Grote Beer - Wikiwand

Grote Beer (Ursa Major,^[1] afkorting UMa) is een sterrenbeeld aan de noorderhemel, tussen rechte klimming 8^u05^m en 14^u27^m en tussen declinatie 28° en 73°. Op de breedte van de Benelux is het grotendeels circumpolair en gaat dus nooit onder. Het helderste stuk van het sterrenbeeld staat bekend onder de bijnaam "de Steelpan" (ook wel "Grote Wagen") en is gemakkelijk aan de hemel te vinden. Het kan als oriëntering dienen voor het opzoeken van enkele sterren.

De verbinding Beta - Alpha vijf keer verlengd wijst naar Polaris, de Poolster.
De verbinding Delta - Alpha wijst naar Capella.
De verbinding Delta - Beta wijst naar Castor en Pollux
De verbinding Delta - Gamma wijst naar Regulus
Het verlengen van de boog van de steel wijst naar Arcturus, hoofdster van Ossenhoeder
Wordt deze verbinding nog verder doorgetrokken, komt men uit bij Spica, hoofdster van Maagd

Sterren

De helderste sterren in de Grote Beer staan hieronder, in volgorde van afnemende helderheid (vet: de zeven sterren van de steelpan).

Alioth (ε, epsilon Ursae Majoris) - de derde ster van de steel
Dubhe (α, alpha Ursae Majoris) - de schenktuit
Alkaid (η, eta Ursae Majoris) = het uiteinde van de steel
Mizar (ζ, zeta Ursae Majoris) - het midden van de steel
Merak (β, beta Ursae Majoris) - onder de schenktuit
Phad (γ, gamma Ursae Majoris) - de onderkant, onder de steel
Tania Australis (μ, mu Ursae Majoris)
Talitha (ι, iota Ursae Majoris)
Megrez (δ, delta Ursae Majoris) - de aanhechting van steel en pan
Muscida (ο & π, omicron & pi Ursae Majoris)
Tania Borealis (λ, lambda Ursae Majoris)
Alula Borealis (ν, nu Ursae Majoris)
Alcor (80 Ursae Majoris) "het Ruitertje" bij Mizar
Alula Australis (ξ, xi Ursae Majoris)
Chalawan (47 Ursae Majoris), een van de eerste sterren waarbij een exoplaneet ontdekt werd.

De ster Mizar is met Alcor een nog juist met het blote oog te scheiden visuele dubbelster.

Bezienswaardigheden

In de Grote Beer zijn tamelijk veel sterrenstelsels te vinden, zie hiervoor de lijst van Messierobjecten. Interessant, maar niet zichtbaar, is ook het in 2005 ontdekte Ursa Major dwergstelsel.

Het Bodestelsel is een spiraalvormig sterrenstelsel op een absolute magnitude van -20,8 en op een afstand van 12 miljoen lichtjaar.
NGC 4102 is een balkspiraalstelsel op en afstand van 69 miljoen lichtjaar.
NGC 4605 is een balkspiraalstelsel dat ligt 15,3 miljoen lichtjaar van de Aarde.
De Uilnevel is een planetaire nevel op een magnitude van 9,9.
Het Sigaarstelsel is een onregelmatig sterrenstelsel op een magnitude van 8,4 en op een afstand van 12 miljoen lichtjaar.
Het Windmolenstelsel is een spiraalvormig sterrenstelsel op een magnitude van 7,9 en op een afstand van 21 miljoen lichtjaar.
Winnecke 4 is een tweetal sterren op magnitudes van 9,0 en 9,3.
Het telescopisch asterisme Broken Engagement Ring op iets meer dan één graad ten westen van de ster Beta Ursae Majoris (β UMa, Merak).

Aangrenzende sterrenbeelden

(met de wijzers van de klok mee)

Draak (Draco)
Giraffe (Camelopardalis)
Lynx
Kleine Leeuw (Leo Minor)
Leeuw (Leo)
Hoofdhaar (Coma Berenices)
Jachthonden (Canes Venatici)
Ossenhoeder (Boötes)

Sterrenkaart van J.E. Bode uit 1782, uit de "Vorstellung der Gestirne auf XXXIV Tafeln"
Astronomische kaart van Ursa Major, 1825
Ursa Major op een kaart van Johannes Hevelius, 1690^[2]
De Grote Beer in de Celestial Atlas van Alexander Jamieson (1822).

Trivia

De namen Arctis en Antarctica voor noord- en zuidpoolgebied zijn afgeleid van de Grote en Kleine Beer, Arktos is Grieks voor "beer".
Het Chinese satellietnavigatiesysteem Beidou is vernoemd naar de Grote Beer.
De Vlag van Alaska bestaat uit de zeven helderste sterren uit de Grote Beer en de poolster.
Volgens de Azteekse mythologie was de grote beer de rechtervoet van de nachtgod Tezcatlipoca en de poolster als rokende spiegel de stomp van zijn linkervoet.

Noten

[1]
De juiste vertaling van het latijnse Ursa Major is Grotere Berin. De naam verwijst naar de Grote Godin Artemis die als Grote Berin de loop der sterren regeerde.
[2]
Deze kaart laat de hemelkoepel zien alsof hij van buitenaf bekeken wordt zoals toentertijd gebruikelijk was, de sterren staan dus in spiegelbeeld t.o.v. moderne kaarten

Zie de categorie Ursa Major (constellation) van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

Wikiwand in your browser!

Seamless Wikipedia browsing. On steroids.

Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.

Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.

Wikiwand for Chrome

Wikiwand for Edge

Wikiwand for Firefox

De verbinding Beta - Alpha vijf keer verlengd wijst naar Polaris, de Poolster.
De verbinding Delta - Alpha wijst naar Capella.
De verbinding Delta - Beta wijst naar Castor en Pollux
De verbinding Delta - Gamma wijst naar Regulus
Het verlengen van de boog van de steel wijst naar Arcturus, hoofdster van Ossenhoeder
Wordt deze verbinding nog verder doorgetrokken, komt men uit bij Spica, hoofdster van Maagd