eerenbeemt, A.M.M. van den (2012). Pinkhof Geneeskundig woordenboek (12e druk). Houten: Bohn Stafleu Van Loghum.