Loading AI tools
terroristische organisatie met salafistische jihadistische ideologie Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Islamitische Staat in Irak en de Levant (ISIL), in het Westen Islamitische Staat in Irak en al-Sham (ISIS) (hierin staat al-Sham voor 'de Levant') of kortweg door de groepering Islamitische Staat (IS) genoemd, uitspraak: ie es, Arabisch: الدولة الاسلامية في العراق والشام ad-Dawla al-Islāmiyya fi al-'Irāq wa-sh-Shām, afkorting داعش Da'isj of Daesh,[4][noten 1] is een terroristische militie van jihadi en salafisten die streeft naar een kalifaat en islamitische staat die geleid wordt door soennitische Arabieren uit Irak en Syrië.[5] IS heeft de controle gehad over bezet grondgebied met meer dan tien miljoen inwoners,[6] in Irak en Syrië. Een aanhanger die er kwam wonen wordt een IS-ganger genoemd.
Islamitische Staat in Irak en de Levant الدولة الإسلامية في العراق والشام ad-Dawlah al-Islāmiyah fī 'l-ʿIrāq wa-sh-Shām | ||
---|---|---|
IS-vlag met de sjahada en het zegel van Mohammed | ||
Actief in | Irak, Syrië, Libanon, Egypte, Libië, Nigeria, Filipijnen, Jemen, Afghanistan, Rusland tevens wervingsoperaties elders | |
Leider | Leider: Abu Bakr al-Baghdadi (2010-2019) vanaf 29 juni 2014 bekend als Kalief Ibrahim Abu Ibrahim al-Hashimi al-Qurayshi (2019-2022)[1] Leider grondgebied Syrië: Abu Ali al-Anbari (2012-2016) Leider grondgebied Irak: Abu Muslim al-Turkmani (2013-2015) Woordvoerder: Abu Mohammad al-Adnani (2012-2016) Abul-Hasan al-Muhajir (2016-2019) Abu Hamza al-Qurashi (2019-heden)[1] Aboe Nuradin Roestamov (2013 - 2016) | |
Ideologie | Salafisme Jihadisme[2][3] | |
Doelstelling | stichting van wereldwijd salafistisch kalifaat | |
Status | wordt gezien als een terroristische organisatie door de hele wereld. |
De terreurbeweging is ook actief in andere delen van de wereld, waaronder Libië, Nigeria en Zuidoost-Azië.[7][8] Terreurgroep IS staat bekend om zijn goed gefinancierde propaganda op websites en sociale media, met video's van onthoofdingen van soldaten, burgers, journalisten en hulpverleners, alsook de opzettelijke vernietiging van cultureel erfgoed. Kenmerkend voor de Islamitische Staat is ook dat zij de bestaande islamitische landen en hun staatsgrenzen niet erkennen, ongeacht hun staatsvorm: de gehele islamitische wereld zou moeten worden ondergebracht in het nagestreefd kalifaat, een wereldwijde theocratie.
IS is aangemerkt als een terroristische organisatie door onder meer Australië, Canada, Egypte, de Europese Unie, India, Indonesië, Irak, Iran, Israël, Kirgizië, Libanon, Maleisië, Rusland, Syrië, Turkije, de Verenigde Arabische Emiraten, de Verenigde Naties en de Verenigde Staten. Meer dan 60 landen voeren direct of indirect oorlog tegen IS. De Verenigde Naties houden IS verantwoordelijk voor diverse schendingen van mensenrechten en oorlogsmisdaden.[9] Amnesty International meldde op basis van honderden ooggetuigenverslagen dat etnische zuiveringen "op een historische schaal" plaatsvinden door IS.[10] Op 3 februari 2016 erkende het Europees Parlement unaniem de systematische moord en vervolging van religieuze minderheden zoals jezidi's en christenen door terreurgroep IS als genocide.[11]
Op 23 maart 2019 proclameerden de Syrische Democratische Strijdkrachten de "totale overwinning" op Islamitische Staat en het in 2014 uitgeroepen kalifaat.[12][13][14] De inname van het laatst overgebleven bolwerk van het IS-kalifaat Baghouz (Al-Baghuz Fawqani) betekende echter niet dat de organisatie definitief verslagen was.[15][16][17]
Eind oktober 2019 bracht de voormalige leider van de organisatie, Abu Bakr al-Baghdadi, zichzelf om het leven toen Amerikaanse militairen hem hadden getraceerd.
Het doel van Islamitische Staat in Irak en de Levant (ISIL) was in eerste instantie een jihad tegen de Amerikanen in Irak en tegen iedereen die volgens terreurgroep IS met hen samenwerkte, voornamelijk sjiieten, en het stichten van een islamitisch "kalifaat" in Irak, Syrië en omliggende Arabische landen, waar de sharia leidend zou zijn.[18] De na 1918 getrokken grenzen in het Midden-Oosten alsook vele oudere grenzen dienen volgens terreurgroep IS te worden uitgewist. Dit beoogde kalifaat zou derhalve het gehele Midden-Oosten, Noord-Afrika, het Iberisch Schiereiland (al-Andalus), Turkije en de Balkan moeten omvatten. Hiertoe tracht terreurgroep IS ook buiten Irak en Syrië een aanwezigheid op te bouwen en provincies (wilãyat) te stichten.
Op 29 juni 2014 claimde de terreurbeweging een wereldwijd kalifaat te hebben opgericht met Abu Bakr al-Baghdadi als de kalief, dat wil zeggen een staat die door een zelfverklaarde opvolger van de islamitische profeet Mohammed wordt geregeerd. Als kalifaat claimde IS religieus, politiek en militair gezag over alle moslims over de hele wereld. Er werd verklaard dat de wettigheid van alle emiraten, groepen, staten en organisaties, geacht moet worden ongeldig te zijn door de uitbreiding van het gezag van het kalifaat en de komst van zijn troepen in hun gebieden.[19]
Christenen, jezidi's en andere niet-moslims werden voor de keus gesteld om zich te bekeren, als dhimmi, als niet-moslim belasting, djizja, te betalen, of 'om te komen door het zwaard'. Niet-salafistische soennieten, soefi's en sjiieten werden gezien als 'afgedwaald van de ware leer'. Zij kregen eveneens de keuze tussen de dood of bekering tot de salafistische vorm van de islam die terreurgroep IS propageert.
In 1999 werd de militante groepering Jama'at al-Tawhid wal-Jihad opgericht. Na de invasie van Irak in 2003 en de Irakoorlog werd deze beweging berucht door de zelfmoordaanslagen op onder andere sjiieten en de multinationale troepenmacht in Irak. De toenmalige leider van de groep, Abu Musab al-Zarqawi, zwoer in oktober 2004 trouw aan de Iraakse tak van Al Qaida.[20] Ook veranderde hij de naam van zijn beweging in Tanzim Qaidat al-Jihad fi Bilad al-Rafidayn (Al Qaida in Irak), als vereniging van vaak aan Al Qaida verbonden jihadistische organisaties, om naar eigen zeggen "de soennitische Irakezen te beschermen en de islam te verdedigen". Deze beweging fuseerde met enkele andere groeperingen en vormde zodoende de nieuwe strijdgroep Mujahideen Shura Council (MSC). In oktober 2006 veranderde de naam hiervan opnieuw, nu in Dawlat al-ʿIrāq al-ʾIslāmiyyah, Islamitische Staat in Irak ofwel ISI.
Een belangrijke factor in het ontstaan van ISIS was Camp Bucca, een door de Amerikanen opgezet gevangenenkamp nabij Umm Qasr in Zuid-Irak. In dit kamp, met een capaciteit van 20-30.000 gevangenen, werden ex-partijleden van Ba'ath, opstandelingen en gewone criminelen gevangengezet. Het complex was bedoeld als modelgevangenis, maar fungeerde in de praktijk als leerschool voor de misdaad, doordat de gedetineerden hier de kans kregen allianties te sluiten en plannen te smeden. Verscheidene kopstukken uit wat later terreurgroep IS zou worden, zowel islamistische opstandelingen als ex-Ba'athleden, raakten hier met elkaar in contact en radicaliseerden. Ook al-Baghdadi zat hier van februari tot december 2004 onder de naam Ibrahim Awad Ibrahim al-Badry gevangen. De Amerikanen zagen hem als een onbelangrijk persoon die een laag veiligheidsrisico vormde. Daarom mocht hij zich vrijelijk door de verschillende sectoren verplaatsen.[21]
De emir van Al Qaida in Irak, Abu Hamza al-Muhajir, werd op vrijdag 20 april 2007 uitgeroepen tot 'minister van oorlog' voor ISI. Na zijn dood op 18 april 2010 werd hij opgevolgd door Abu Suleiman al-Naser. De eerste emir van de Staat was Abu Abdullah al-Rashid al-Baghdadi, die na zijn dood, eveneens op 18 april 2010, werd opgevolgd door Abu Bakr al-Baghdadi. ISI kreeg naar eigen zeggen de provincies Anbar, Diyala, Ninawa en delen van Babel en Wasit in handen. Baquba werd als 'hoofdstad' van Islamitische Staat in Irak en de Levant aangemerkt. In de steden Ramadi en Falluja kreeg IS de meeste aanhangers.
Na het uitbreken van de Syrische Burgeroorlog in het voorjaar van 2011 breidde ISI zijn werkterrein uit met Syrië, door in januari 2012 Jabhat al-Nusra, 'het steunfront', te stichten. De groep werd snel een van de belangrijkste rebellengroeperingen in het gebied. In 2013 ontstond er echter onenigheid tussen ISI zelf en al-Nusra, waarbij de laatste de steun van Al Qaida kreeg. Reden hiervoor was dat, waar Al Qaida wilde dat ISI in Irak en al-Nusra in Syrië zich toelegden op het bestrijden van respectievelijk de legers van Irak, Syrië en de Verenigde Staten, ISI ook op grote schaal onschuldige burgers – sjiieten, alevieten en vrijzinnige moslims – doodde. ISI verklaarde uiteindelijk dat al-Nusra en ISI gefuseerd waren en vanaf nu ISIS of ISIL (Islamitische Staat in Irak en Syrië/de Levant) zou heten. Al-Nusra en Al Qaida ontkenden dit en uiteindelijk leidde dit tot een breuk tussen ISIS en Al Qaida, waarbij ISIS zelfstandig in Syrië begon te opereren. In de Syrische Burgeroorlog strijdt de terreurbeweging zowel tegen de regering van Bashar al-Assad als tegen diverse andere rebellengroeperingen in Syrië, inclusief zowel gematigd religieuze als jihadistische groeperingen waaronder al-Nusra. Uiteindelijk leidde dit begin 2014 ook tot een breuk met Al Qaida.
Diverse groepen die zich gaandeweg bij terreurgroep IS hebben aangesloten zouden jarenlang militair en financieel zijn gesteund door onder andere de Verenigde Staten en Saoedi-Arabië om de regering van president Bashar al-Assad van Syrië omver te werpen. Toen deze groepen niet meer onder controle konden worden gehouden, zouden deze landen hun handen ervan af hebben getrokken en hen hun gang hebben laten gaan.[22][23]
In 2014 begon terreurgroep IS zelf in Syrië te opereren en de terreurbeweging noemde zich voortaan Islamitische Staat in Irak en de Levant (ISIL), in het westen Islamitische Staat in Irak en Syrië (ISIS).[24] Op 29 juni 2014 hernoemde de terreurbeweging zichzelf tot Islamitische Staat of IS.
Vaak wordt de groep aangeduid als Da'isj of Daesh, een afkorting van ad-Dawla al-Islāmiyya fi al-'Irāq wa-sh-Shām. Dit is echter meestal denigrerend bedoeld, omdat het lijkt op de Arabische woorden daes (betekenis: vernietiger, vertrapper) of dāhis (betekenis: intrigant, onruststoker). Terreurgroep IS legt zware lijfstraffen op aan personen die deze term durven gebruiken.[25][26] Politici en volkenrechtelijke organisaties spreken van ISIL of ISIS om de beweging geen legitimiteit te verlenen. De media hanteren overwegend de naam die de terreurbeweging zelf heeft aangenomen: IS.
De beweging weigerde in Syrië samen te werken met andere jihadistische opstandelingengroepen, zoals het aan Al Qaida gelieerde Jabhat al-Nusra, en bestreed deze lange tijd evenzeer als het Syrische regeringsleger. Hoewel de organisatie dus oorspronkelijk zelf uit een tak van Al Qaida is voortgekomen, trok Al Qaida-leider Ayman al-Zawahiri uiteindelijk in januari 2014 zijn handen geheel van ISIS af.
Begin januari 2014 bestormde ISIS, dat toen nog enkel gold als een zijtak van Al Qaida, de steden Falluja en Ramadi en slaagde er korte tijd in de eerste stad in te nemen.[27][28] Enkele dagen later was ISIS echter alweer uit deze steden verdreven.[29]
In juni 2014 begon ISIS een offensief tegen het leger van Irak. Tegenstanders van ISIS die gevangen werden genomen, werden geëxecuteerd. Half juni veroverde IS vanuit het noorden van het land de steden Mosoel, Tikrit, Bayji, Saadiyah en Jalawla.[30] Hun opmars kon worden gestopt bij de voor sjiieten heilige stad Samarra, iets meer dan 100 kilometer ten noorden van Bagdad. Samen met de steden Falluja en Ramadi in de westelijke provincie Anbar, die in 2013 grotendeels onder controle van ISIS vielen, kreeg de terreurbeweging vrijwel het hele westen en midden van het land in bezit. Bij de verovering van Mosoel kon ISIS meer dan 1000 van hun eigen gevangenen bevrijden.[31][32] Bij Tikrit werden door ISIS naar eigen zeggen 1700 gevangengenomen militairen van Nouri al-Maliki door aanhangers geëxecuteerd.[33]
Op 16 juni viel ook Tel Afar in handen van strijders van terreurgroep IS. Dit was de laatste grote stad in het noorden van Irak die ze tot dan toe niet hadden veroverd. De Turkmenen, de grootste bevolkingsgroep van de stad, waren deels soennitisch en deels sjiitisch, maar wilden zich niet mengen in het sektarische geweld. Bij de inname van de stad werd heftig gevochten en vielen volgens de Turkse media vele doden. Een deel van de 200.000 inwoners vluchtte naar soennitisch Koerdisch gebied, een ander deel naar sjiitische dorpen op het platteland.[34] Ook in andere Turkmeense gemeenschappen hield IS huis, in de provincie Salaheddin werden 23 Turkmenen vermoord, onder wie vrouwen. Een deel van de huizen werd door ISIS in brand gestoken en tevens namen zij lokale burgers in gijzeling.[35]
Een strategisch doel van ISIS was Baiji, de grootste raffinaderij van Irak.[36]
In de vierde week van het offensief in Irak werd Bagdad grotendeels omsingeld. Soennitische en sjiitische dorpen ten noorden, westen en zuiden van de hoofdstad vielen in handen van IS. Het Iraakse leger probeerde tevergeefs Tikrit te heroveren.
Jordanië en Saoedi-Arabië stuurden in reactie troepen naar de Iraakse grens. De Arabische troepenmacht bestond uit zo'n 30.000 man.[37][38]
In juli slaagde ISIS er volgens gegevens van het Syrisch Observatorium voor Mensenrechten in om zo'n 6300 nieuwe strijders te werven, van wie naar verluidt een deel uit het Vrije Syrische Leger kwam.[39]
Op 2 augustus 2014 opende ISIS de aanval op Koerdische dorpen ten noordwesten en zuidoosten van Mosoel. Met name de jezidi-gemeenschap werd zwaar getroffen. Honderden mannen en jongens zouden zijn geëxecuteerd, tientallen zouden door uitdroging en honger zijn overleden. De bewoners van Sinjar en de dorpen in de omgeving vluchtten met tienduizenden de bergen in. Zij zouden daar zijn ingesloten door ISIS, en geen toegang hebben tot eten en drinken.[40] Behalve Sinjar veroverde IS begin augustus ook de Noord-Iraakse steden Zumar en Wana, na hevige gevechten met de Koerden.[41]
Na het begin van de luchtaanvallen van de coalitie op zowel al-Nusra als ISIS leek de rivaliteit tussen beide bewegingen weer te zijn afgenomen.[42] In de grensgebieden tussen de twee landen zouden al-Nusra-strijders zich hebben aangesloten bij ISIS.[43] ISIS veroverde inmiddels grote delen van Oost-Syrië, die aansloten op het reeds door de terreurgroep veroverde gebied in Irak.
ISIS zou het soennitische deel van Irak in rap tempo hebben kunnen veroveren, omdat zij daarbij steun kregen van het Naqshbandi soefileger onder leiding van oud-leden van de Ba'ath-partij van Saddam Hoessein. De twee partijen verschilden echter fundamenteel over hun religieuze opvatting; de soefi's stonden een seculiere staat voor.[44] IS eiste de ontwapening en loyaliteit van de Naqshbandi, maar die gingen hier niet mee akkoord. Dat leidde op sommige plaatsen tot gevechten.[45][46] Tevens zou IS tientallen soennitische imams hebben vermoord, omdat zij weigerden trouw te zweren aan de terreurorganisatie.[47] Andere factoren die de snelle opmars bevorderden waren de verdeeldheid binnen de Iraakse regering, de weigering van de Koerden om met de centrale regering op te trekken, en de steun van de soennitische bevolking die het beu was door de sjiitische meerderheid als tweederangs burgers te worden behandeld.
ISIS kon met grote moeite doordringen buiten de soennitische driehoek in het midden van Irak rond Samarra, waarbuiten ze immers vrijwel geen draagvlak van de bevolking hadden. ISIS bleek bovendien niet in staat om deze plaatsen, die als het meest radicaal van het land bekendstaan, volledig onder controle te houden, daar de meeste soennitische stammen in de regio zich tegen hen keerden en de hulp inriepen van het Iraakse leger. Bij gevechten tussen ISIS en het Iraakse leger zouden in dit gebied vele honderden sjiitische vrijwilligers en ISIS-strijders zijn omgekomen. Volgens Human Rights Watch pleegden beide partijen oorlogsmisdaden als massaexecuties en martelingen, maar zijn deze misdaden oververtegenwoordigd van de kant van ISIS. Het Naqshbandi soefileger raakte begin juli tevens in een strijd met ISIS verwikkeld in de soennitische driehoek. Terreurbeweging IS executeerde 12 Naqshibandi in het stadje Saadiya.[48]