Hanyu pinyin

Hanyu pinyin (vereenvoudigd Chinees: 汉语拼音; traditioneel Chinees: 漢語拼音; pinyin: Hànyǔ pīnyīn; IPA: [han.jyː.pʰín.ín ]), (spelling van klanken van het Chinees) ook wel eenvoudig pinyin (IPA: [pʰín.ín]), is een systeem van transliteratie om de officiële taal van China, het Standaardmandarijn, in Latijnse letters weer te geven.

Hanyu pinyin
Naam (taalvarianten)
Vereenvoudigd	汉语拼音
Traditioneel	漢語拼音
Pinyin	Hànyǔ pīnyīn
Jyutping (Standaardkantonees) hon3 jyu5 ping1 jam1 Gwoyeu Romatzyh Hannyeu pinin Standaardkantonees IPA: [ hɔn.jyː.pʰɪŋ.jɐm ] Yale (Standaardkantonees) hon3 yu5 ping1 yam1 Weitouhua fung1 yü1 päng1 yäm1 Dapenghua IPA: [ hɔn.jiː.pʰɐŋ.jɐm ] Hongkong-Hakka hon5 gni1 pin6 jim1 / hon4 ngi1 pin4 yim1 Meixianhua hon5 ngi1 bin5 jim1 Peng'im (Chaozhouhua) ? gheu2 peng1 im1 Minnanyu Hàn-gú pheng-im Shanghainees [hø ny pʰiŋ iŋ]

Geschiedenis

Hanyu pinyin werd in de jaren 1950 door de Volksrepubliek China zelf ontwikkeld, in tegenstelling tot andere systemen om de Chinese taal in Latijnse letters weer te geven, zoals Wade-Giles of Yale. De leider van het project was Zhou Youguang.

Hanyu pinyin betekent in het Chinees letterlijk Chinese-taal-transcriptie.

Pinyin werd in 1958 goedgekeurd als transcriptiesysteem door de regering van de Volksrepubliek China en in 1979 officieel in gebruik genomen. Het verving het Wade-Gilessysteem.

Sindsdien is het pinyin erkend door de regering van Singapore, de American Library Association en veel internationale instituten als het transcriptiesysteem voor het Mandarijn. In 1982 aanvaardde de Internationale Organisatie voor Standaardisatie (ISO) pinyin als de standaard om het moderne Chinees in Latijnse letters weer te geven; de standaard werd in 1991 herzien.^[1][2] In de vakliteratuur werd een tijdlang een combinatie van verschillende transcriptiesystemen toegepast: werken die handelden over de periode voor het begin van de Volksrepubliek gebruikten doorgaans Wade-Giles, werken van daarna het Hanyu pinyin. Tegenwoordig wordt het pinyin vrijwel overal gebruikt.^[3]

Pinyinalfabet

IPA	EFEO	WG	Pinyin	Uitspraak in pinyin	Uitspraak in Nederlands	Zhuyin	Xiao'erjing
p	p	p	b	bo	poh	ㄅ	بَا
pʰ	p'	p'	p	po	p'oh	ㄆ	پ
m			m	mo	moh	ㄇ	مِ
f			f	fo	foh	ㄈ	فِ
t	t	t	d	de	duh	ㄉ	دٍْ
tʰ	t'	t'	t	te	t'uh	ㄊ	تَ
n			n	ne	nuh	ㄋ	نِ
l			l	le	luh	ㄌ	لِ
k	k	k	g	ge	guh	ㄍ	قَ
kʰ	k'	k'	k	ke	k'uh	ㄎ	ﮎْ
x			h	he	gguh	ㄏ	ﺣﹾ en ﺧ
tɕ	k/ts	ch	j	ji	tjie	ㄐ	دٍْ
tɕʰ	k'/ts'	ch'	q	qi	tsjie	ㄑ	ثِ
ɕ	s/h	hs	x	xi	ssjie	ㄒ	ثِ
tʂ	tch	ch	zh	zhi	dj	ㄓ	ﺟﹾ
tʂʰ	tch'	ch'	ch	chi	tj	ㄔ	ﭼﹾ
ʂ			sh	shi	sj	ㄕ	شِ
ɻ			r	re	zj	ㄖ	ژﹾ
ts	ts	ts	z	zi	tz	ㄗ	طٌ
tsʰ	ts'	ts'	c	ci	ts	ㄘ	ڞْ
s			s	si	ss	ㄙ	صْ
u̯	ou/w	w	w	wu	woe	ㄨ	ءُ
i̯ of y̯	i/y	y	y	yi	jie	一	يَ

IPA	EFEO	WG	Pinyin	Uitspraak in pinyin	Uitspraak in Nederlands	Zhuyin	Xiao'erjing
a			a	rén	aa	ㄚ	اَ
ɤ of ə	ö/é	o/ê	e	e	uh	ㄜ	?
e			ê	e	eh	ㄝ	?
i of ɨ			i	yi	ie	一	ﺟ
o			o	o	oh	ㄛ	بَا
u			u	u	oe	ㄨ	و
y			ü	ü	uu	ㄩ	وُ
ɐɚ̯	eul	êrh	er	er	ur	ㄦ	عَر
æi̯			ai	ai	aai	ㄞ	ىْ
ei̯			ei	ei	eej	ㄟ	ؤ
ɑu̯			ao	ao	auw	ㄠ	?
ou̯			ou	ou	oow	ㄡ	?
æn			an	an	an	ㄢ	ا
ən	en	ên	en	en	un	ㄣ	ءٌ
ɑŋ			ang	ang	ang	ㄤ	قْ
əŋ	eng	êng	eng	eng	ung	ㄥ	ع

Weergave van de tonen in het pinyin

Grafisch verloop van de vier tonen

Het Mandarijn is een toontaal en de tonen worden in het pīnyīn aangegeven met een diakritisch teken op de klinkers; de 5e toon echter krijgt geen diakritisch teken.

• ā, ē, ī, ō, ū de macron geeft de 1e toon aan.
• á, é, í, ó, ú het accent aigu geeft de 2e toon aan.
• ǎ, ě, ǐ, ǒ, ǔ de haček of caron geeft de 3e toon aan.
• à, è, ì, ò, ù het accent grave geeft de 4e toon aan.

De tonen worden ook vaak aangegeven met cijfers, daar het typen van een diakritisch teken soms nogal tijdrovend is. Het cijfer komt dan overeen met de toon. Nog vaker worden de toontekens gewoon weggelaten, wat ambiguïteit in de hand werkt (tenzij men het karakter toevoegt).

Er worden binnen het Mandarijn vijf tonen onderscheiden:

1. De eerste is een lange, hoge toon. Te herkennen, in het pinyin, aan de macron (ā, ē, ī, ō, ū) of aan het cijfer 1.
2. De tweede toon begint op normale toonhoogte en stijgt tot de hoogte van de eerste toon. Te herkennen, in het pinyin, aan het accent aigu (á, é, í, ó, ú) of aan het cijfer 2.
3. De derde toon is een lage toon die eerst daalt waarna hij stijgt tot de beginhoogte van de tweede toon. Te herkennen, in het pinyin, aan de háček of caron (ǎ, ě, ǐ, ǒ, ǔ) of aan het cijfer 3.
4. De vierde toon is een korte, scherp dalende toon, die start op het niveau van de eerste toon en eindigt ergens rond het diepste punt van de derde toon. Te herkennen, in het pinyin, aan het accent grave (à, è, ì, ò, ù) of aan het cijfer 4.
5. De vijfde toon is een neutrale toon zonder specifiek patroon. De toonhoogte wordt beïnvloed door de tonen van de voorgaande en de volgende toon. Sprekers van het Mandarijn verwijzen naar deze toon als de nultoon. Deze wordt in het pinyin niet met een diakritisch teken of cijfer aangeduid.

Invoeren van pinyin

Er bestaan programma's waarmee men pinyin kan invoeren in de computer of waarmee men Chinese karakters kan omzetten naar pinyin.

• Pinyinput is een programma voor Windows. Tonen worden ingegeven door middel van nummers en omgezet naar de overeenkomstige diakritische tekens. Voorbeeld: door het typen van "shui3", vervolgd door Enter, krijgt men shuǐ (water) te zien op de computer. Het programma is te downloaden op de website van Sourceforge.^[4] Dit programma werkt niet in Windows 10.
• OpenOffice Pinyin Guide (of oopinyinguide) is een uitbreiding voor Apache OpenOffice waarmee men pinyin kan toevoegen boven de Chinese karakters in een document.^[5]
• Chinese to Pinyin of pinyin4j is een Java-programma waarmee men Chinese karakters kan omzetten naar pinyin met tonen en enkele andere systemen waaronder Tongyong Pinyin, Wade-Giles en Yale.^[6]

Voorbeeld

De toontekens worden normaliter enkel gebruikt in lesboeken voor het Mandarijn en in buitenlandse teksten om de uitspraak van een karakter aan te geven. Maar deze tekens zijn essentieel voor een correcte uitspraak van de lettergrepen in het Mandarijn, zoals men goed kan zien in het volgende klassieke voorbeeld waarin de uitspraak van vijf verschillende karakters enkel verschilt in toon.

Traditionele karakters: 媽 [mā] 麻 [má] 馬 [mǎ] 罵 [mà] 嗎 [ma] Vereenvoudigde karakters: 妈 [mā] 麻 [má] 马 [mǎ] 骂 [mà] 吗 [ma]

Uitspraak (download·info) Een voorbeeld van de vier tonen. De woorden betekenen respectievelijk: moeder, hennep, paard, vermanen en het laatste karakter is een vraagpartikel.

Een aantal eenvoudige zinnetjes om het gebruik van pinyin met de twee verschillende toonnotaties te demonstreren.

Traditionele karakters: 我愛你 Vereenvoudigde karakters: 我爱你

Pinyin met toontekens: [wǒ aì nǐ] Pinyin met tooncijfers: [wo3 ai4 ni3] Betekenis: Ik hou van jou (uitspraakⓘ)

Traditionele karakters: 我喜歡你 Vereenvoudigde karakters: 我喜欢你

Pinyin met toontekens: [wǒ xǐ huan nǐ] Pinyin met tooncijfers: [wo3 xi3 huan5 ni3] Betekenis: Ik vind jou aardig (uitspraakⓘ)

Bronnen, noten en/of referenties

1. ISO: ISO 7098:1982: Documentation -- Romanization of Chinese.
2. ISO: ISO 7098:1991: Information and documentation -- Romanization of Chinese.
3. Torck, M., Geschiedenis van China: een inleiding, Gent, 2014
4. SourceForge: Pinyinput. Gearchiveerd op 22 april 2023.
5. SourceForge: oopinyinguide. Gearchiveerd op 21 januari 2023.
6. SourceForge: pinyin4j. Gearchiveerd op 18 mei 2022.