Bornem

Voor het gelijknamige bier, zie Bornem (bier).

Bornem is een plaats en gemeente in de Belgische provincie Antwerpen. Bornem behoort tot het kieskanton Puurs-Sint-Amands en het gerechtelijk kanton Willebroek.

Bornem

Gemeente in België
(Details) (Details)
Geografie
Gewest	Vlaanderen
Provincie	Antwerpen
Arrondissement	Mechelen
Oppervlakte – Onbebouwd – Woongebied – Andere	46,19 km² (2023) 67,61% 11,38% 21,01%
Coördinaten	51° 6' NB, 4° 14' OL
Bevolking (bron: Statbel)
Inwoners – Mannen – Vrouwen – Bevolkings­dichtheid	22.232 (01/01/2025) 49,1% 50,9% 481,35 inw./km²
Leeftijdsopbouw – 0-17 jaar – 18-64 jaar – 65 jaar en ouder	(01/01/2025) 16,62% 58,96% 24,43%
Buitenlanders	4,84% (01/01/2025)
Politiek en bestuur
Burgemeester	Greet De bruyn (CD&V)
Bestuur	CD&V en Vooruit
Zetels CD&V N-VA Vooruit Groen Vlaams Belang	27 13 4 4 1 5
Economie
Gemiddeld inkomen	26.058 euro/inw. (2022)
Werkloosheids­graad	4,56% (jan. 2019)
Overige informatie
Postcode 2880 2880 2880 2880	Deelgemeente Bornem Hingene Mariekerke Weert
Zonenummer	03 - 052
NIS-code	12007
Politiezone	Rivierenland
Hulpverlenings­zone	Rivierenland
Website	www.bornem.be
Detailkaart
ligging binnen het arrondissement Mechelen in de provincie Antwerpen
Portaal    België

Bornem tussen de Schelde en Puurs-Sint-Amands

Geschiedenis

Het grondgebied was al bewoond in de Gallo-Romeinse tijd. De naam werd in 1101 Burnehen gespeld (verklaring: "verblijf bij de bron" of "woonplaats aan de grens"; Born = grens).

Het 'Land van Bornem' is als zelfstandige heerlijkheid tot stand gekomen in de periode van de plundertochten van de Noormannen (9de eeuw). Strategisch gelegen aan de Schelde, op de plaats waar nu het Kasteel Marnix de Sainte-Aldegonde staat (aan de huidige Oude Schelde), werd toen de ronde toren en de bijbehorende gebouwen opgericht, vlak bij de samenvloeiing met de Rupel en de Durme. Het Land van Bornem bestond toen uit de moederparochie Bornem met haar afhankelijkheden Havekesdunc (Nattenhaasdonk) en Hinken (Hingene). In de 10de eeuw werd het land van Dendermonde herverdeeld en werd Mariekerke aan het Land van Bornem toegevoegd onder het beheer van de Heren van Bornem.

In 910 werd het Land van Bornem, samen met Mechelen, door de Frankische koning Karel de Eenvoudige, koning van Lotharingen, bij giftbrief aan Stephanus van Luik van het bisdom Luik geschonken. Door een overeenkomst tussen Boudewijn V van Vlaanderen en de Duitse keizer Hendrik III op een Rijksdag in Keulen, kwam het Land van Bornem (inclusief Hingene, Mariekerke en Sint-Amands) in 1057 definitief als zonneleen onder het rechtstreeks gezag van het Graafschap Vlaanderen, aan de grens met het toenmalige Landgraafschap Brabant, het latere Hertogdom Brabant.

De eerste Heer van Bornem met die naam is Lambrecht, die in 1007 ook tot Kastelein van Gent benoemd werd. Vanaf 1088 zal Wenemaar, een van zijn opvolgers en ridder van de Orde der Tempeliers, de ontwikkeling van het Land van Bornem in een versnelling brengen. De schenkingsakte (1100) van zijn hand is een van de belangrijkste akten voor de gemeente.^[1] Na een periode van herwonnen onafhankelijkheid behoorde de parochie tot het bisdom Kamerijk, later tot dat van Gent en sedert 1801 tot het aartsbisdom Mechelen.

Tot het begin van de 20ste eeuw werd Bornem gespeld als "Bornhem". Van 1928 tot 1940 was in Bornem een vakschool voor wijmen- en rietwerk gevestigd. Begin 20e eeuw werkten in Weert, Hingene en Bornem 3.000 mensen in de sector van het mandenvlechten.

Bezienswaardigheden

Zie Lijst van onroerend erfgoed in Bornem voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

• Het dorpsplein en de parochiekerk Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Leodegarius zijn beschermd als respectievelijk dorpsgezicht en monument. De Onze-Lieve-Vrouw en Sint-Leodegariuskerk heeft een torenvoet en een koor uit de 12e eeuw. De bovenbouw van de toren is van 1840. Onder het hoofdaltaar bevindt zich de wettelijk beschermde crypte uit de 11de eeuw, waar Onze-Lieve-Vrouw van de Korcht wordt vereerd.
• Het neogotisch Kasteel Marnix de Sainte-Aldegonde van de adellijke familie van Filips van Marnix van Sint-Aldegonde werd in 1888 gebouwd op de plaats waar een 11de-eeuwse burcht stond.
• Het sas, een afwateringssluis uit 1592.
• De Sint-Bernardusabdij werd gesticht in 1603 en vernieuwd in 1773. De abdij is onder meer bekend door de ruim 40.000 boeken over de orde der cisterciënzers.
• Het Landhuis, het voormalige gemeentehuis.
• Het Fort van Bornem
• Het Vlechtmuseum De Zilverreiger
• Meerdere muziekstraatjes van de SIM-route
• Breeven, een park en recreatiedomein en tevens verscheidene sportfaciliteiten
• De kinderboerderij
• De dijken aan de Schelde
• Tussen Bornem en deelgemeente Weert ligt de Oude Schelde, een afgesneden meander van de Schelde.

Galerij

• 
  Abdijkerk van Bornem
• 
  Kasteel van Marnix
• 
  Herdenkinssteen in arduin voor Pedro de Coloma, baron van Bornem.
• 
  Onze-Lieve-Vrouw van de Krocht in de crypte van de Onze-Lieve-Vrouw-en-Sint-Leodegariuskerk
• 
  Bunkers 1e wereldoorlog
• 
  De dorpskern van Bornem, foto genomen vanaf het landhuis.
• 
  Het Sas van Bornem, kijkend van de Schelde (rivier) naar de Oude Schelde (Bornem)

Natuur en landschap

Bornem ligt in de streek Klein-Brabant nabij de Schelde en de Oude Schelde. Van belang is het zoetwatergetijdengebied Groot Schoor en het gehucht Buitenland, waar het Kragenwiel een overblijfsel is van een dijkdoorbraak die plaats vond in 1552.

Verkeer

De gemeente Bornem ligt aan de N16 die tussen Sint-Niklaas en Mechelen loopt. De gemeente bezit eveneens een station Bornem gelegen aan spoorlijn 54.

Stationsgebouw te Bornem, gelegen aan spoorlijn 54.

Geografie

De gemeente ligt aan de rechteroever van de Schelde, tegenover de gemeente Temse, waarmee ze door de Scheldebrug verbonden is, stroomopwaarts van Antwerpen. Samen met de gemeente Puurs-Sint-Amands vormt Bornem de streek Klein-Brabant.

Deelgemeenten

#	Naam	Opp. (km²)	Inwoners (2020)	Inwoners per km²	NIS-code
1	Bornem	23,85	13.633	572	12007A
2	Hingene	15,11	5.039	333	12007B
3	Mariekerke	2,24	2.213	986	12007C
4	Weert	5,04	465	92	12007D

Kernen

Bornem telt naast het centrum zelf nog de deelgemeenten Hingene, Mariekerke en Weert, alle aan de Schelde. In Hingene liggen nog de gehuchten Wintam en Eikevliet. Binnen Bornem liggen de gehuchten Branst en Buitenland.

Aangrenzende gemeenten

Aangrenzende gemeenten
Temse		Kruibeke		Schelle
				Niel
Hamme		Puurs-Sint-Amands

Demografie

Demografische ontwikkeling voor de fusie

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1970=volkstellingen; 1976 = inwoneraantal op 31 december

Demografische ontwikkeling van de fusiegemeente

Alle historische gegevens hebben betrekking op de huidige gemeente, inclusief deelgemeenten, zoals ontstaan na de fusie van 1 januari 1977.

• Bronnen:NIS, Opm:1806 tot en met 1981=volkstellingen; 1990 en later= inwonertal op 1 januari

Inwoners van jaar tot jaar op 1 januari 1992 tot heden
jaar	Aantal[2]	Evolutie: 1992=index 100
1992	19.040	100,0
1993	19.124	100,4
1994	19.251	101,1
1995	19.453	102,2
1996	19.525	102,5
1997	19.725	103,6
1998	19.750	103,7
1999	19.879	104,4
2000	19.939	104,7
2001	19.841	104,2
2002	19.906	104,5
2003	19.939	104,7
2004	19.921	104,6
2005	19.939	104,7
2006	20.064	105,4
2007	20.235	106,3
2008	20.341	106,8
2009	20.475	107,5
2010	20.556	108,0
2011	20.727	108,9
2012	20.866	109,6
2013	20.810	109,3
2014	20.858	109,5
2015	20.940	110,0
2016	21.039	110,5
2017	21.129	111,0
2018	21.186	111,3
2019	21.366	112,2
2020	21.353	113,4
2021	21.428	112,5
2022	21.599	113,4
2023	21.982	115,5
2024	22.076	115,9
2025	22.232	116,8

Politiek

Structuur

De gemeente Bornem maakt deel uit van het kieskanton Puurs-Sint-Amands, gelegen in het provinciedistrict Mechelen, het kiesarrondissement Mechelen-Turnhout en ten slotte de kieskring Antwerpen.

Bornem		Supranationaal	Nationaal		Gemeenschap	Gewest	Provincie	Arrondissement	Provinciedistrict	Kanton	Gemeente
Administratief	Niveau	Europese Unie	België		Vlaanderen		Antwerpen	Mechelen			Bornem
	Bestuur	Europese Commissie	Belgische regering		Vlaamse regering		Deputatie				Gemeentebestuur
	Raad	Europees Parlement	Kamer van volksvertegenwoordigers	Vlaams Parlement			Provincieraad				Gemeenteraad
Kiesomschrijving		Nederlands Kiescollege	Kieskring Antwerpen					Mechelen-Turnhout	Mechelen	Puurs-Sint-Amands	Bornem
Verkiezing		Europese	Federale		Vlaamse		Provincieraads-				Gemeenteraads-

Geschiedenis

(Voormalige) Burgemeesters

Periode Burgemeester 1800 Van Stappen[3] 1800 - 1804 Barnabas Raparlier 1804 - 1832 Charles Ghislain de Marnix 1832 - 1836 Charles de Marnix 1836 - 1842 Jan Frans Van Eetvelt 1843 - 1879 Louis de Marnix 1879 - 1880 Edward Van Roie ? - 1894 Ferdinand de Marnix (Kath. Partij) 1895 - 1896 Pieter Maes (°Sint-Amands 1841) 1896 - 1904 Ferdinand de Marnix (Kath. Partij) 1904 - 1921 Philémon Cammaert (Kath. Partij)

Periode Burgemeester 1922 - 1932 Victor Daelemans (Oude Roos) 1933 - 1941 Hendrik René Van Lint[4] (Kath. Verb.) 1941 - 1944 Emiel Roelants (VNV, oorlogsburgemeester) 1944 - 1947 Arthur Borms (Nieuwe Roos / CVP) 1947 - 1959 René Van Eetvelt (CVP) 1959 - 1964 Hendrik René Van Lint (CVP) 1965 - 1970 René Van Eetvelt (CVP) 1970 - 2010 Jozef Van Eetvelt (CVP / CD&V) 2010 - 2018 Luc De boeck (CD&V) 2019 - 2022 Kristof Joos (N-VA) 2022 - heden Greet De bruyn (CD&V)

Zetelverdeling gemeenteraad 2024-2030

1

4

13

4

5

1 4 13 4 5 

De 27 zetels zijn als volgt verdeeld:

■ Groen: 1
■ Vooruit: 4
■ CD&V: 13
■ N-VA: 4
■ VB: 5

Legislatuur 2024 - 2030

De kiezer had bij de lokale verkiezingen van 2024 de keuze uit 7 kieslijsten (de lijsttrekkers staan tussen haakjes):

• CD&V (Greet de Bruyn)
• N-VA (Kristof Joos)
• Vlaams Belang (Wim Verheyden)
• Vooruit (Elke Cuyt)
• Samen Groen (Nicole Van Praet)
• Dynamisch Bornem (Stefaan De Landtsheer)
• PVDA (Gerrit Walschap)

CD&V klom naar 40,0 procent, een winst van 6,2 procentpunt en goed voor 13 van de 27 zetels. De tweede partij werd Vlaams Belang met 17,3 procent (winst: 4,7%), dat vijf zetels behaalde. N-VA boekte een verlies van 3 procentpunt en strandde op 15,1 procent, waarmee ze status-quo op vier zetels bleef. Vooruit, dat de vorige keer opkwam als onderdeel van het kartel Iedereen Bornem, werd vierde met 14,1 procent en vier zetels. De laatste partij die een verkozene in de gemeenteraad behaalde was Samen Groen, dat ook voortkwam uit Iedereen Bornem. Deze lijst had 6,2 procent en een zetel behaald. De overige partijen, Dynamisch Bornem en PVDA, behaalden met respectievelijk 5,1 procent en 2,2 procent niet genoeg stemmen voor een zetel.

CD&V was als grootste partij aan zet om een coalitie te vormen. De partij besloot een coalitie aan te gaan met Vooruit en stuurde N-VA naar de oppositie. Beide partijen beschikken over een meerderheid van 17 op 27 zetels. Greet De bruyn (CD&V) bleef burgemeester.

Resultaten gemeenteraadsverkiezingen sinds 1976

Partij of kartel		10-10-1976[5]		10-10-1982		9-10-1988		9-10-1994		8-10-2000		8-10-2006[6]		14-10-2012[7]		14-10-2018		13-10-2024
Stemmen / Zetels		%	25	%	25	%	25	%	25	%	25	%	27	%	27	%	27	%	27
	CVP1/ CD&V+N-VAA/ CD&V2	64,431	19	55,791	17	63,21	17	58,941	18	47,621	14	48,99A	15	38,282	13	33,772	10	40,02	13
	VU1/ SAMENB/ VLD-VUC/ N-VA2	8,811	1	8,681	1	32,93B	8	3,81	0	10,41C	2			15,442	4	18,112	4	15,12	4
	PVV1/ SAMENB/ VLD-VUC/ VLD2/ Beter Bornem3/ Iedereen BornemD/ Dynamisch Bornem4	4,61	0	6,711	1			-				10,452	2	7,063	1	33,51D	10	5,14	0
	SP1/ SAMENB/ sp.a-spirit2/ sp.a3/ Iedereen BornemD/ Vooruit4	22,161	5	19,321	5			18,81	5	22,111	6	19,012	5	17,223	5			14,14	4
	Agalev1/ Groen!2/ Groen3/ Iedereen BornemD/ Samen Groen4	-		-		-		7,131	1	8,461	1	6,042	1	8,093	2			6,24	1
	B!democratisch1/ Iedereen BornemD	-		-		-		-		-		-		7,161	1			-
	Vlaams Blok1/ Vlaams Belang2	-		0,651	0	-		7,141	1	11,391	2	15,522	4	6,752	1	12,612	3	17,32	5
	PVDA	-		-		-		-		-		-		-		-		2,2	0
	GB	-		8,85	1	-		-		-		-		-		-		-
	Anderen(*)	-		-		3,87	0	4,2	0	-		-		-		2,00	0	-
Totaal stemmen		12213		12973		13675		14117		14530		15098		15393		15978		11701
Opkomst %						96,57		94,81		93,26		94,76		93,01		93,90		66,4
Blanco en ongeldig %		3,03		4,09		3,17		3,41		2,51		2,98		1,89		2,70		0,3

De rode cijfers naast de gegevens duiden aan onder welke naam de partijen telkens bij een verkiezing opkwamen, rode letters duiden de kartels aan.
De zetels van de gevormde meerderheid staan vetjes afgedrukt. De grootste partij is in kleur.
(*) 1988: ETA (3,87%) / 1994: BLAUW (4,2%) / 2018: S.O.S. Bornem (2,00%)

Cultuur

Evenementen

• augustus: bedevaart Onze-Lieve-Vrouw van de Krocht
• 15 augustus of zondag erna: processie
• 2de vrijdag van augustus: de 100 km dodentocht
• zondag voor de dodentocht: fietsdodentocht
• woensdag na de oktoberkermis: jaarmarkt
• zondag na 14 juni: kleine kermis
• zondag na Sint-Michiel: grote kermis
• zondag na Sint-Vincentius (19 juli): kermis parochie Branst
• Het Breevenement
• Het jaarlijkse Palingfestival en het Vis- en Folkloreweekend in deelgemeente Mariekerke.
• Fakkeltocht (sinds 2010) ter ere aan Wapenstilstand
• Bal van de burgemeester
• Bornem zingt
• Eerste weekend september : Fortiviteiten (Fort van Bornem)
• Supervlieg

Sport

Verenigingen

• Atletiekclub Sparta Bornem (SPBO)
• Voetbalclub KSV Bornem: 1ste provinciale Antwerpen
• Voetbalclub FCS Mariekerke-Branst: 2de provinciale Antwerpen
• Voetbalclub KVK Hingene: 4de provinciale Antwerpen
• Voetbalclub KFC Wintam: 4de provinciale Antwerpen
• Basketbalclub Klein-Brabant Basket: 4de provinciale Antwerpen
• Korfbalclub KC Bornem: 2de nationale
• Badmintonclub BC Plumula
• Volleybalclub VC Kadee
• Badmintonclub Batmanton united
• Ronde Tafel 73 Bornem

Evenementen

• tweede vrijdag van augustus: Dodentocht - 100 km wandelen in 24 uur
• zondag voor de Dodentocht: Fietsdodentocht

Bornem was één keer etappeplaats in de wielerkoers Ronde van Frankrijk. In 1976 won de Nederlander Hennie Kuiper er een etappe.

Inwoners

(Deel)gemeente	Bewoners	Bijnaam
Bornem	Bornemnaars	Messentrekkers
Hingene	Hingenaren	Fretters
Mariekerke	Mariekerkenaren	Palingvissers
Weert	Weertenaren	Slijkneuzen
Eikevliet (gehucht van Hingene)	Eikevlietenaren	Grote Zwieren
Wintam (gehucht van Hingene)	Wintamenaren	Kazakken
Branst	Branstenaren	Vliegende Geiten

Bekende inwoners

• Pedro Coloma (1556-1621), 1ste baron van Bornem^[8]
• Barnabas Raparlier (1756-1836), politicus
• François Simonau (1783-1859), kunstschilder^[9][10]
• Charles Ghislain de Marnix (1780-1832), politicus
• Jan Van Eetvelt (1796-1846), politicus
• Louis de Marnix (1803-1881), politicus en ondernemer
• Ferdinand de Marnix de Sainte-Aldegonde (1837-1913), politicus
• Philémon Cammaert (1856-1934), politicus en brouwer
• Victor Daelemans (1872 - 1932), politicus en brouwer
• Arthur Borms (1890-1952), politicus
• René Van Lint (1900-1976), politicus
• Emiel Roelants (1902 - 1949), politicus
• René Van Eetvelt (1907-2001), politicus
• Albert Sercu (1918-1978), wielrenner
• Eddy Pauwels (1935-2017), wielrenner
• Martin Van den Bossche (1941), wielrenner
• Jan Wauters (1939-2010), sportverslaggever
• Walter Boeykens (1938-2013), dirigent, muziekpedagoog en klarinettist
• Rita Ray (1947-2018), zangeres
• Jan De Maeyer (1949), componist, muziekpedagoog en hoboïst
• Luk Van Nieuwenhuysen (1952), politicus
• Rony Cuyt (1953-2021), politicus
• Karel Rottiers (1953-2024), wielrenner
• Marc Van Ranst (1965), hoogleraar virologie
• Karel Van Eetvelt (1966), bestuurder
• Luc De boeck (1966), politicus
• Sabine Hagedoren (1968), weervrouw
• Heidi Van De Vijver (1969), wielrenster
• Tarik Fraihi (1969), politiek filosoof en publicist
• Kristine Van Pellicom (1969), actrice
• Daniel Verelst (1969), wielrenner
• Ianka Fleerackers (1971), actrice en presentatrice
• Kristof Van Perre (1972), acteur en filmregisseur
• Sandra Denotté (1973), zangeres
• Hind Fraihi (1976), onderzoeksjournaliste
• Audrey Rochtus (1982), atlete
• Thomas Cammaert (1984), acteur
• Amaury Cordeel (2002), autocoureur

Partnersteden

• Bornheim (Duitsland)
• Gordes (Frankrijk)
• Nquthu (Zuid-Afrika)

Trivia

• In de Nederlandse stad Breda werd een straat naar de gemeente genoemd (de Bornemstraat). Ook in de Nederlandse plaats Oudenbosch (gemeente Halderberge) is er een straat vernoemd naar Bornhem (de Bornhemweg).
• In de stad Gent is een café die de oude naam van de gemeente draagt, café Bornhem.
• Sinds 4 september 1976 is Bornem verbroederd met de Batterij VeldArtillerie Para-commando^[11].

Nabijgelegen kernen

Weert, Temse, Hingene, Puurs, Oppuurs