Auteurschap van de Bijbel

Dit artikel beschrijft de wetenschappelijke consensus over het auteurschap van de Bijbel. De christelijke doctrine in dit verband gaat uit van inspiratie van de Bijbel.

Deel van een serie artikelen over Bijbelwetenschap

Canons Hebreeuwse Bijbel · christelijke Bijbel · Oude Testament · Nieuwe Testament · canonvorming van het Nieuwe Testament · apocriefen van het Oude Testament · apocriefen van het Nieuwe Testament · deuterocanonieke boeken

Boeken en genres OT: Thora · historische boeken · poëzie · wijsheidsboeken · profetenboeken NT: evangeliën · handelingen · epistels · apocalyptische literatuur

Tekstkritiek OT: Handschriften OT (Dode Zee-rollen · Masoretische Tekst · Samaritaanse Pentateuch · Septuagint) NT: Handschriften NT (Vetus Latina · Vulgata · Textus Receptus) · Tekstvarianten NT

Historisch onderzoek Auteurschap van de Bijbel · Historiciteit van de Bijbel · Jezus (historisch) · Zoektocht naar de historische Jezus · Vertaalkritiek

Portaal   Literatuur

Oude Testament

Pentateuch

De veronderstelde spreiding van inhoud naar auteur over de boeken Genesis, Exodus, Leviticus en Numeri volgens Richard Friedman.

Zie documentaire hypothese voor meer informatie.

Traditioneel is het auteurschap van de Pentateuch (Tora), oftewel eerste vijf Bijbelboeken van het Oude Testament, toegeschreven aan Mozes. Daarom stond Genesis ook wel bekend als "1 Mozes", Exodus als "2 Mozes", enzovoort. In de 19e eeuw gingen historisch-kritische wetenschappers zoals Julius Wellhausen de tekst nauwkeurig bestuderen om de compositie ervan te achterhalen en kwamen zo uit op de documentaire hypothese. Deze stelde dat er op zijn minst vier auteurs moeten zijn geweest voor deze vijf boeken, namelijk de Jahwist (J), de Elohist (E), de Priestercodex (P) en de Deuteronomist (D), die vervolgens door een Redacteur (R) zijn samengesteld. Latere wetenschappers hebben de hypothese verder uitgewerkt en zijn tot conclusies gekomen dat het nog ingewikkelder zit, zoals een Heiligheidscodex (H) of Heiligheidsschool (HS) die nog los van P staat.

Historische boeken

Moderne wetenschappers denken dat wat er aan betrouwbaar materiaal te vinden is in de zogeheten historische boeken een periode van het einde van het tweede millennium tot in de 4e eeuw v.Chr. beschrijft, dat echter vaak pas lang na de vermeende gebeurtenissen is opgeschreven en naderhand nog verschillende keren geredigeerd. Bovendien waarschuwen ze ervoor dat het belangrijk is om te proberen feit en fictie van elkaar te onderscheiden en dat de term 'historische boeken' met een korreltje zout dient te worden genomen.^[1]:313

Deuteronomistische geschiedenis

Zie ook deuteronomistische geschiedenis

Martin Noth opperde het idee van een deuteronomistische geschiedenis: de eerste historische boeken (Jozua, Rechters (Richteren), 1 en 2 Samuel en 1 en 2 Koningen) zouden gelijktijdig en gezamenlijk zijn gecomponeerd door dezelfde auteur of groep auteurs en zich baseren op de theologie van het boek Deuteronomium. Het woordgebruik en de theologie in deze zes boeken lijken zo veel op elkaar dat er geen sprake van toeval zou kunnen zijn. Er is in de wetenschap nog geen consensus over of dit klopt. Er zijn overeenkomsten in theologie en thematiek tussen deze zes boeken onderling en met Deuteronomium, maar ook verschillen.

Kronieken en Ezra–Nehemia

Zie ook 1 en 2 Kronieken § Ontstaan en auteur, Ezra (boek) § Auteur en Nehemia (boek) § Auteur en ontstaan.

In de Hebreeuwse Bijbel zijn 1 en 2 Kronieken slechts één boek getiteld 'Kronieken' en Ezra en Nehemia ook één boek (traditioneel 'Ezra' genoemd, in moderne tijden ook wel 'Ezra–Nehemia'). Volgens de traditionele opvatting had de priester Ezra ze allemaal geschreven. In de 19e eeuw en een groot deel van de 20e eeuw ging men er nog steeds vanuit dat Kronieken en Ezra–Nehemia van de hand van dezelfde schrijver of schrijverskring kwam. Maar de gangbare opvatting van moderne wetenschappers is dat de verschillen tussen Kronieken en Ezra–Nehemia groter zijn dan hun overeenkomsten en dat Ezra–Nehemia zelf een lange compositiegeschiedenis heeft die uit vele bronnen putte vanaf de vroege 4e eeuw tot in de hellenistische periode.^[2]:313–14

Ester (Hebreeuws en Grieks)

Zie ook Ester (boek) § Auteurschap.

De Griekse versie van Ester wijkt significant af van de Hebreeuwse tekst en is niet simpelweg een vertaling van het Hebreeuwse origineel. In een extra stuk tekst, later bekend geworden als de Toevoegingen aan Ester, worden er verklaringen gegeven die antwoord moeten geven op vragen en die reageren op situaties in Alexandrië. Deze Toevoegingen – die later tot de deuterocanonieke boeken dan wel de apocriefen van het Oude Testament zijn gerekend – zijn veel religieuzer van aard dat het Hebreeuwse origineel, dat God niet eens noemt en slechts af en toe indirect naar het bovennatuurlijke verwijst.^[3] De Toevoegingen aan Ester worden gedateerd tot de 1e eeuw v.Chr. en zijn te Alexandrië geschreven in het Koinè-Grieks.^[4]

Zowel qua gebeurtenissen als qua stijl zijn er parallellen te trekken tussen het boek Ester en het Jozefverhaal uit Genesis 39–43.^[3]

Profetenboeken

De profetenboeken worden zo genoemd omdat het auteurschap ervan traditioneel werd toegeschreven aan de profeten naar wie ze vernoemd zijn.^[5][6] Moderne onderzoekers denken echter dat de boeken zoals ze tot in de huidige tijd zijn overgeleverd het werk zijn van opeenvolgende generaties van schrijvers die hun inspiratie ontleenden aan de uitspraken van deze profeten.^[5] Deze auteurs waren actief tussen 750 v.Chr. en 450 v.Chr.^[7]

Deuterocanonieke boeken

Er is aardig veel bekend over waar, wanneer en in welke oorspronkelijk talen de deuterocanonieke boeken waarschijnlijk zijn geschreven, hoewel discussies hierover nog voortduren onder wetenschappers. Er is echter maar één auteur bij naam bekend die naar alle waarschijnlijkheid ook zelf het boek heeft geschreven dat naar hem genoemd is: Jezus Sirach, de schrijver van de Wijsheid van Jezus Sirach. In alle andere gevallen waarin de auteur zichzelf bij naam noemt, betreft het vermoedelijk pseudepigrafen. De overige schrijfsels zijn anoniem.

Compositie van de deuterocanonieke boeken

Boek	Datering	Originele taal (en locatie)
Brief van Jeremia	ca. 300 v.Chr.[8]	Oudste versies Grieks, origineel waarschijnlijk Hebreeuws of Aramees[8]
Psalm 151	ca. 300–200 v.Chr.[9]	Hebreeuws (Psalmen 151a+b), later samengevoegd tot de Griekse Psalm 151[9]
Wijsheid van Jezus Sirach	ca. 180–175 v.Chr.[10]	Hebreeuws in Jeruzalem[10]
Tobit	ca. 225–175 v.Chr.[11] of 175–164 v.Chr.[12]	Waarschijnlijk Aramees, mogelijk Hebreeuws,[11] mogelijk in Antiochië[12]
Wijsheid van Salomo	ca. 150 v.Chr.[13]	Zeer waarschijnlijk Koine-Grieks in Alexandrië[13]
Judit	ca. 150–100 v.Chr.[14]:26	Oudste versies Grieks, origineel waarschijnlijk Hebreeuws, mogelijk Grieks[14]:25
1 Makkabeeën	ca. 135–103 v.Chr.[15][11]	Hebreeuws, waarschijnlijk in Jeruzalem[15][11]
2 Makkabeeën	ca. 150–120 v.Chr.[11]	Koine-Grieks[15]
Toevoegingen aan Daniël	ca. 100 v.Chr.[16]	Oudste versies Grieks, origineel Semitisch of Grieks[16]
Gebed van Manasse	ca. 200 v.Chr. – 50 n.Chr.[9]	Oudste versies Grieks, origineel waarschijnlijk Grieks, mogelijk Semitisch[9]
Baruch[17][18][11]	ca. 200–100 v.Chr. (1:1–3:38) ca. 100 v.Chr. – 100 n.Chr. (3:39–5:9)	Koine-Grieks, origineel waarschijnlijk Hebreeuws (1:1–3:38) Koine-Grieks, origineel misschien Hebreeuws of Aramees (3:39–5:9)
3 Makkabeeën	ca. 100–50 v.Chr.[9]	Koine-Grieks, waarschijnlijk in Alexandrië[9]
Toevoegingen aan Ester	ca. 100–1 v.Chr.[4]	Koine-Grieks in Alexandrië[4]
4 Makkabeeën	ca. 18–55 n.Chr.[9]	Koine-Grieks, waarschijnlijk buiten Palestina[9]
3 Ezra	ca. 200–140 v.Chr. [19]	Waarschijnlijk Grieks in Egypte, mogelijk van een 3e-eeuws Semitisch origineel[19]
4 Ezra	ca. 90–100 n.Chr. (hfdst. 3-14)[20] ca. 100–300 n.Chr. (hfdst. 1-2)[20] ca. 200–300 n.Chr. (hfdst. 15-16)[20]	Waarschijnlijk Hebreeuws door een Palestijnse jood (hfdst. 3-14)[20] Waarschijnlijk Latijn door een christen (hfdst. 1-2)[20] Waarschijnlijk Grieks door een Levantijnse christen (hfdst. 15-16)[20]
Oden	ca. 400–440 n.Chr.[21]	Codex Alexandrinus, in Middeleeuws Grieks, bevat de oudst bekende versie.[21]