Emile Claus

Emile Claus (Sint-Eloois-Vijve, 27 september 1849 - Astene (nabij Deinze), 5 juni 1924) was een Vlaams kunstschilder. Hij was de belangrijkste vertegenwoordiger van het impressionisme in België.

Emile Claus
Zelfportret
Persoonsgegevens
Bijnaam	"zonneschilder" en "schilder van de Leie"
Geboren	Sint-Eloois-Vijve, 27 september 1849
Overleden	Astene, 14 juni 1924
Geboorteland	België
Beroep(en)	Kunstschilder
Oriënterende gegevens
Stijl(en)	Luminisme
RKD-profiel
Portaal    Kunst & Cultuur

Zelfportret (ca. 1912) in het MSK te Gent^[1]

Vlaswieden in Vlaanderen (1887)

Levensloop

Tussen 1869 en 1874 studeerde hij aan de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen bij onder meer de landschapsschilder Jacob Jacobs. Hij vestigde zich dan in Antwerpen waar hij vooral portretten en realistische, anekdotische genrestukken schilderde.

Roker in Tlemcen, 1879 (The Phoebus Foundation)

In 1879 bezocht Claus Spanje en Noord-Afrika, waar zijn liefde voor licht en kleur opbloeide.^[2] In Algerije, dan nog een Franse kolonie, bezoekt hij o.a. Oran en Tlemcen, een eeuwenoude Berberse stad, waar hij kleinformaatschilderijen en -aquarellen maakte van markante lokale personages en volkse scènes.

In 1882 oogstte hij zijn eerste succes met het monumentale doek Hanengevecht in Vlaanderen, dat op het Parijse Salon wordt tentoongesteld. In 1883 vestigde hij zich in Astene, in villa "Zonneschijn" aan de oevers van de Leie. Hij huwde in 1886 met Charlotte Dufaux, dochter van Edouard Dufaux, notaris te Deinze, en een nichtje van Leon Dufaux, notaris te Waregem.

Société nouvelle de peintres et de sculpteurs, first exhibition in Galerie Georges Petit (Paris), 1900

Aangespoord door zijn vriend, de schrijver Camille Lemonnier, en onder invloed van de Franse impressionisten zoals Claude Monet, waarvan hij de werken tijdens zijn reizen naar Parijs in de periode rond 1890 leerde kennen, veranderde Claus zijn stijl, weg van het naturalistische realisme van de School van Barbizon, naar een eigen impressionistische stijl met een lumineus coloriet (het luminisme). Men beschouwt hem als de leider van het Belgische luminisme; in 1900 nam Claus in Parijs deel aan de 1^e tentoonstelling van de pas opgerichte Société nouvelle de peintres et de sculpteurs, waarvan hij lid was.^[3]

In 1904 stichtte hij de Kring "Vie et Lumière". Hij raakte zo bekend als de "zonneschilder" en de "schilder van de Leie". Zijn schilderijen De bietenoogst uit 1890 en De ijsvogels uit 1891 zijn belangrijke scharnierwerken in deze evolutie.

In de volgende jaren reisde hij veel, onder meer naar de Verenigde Staten en tweemaal naar Venetië, en tijdens de Eerste Wereldoorlog verbleef hij in ballingschap in Londen waar hij een reeks zichten van de Theems maakte, bekend als de "weerspiegelingen op de Theems". Na de oorlog keerde hij terug naar Astene, waar hij na zijn dood begraven werd.

Een belangrijk persoon in het leven van Emile Claus was de schilderes Jenny Montigny. Na het zien van zijn schilderij De ijsvogels besloot Jenny les te volgen in zijn atelier te Astene. Als leerlinge reisde ze gedurende jaren over en weer van Gent naar Astene. Emile Claus was 26 jaar ouder dan zij; ze begonnen een verhouding die zou duren tot aan de plotse dood van Claus, één dag voor hij Koningin Elisabeth van België zou ontmoeten.

Aanvankelijk was zijn graf te vinden op het gemeentelijk kerkhof van Astene. Later werd hij door toedoen van zijn echtgenote ontgraven en herbegraven in zijn eigen tuin, naast hun Villa Zonneschijn^[4], omdat zijn minnares, Jenny Montigny, het publiek toegankelijke graf steeds opnieuw vol bloemen bleek te leggen. Charlotte vroeg George Minne om hiervoor een grafbeeld te ontwerpen.

Andere bekende leerlingen

• Yvonne Serruys, schilderes en beeldhouweres, die, samen met architect Oscar Van de Voorde, het Monument ter ere van Emile Claus ontwierp, ingehuldigd op 9 mei 1926 te Gent door Koningin Elisabeth.^[5]
• Anna De Weert, née Cogen, schilderes, gehuwd met de Gentse schepen Maurice De Weert, was één van de drijvende krachten achter het Claus-monument.^[5]

Villa Zonneschijn

Het voormalige jachtpaviljoen wordt door Claus en zijn echtgenote gebruikt als ontmoetingsplaats voor hun ruime vriendenkring waaronder dichters, schrijvers en beeldhouwers zoals Cyriel Buysse, Pol de Mont, Camille Lemonnier, Henri Le Sidaner en Constantin Meunier.^[6]

Eretekens

• 1911: Lid van de Académie royale des sciences, des lettres et des beaux-arts de Belgique.^[7],[8]
• 1919: Commandeur in de Leopoldsorde.^[9]

Musea

De werken van Emile Claus zijn verspreid over de hele wereld. Ze hangen onder andere in Adelaide, Barcelona, Bayonne, Bergen, Berlijn, Brugge, Brussel, Deinze, Den Haag, Deurle, Doornik, Firenze, Göteborg, Lille, Luik, Oostende, Osaka, Parijs, Reims, Rome, Venetië, Verviers en Warschau. De meeste werken van hem zijn te zien in het Museum voor Schone Kunsten in Gent en in het museum van Deinze en de Leiestreek (mudel).

Jubileumjaar 2024: het "Clausjaar"

Om het 100-jarige overlijden van Claus te vieren, worden in 2024 talrijke evenementen gepland door de stad Deinze rond het thema "Emile Claus. Een Lichtjaar". Ook wordt door het mudel i.s.m. het Museum voor Schone Kunsten van Gent (MSK Gent) een prestigieuze overzichtstentoonstelling georganiseerd: Emile Claus. Prins van het luminisme, die opent op 27 september, niet toevallig de geboortedatum van de kunstenaar.^{[10][11][12][2][13]}

Schilderijen

De bekendste werken van Emile Claus zijn:

• Hanengevecht in Vlaanderen, 1882, privébezit
• De oude tuinman, ca. 1885, Luik, Museum voor moderne en hedendaagse kunst (La Boverie)^[14]
• De picknick, ca. 1887, Brussel, Koninklijke Verzameling België
• De bietenoogst, ca. 1890, Deinze, Museum van Deinze en de Leiestreek
• De ijsvogels, ca. 1891, Gent, Museum voor Schone Kunsten^[15]
• Meisjes in het veld, 1892, Gent, Museum voor Schone Kunsten^[16]
• Zomer, 1893, Antwerpen, Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen
• Koeien wadend door de Leie, 1899, Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten^[17]
• Zonnige dag, 1899, Gent, Museum voor Schone Kunsten^[18]
• Zonneschijn, 1899, Parijs, Musée d'Orsay^[19]
• Portret van Mevr. Emile Claus (Charlotte Dufaux), 1900, Doornik, Museum voor Schone Kunsten^[20]
• Portret van Jenny Montigny, 1902, Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België^[21]
• Zonnegloed, ca. 1905, Deurle, Museum Dhondt-Dhaenens^[22]
• Avond in juni, 1907, collectie Ministerie van Financiën (België)^[23]
• Portret van Camille Lemonnier, 1903^[24], Brussel, Camille Lemonnier-museum

De schilderijen De bietenoogst^[25] en De ijsvogels^[26] zijn in 2007 opgenomen in de lijst van Topstukken uit het roerend cultureel erfgoed van de Vlaamse Gemeenschap^[27][28]

Galerij

Werken

• 
  Het hanengevecht, 1882
• 
  De oude tuinman, 1885
• 
  Portret mevrouw Claus met bruidskleed, 1886^[29][6]
• 
  De bietenoogst, 1890
• 
  Koeien in de wei, datum onbekend
• 
  De ijsvogels, 1891
• 
  Ampelio, old fisherman of Bordighera, ca. 1898^[30]
• 
  Koeien wadend door de Leie, 1899
• 
  Zonnige dag, 1899
• 
  Zonneschijn, 1899
• 
  Portret van de kunstenares Anna De Weert, 1899^[31]
• 
  Zonnige boom, 1900^[32]
• 
  Portret van Charlotte Claus-Dufaux, 1900
• 
  Grands arbres devant un béguinage en pays flamand, 1900
• 
  Ossengespan, 1900
• 
  De Ooidonkdreef Bachte-Maria-Leerne, 1902
• 
  Le verger au printemps, 1902^[33]
• 
  Portret van Jenny Montigny, 1902
• 
  Haystacks in the Snow, 1904
• 
  Zonnegloed, ca. 1905
• 
  Zicht op Murano, Venetië, 1906
• 
  Vue sur Murano, lueur du couchant, 1906
• 
  Dochter van de hovenier, 1908
• 
  Ondergaande zon, 1911^[34]
• 
  De Leie, 1912
• 
  Portret Cyriel Buysse, 1913
• 
  Sunset over Waterloo Bridge, 1916
• 
  Londen, 1916-1917
• 
  Zonsondergang, Londen, 1917^[35]
• 
  Fog. Lanternes allumées, 1916-1918
• 
  Lichtweerkaatsing 's morgens op de Theems in Londen, 1918^[36]
• 
  London, Waterloo Bridge, 1918
• 
  Waterloo Bridge, 1918
• 
  Blond meisje, datum onbekend
• 
  Portret van Camille Lemonnier, datum onbekend (ca. 1903)

Overig

• 
  Emile Claus
• 
  Emile Claus, schilderend langs de Leie nabij Villa Zonneschijn, Astene
• 
  Emile Claus & Jenny Montigny
• 
  Villa Zonneschijn met "Opstanding" (1924), een wit-marmeren grafmonument voor Emile Claus door George Minne^[37]
• 
  Monument ter ere van Emile Claus (1925-26), Yvonne Serruys, Citadelpark, Gent

Literatuur

• Gabriel Mourey, The Work of Emile Claus, in The Studio, issue 77, Augustus 1899, p. 143-157.
• Camille Lemonnier, Émile Claus, Brussel, Librairie nationale d'art et d'histoire G. van Oest & Cie, 1908.
• Gustave Vanzype, Notice sur Émile Claus, verschenen in l'Annuaire de l'Académie, 1929, Académie royale de Belgique, 33 p., Brussel.
• Alice Santon, Un prince du Luminisme : Émile Claus (1849-1924), Collection nationale : 7e série, n° 73, Office de publicité, Brussel, 1946.
• François Maret, Les peintres luministes, Serie: L'art en Belgique, Éditions du Cercle d’art, Brussel, 1944. 46 p.
• François Maret, Emile Claus, De Sikkel, Antwerpen, 1949.
• Paul Eeckhout, met inleiding door Gontran Van Severen, Emile Claus : 1849-1924 (tentoonstellingscatalogus), Gent, (Museum voor Schone Kunsten), 1974, 35 p.
• P. & V. Berko, Dictionary of Belgian painters born between 1750 & 1875, Knokke, 1981, p. 98-101.
• Paul Haesaerts, Laethem-Saint-Martin, Le village élu de l'art flamand, Fonds Mercator, 1982, 523 p.
• Francis Maere, Emile Claus (1849-1924): The London-period (1915-1918) situated in his oeuvre, made for the Christie's Fine Arts Course of 1986-1987, 51 p.
• Serge Goyens de Heusch [fr], L'impressionnisme et le fauvisme en Belgique, Fonds Mercator, Antwerpen - Albin Michel, Parijs, 1988, 473 p., ISBN 978-2-226-03508-0
• Lexicon van West-Vlaamse beeldende kunstenaars, 3, Kortrijk, 1994.
• Le dictionnaire des peintres belges du XIVe siècle à nos jours, Brussel, 1994.
• Johan de Smet, Emile Claus: denken en voelen in kleur, in Ons Erfdeel, jaargang 40, 1997, p. 57
• Johan De Smet, Emile Claus : 1849-1924 (catalogus tentoonstelling van 14 juni tot 5 oktober 1997, Oostende, P.M.M.K.), Pandora, Snoeck-Ducaju & Zoon, 1997, 266 p.
• M. Tahon-Vanroose, De Vrienden van Scribe. De Europese smaak van een Gents mecenas (tentoonstellingscatalogus), Gent-Antwerpen, 1998.
• Allgemeines Künstlerlexikon, 19, München-Leipzig, 1998,
• Allgemeines Künstlerlexikon - Internationale Künstlerdatenbank - Online, ISSN 1865-0511, online beschikbaar van 2009 t.e.m. 2022^[38], vervangen door Artists of the World, online database.^[39]
• Johan De Smet, Sint-Martens-Latem en de Kunst aan de Leie, Tielt, 2000.
• Marjan Sterckx, Het (onzichtbare) monument ter ere van Emile Claus (1925-26) door Yvonne Serruys, KUL, Leuven, 2000, pp. 186 - 204^[40]
• Johan De Smet, Emile Claus, in: Nationaal Biografisch Woordenboek, p. 16, Brussel, 2002.
• (Fr) Christine Van Acker, Émile Claus : Le vieux Jardinier, Invenit, 2022. ISBN 978-2-37680-092-7.^[41]
• Johan De Smet, Emile Claus – Prins van het luminisme, catalogus van gelijknamige overzichtstentoonstelling in Mudel te Deinze, 2024. Hannibal Books, 2024, 224 p. ISBN 978 94 6494 149 4. De catalogus is ook in Frans- en Engelstalige versies uitgegeven.^[42]

Externe links

• Website Emile Claus (emile-claus.be)
• (fr) Biografie van Emile Claus uit de Dictionnaire des Peintres belges
• (fr) Biografie Émile Claus - La Société Nouvelle
• Lijst van werken van Emile Claus in de beelddatabank van het Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium (KIK)
• BALaT (Belgian Art Links and Tools), Koninklijk Instituut voor Kunstpatrimonium - Institut Royal du Patrimoine Artistique (KIK-IRPA)
• (fr) website La Société Nouvelle de peintures et de sculptures (1890-1914)

Mediabestanden

Zie de categorie Emile Claus van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Bronnen, noten en/of referenties

1. Zelfportret MSK Gent. www.mskgent.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
2. NWS, VRT, Topschilderijen uit musea, pareltjes uit privéverzamelingen: Emile Claus in al zijn licht en kleur te ervaren in Deinze. vrtnws.be (27 september 2024). Geraadpleegd op 3 november 2024.
3. Advertisement published in The Studio, issue 84, pages 93 & 101, March 1900 about the Société nouvelle de peintres et de sculpteurs, first exhibition in Galerie Georges Petit (Paris). London, Cory, Adams & Mackay [etc.] (1893).
4. vernoemd naar het boek Prinses Zonneschijn van criticus en dichter Pol De Mont, een goede vriend van Claus.
5. Biografie. Emile Claus. Geraadpleegd op 6 oktober 2024.
6. Portret mevrouw Claus met bruidskleed - mudel. erfgoedinzicht.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
7. Index biographique des membres et associés de l'Académie royale de Belgique (1769-2005). p 56
8. Gustave Vanzype, « Notice sur ÉMILE CLAUS, membre de l'Académie, né à Vive-Saint-Éloi le 27 septembre 1849, décédé à Astene le 5 juin 1924. », Annuaire 1929, Académie royale de Belgique,‎ 1929, 33 p.
9. Koninklijk Besluit van H.M. Koning Albert I op 14.11.1919
10. Emile Claus - Prins van het luminisme | OKV. www.okv.be (26 september 2024). Geraadpleegd op 7 maart 2024.
11. Emile Claus 2024 een lichtjaar. Stad Deinze. Geraadpleegd op 7 maart 2024.
12. rgb_claus, Clausjaar afgetrapt. Emile Claus (9 januari 2024). Geraadpleegd op 7 maart 2024.
13. Van Boxem, Koen, "Expo Emile Claus | De prins van het licht komt thuis in Deinze", De Tijd, 30 december 2024.
14. (fr) Claus, Émile, Le vieux jardinier (1885) - Portail culturel de la Ville de Liège. collections.liegemusees.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
15. De ijsvogels | MSK Gent. www.mskgent.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
16. Meisjes in het veld | MSK Gent. www.mskgent.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
17. Kunstwerk « Koeien bij het oversteken van de Leie » – Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. fine-arts-museum.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
18. Zonnige dag | MSK Gent. www.mskgent.be. Geraadpleegd op 13 oktober 2024.
19. Rayon de soleil - Emile Claus | Musée d'Orsay. www.musee-orsay.fr. Geraadpleegd op 13 oktober 2024.
20. (en) Portrait de Madame Claus. BALaT KIK-IRPA. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
21. Kunstwerk « Portret van Jenny Montigny » – Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. fine-arts-museum.be. Geraadpleegd op 1 november 2024.
22. Zonnegloed. Museum Dhondt-Dhaenens. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
23. Oeuvrecatalogus. Emile Claus. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
24. (fr) Lemonnier, Camille (1908). Émile Claus. Bruxelles : Librairie nationale d'art et d'histoire G. van Oest & Cie, p. 65.
25. Bietenoogst. topstukken.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
26. De ijsvogels. topstukken.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
27. Besluit van de Vlaamse minister van Cultuur, Jeugd, Sport en Brussel van 26 april 2007. Belgisch Staatsblad van 8 juni 2007, blz. 31375.
28. Topstukken | Departement Cultuur, Jeugd & Media. www.vlaanderen.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
29. (en) Portrait of Mrs. Claus in her wedding dress.. Art in Flanders (22 februari 2024). Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
30. (en) Claus, Emile, Ampelio, old fisherman of Bordighera, c 1898. The Art Gallery of South Australia, Adelaide. Geraadpleegd op 13 oktober 2024.
31. Portret van de kunstenares Anna De Weert | MSK Gent. www.mskgent.be. Geraadpleegd op 13 oktober 2024.
32. Zonnige boom | MSK Gent. www.mskgent.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
33. (fr) Claus, Emile, Le verger au printemps, 1902. Palais des Beaux-Arts de Lille. Geraadpleegd op 13 oktober 2024.
34. Sunset | MSK Gent. www.mskgent.be. Geraadpleegd op 13 oktober 2024.
35. Kunstwerk « Zonsondergang, Londen » – Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België. fine-arts-museum.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
36. Lichtweerkaatsing ’s morgens op de Theems in Londen | MSK Gent. www.mskgent.be. Geraadpleegd op 12 oktober 2024.
37. Biografie. Emile Claus. Geraadpleegd op 6 oktober 2024.
38. (en) Allgemeines Künstlerlexikon - Internationale Künstlerdatenbank - Online. De Gruyter. Geraadpleegd op 7 maart 2024.
39. (en) Artists of the World. De Gruyter. Geraadpleegd op 7 maart 2024.
40. STERCKX, Marjan, "HET (ONZICHTBARE) MONUMENT TER ERE VAN EMILE CLAUS (1925-26) door Yvonne Serruys", openjournals.ugent.be/, 2000.
41. (fr) Émile Claus : Le vieux Jardinier. Objectif plumes. Geraadpleegd op 3 november 2024.
42. Emile Claus – Prins van het luminisme. Hannibal Books. Geraadpleegd op 6 oktober 2024.

Bibliografische informatie

• Art Gallery of South Australia: 3357
• Bibliothèque nationale de France: cb136167513 (data)
• Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren: clau017
• Gemeinsame Normdatei: 118871307
• International Standard Name Identifier: 0000 0000 7691 335X
• Library of Congress Control Number: nr90009071
• Bibliotheek van het Japanse parlement: 001158513
• Nationale Bibliotheek van Israël: 987007293170205171
• Nederlandse Thesaurus van Auteursnamen: 070604924
• RKD-Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis: 17109
• SNAC: w6g16h8k
• Système universitaire de documentation: 056576846
• Union List of Artist Names: 500014676
• Virtual International Authority File: 29804839
• WorldCat (via VIAF): 29804839