Arkose

Arkose is een type zandsteen, een geconsolideerd afzettingsgesteente met een korrelgrootte tussen 0,063 en 2 mm. Arkose bestaat uit klasten waarvan ten minste 25% veldspaat is. Arkosisch zand is "los" ongeconsolideerd zand dat vergelijkbaar rijk is aan veldspaat en daarmee een mogelijke voorloper van arkose.

Arkose met K-veldspaat (geel) en kwarts (grijs)

Arkose is grijs tot roodachtig van kleur. De zandkorrels waaruit arkose is samengesteld kunnen variëren van fijn tot zeer grof, maar tenderen naar de grove kant. Fossielen zijn zeldzaam in arkose. Wel is in het gesteente vaak een gelaagde structuur zichtbaar.

Het dominante minerale component in arkose is doorgaans kwarts. De klasten zijn vaak slecht gecementeerd en afgerond. De matrix kan bestaan uit kleimineralen (vooral kaoliniet), mica en oxiden zoals hematiet (ijzer(III)oxide) en rutiel (titaan(IV)oxide). Gesteentefragmenten en zware mineralen kunnen een significante component zijn. Als er cement voorkomt kan het uit silica of calciet bestaan. In het laatste geval bruist de arkose enigszins bij aanraking met zoutzuur. Soms bevat het cement ook ijzeroxide.

Arkose ontstaat meestal door het verweren van stollingsgesteente of metamorfe gesteente, gewoonlijk graniet, die primair bestaan uit kwarts en veldspaat. De sedimenten moeten relatief snel en/of in een koude of droge omgeving worden afgezet, zodat de veldspaat geen belangrijke verwering kan ondergaan; daarom wordt arkose aangeduid als een gesteente met een onrijpe textuur. De mineraalsamenstelling van arkose zit dan ook relatief dichtbij graniet. Arkose gaat vaak samen met conglomeraat-afzettingen afkomstig van granietachtig terrein en wordt vaak gevonden boven discordanties in de directe nabijheid van graniet.

De eilandberg Uluru (Ayers Rock) in Centraal-Australië bestaat uit arkose uit het late Neoproterozoïcum en Cambrium. De afzettingen werden afgezet in het Amadeusbekken.

Afbeeldingen

• 
  Arkosezand in de Llano Uplift, Texas, met graniet aan de oppervlakte
• 
  Grus, hoekig, veldspaatrijk zand, en het granietgesteente (linksboven) waaruit het ontstaat
• 
  Arkose zandsteen in Slowakije

Bronnen, noten en/of referenties

• (en) Neuendorf, K.K.E.; Mehl, J.P.Jr. & Jackson, J.A. (eds.), 2005: Glossary of Geology (5th ed.), American Geological Institute, Alexandria (Virginia), ISBN 978-0922152766.

Mediabestanden

Zie de categorie Arkose van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.