Dukkha

Dukkha (दुःख) is lijden, pijn, onbevredigende ervaringen, ongemak of stress in het boeddhisme. Dukkha is de notie dat ongemak en pijn onlosmakelijk verbonden zijn aan het leven. Het bestaan van dukkha is de eerste edele waarheid en een van de drie karakteristieken van bestaan. De term komt ook voor in Hindoeïstische teksten met betrekking tot moksha, zoals de upanishaden.

Boeddhisme
Concepten
Geschiedenis
Stromingen
Geschriften
Tempels
Devotie
Per land
Termen
Van A tot Z

Etymologie

Dukkha komt voor in oude indiase literatuur in de betekenis van alles wat ongemakkelijk, onplezierig, oncomfortabel of moeilijk is of wat pijn of verdriet veroorzaakt. Er bestaat geen Nederlands woord die het begrip dukkha volledig dekt. Het tegengestelde van dukkha is sukkha in de betekenis van geluk, plezier, comfortabel.

Voor de herkomst van het woord wordt vaak verwezen naar de as van een wiel. Volgens de Amerikaan Winthrop Sargeant heeft het woord een Indo-Arische herkomst. Het voorvoegsel su en du is een indicatie voor goed en slecht. Het voorvoegsel kha heeft in het Sanskriet de betekenis van leeg of ruimte, maar is een verwijzing naar het naafgat in een wiel waar de as doorheen gaat. Dukkha zou dan de betekenis hebben van een slecht naafgat, wat leidt tot een oncomfortabele rit.

Volgens Monier Monier-Williams is de herkomst van het Pali woord dukkha afkomstig uit het Sanskriet en een samenvoeging van dus (दुस्, slecht) en sthā (स्था, staan). In de diverse Indo-Arische talen die in India zijn ontstaan uit het Sanskriet (Prakrit) heeft dus-sthā zich ontwikkeld van duḥkha naar dukkha.