Kaliumwaterstoftartraat

Kaliumwaterstoftartraat of wijnsteen, ook bekend onder de triviale namen crème de tartre, cream of tartar, cremor tartari en cremortart, is een kaliumzout van wijnsteenzuur en heeft als brutoformule KHC₄H₄O₆. Het E-nummer is E336 (EU-standaard voor toegelaten additieven). Wijnsteen is de geconjugeerde base van wijnsteenzuur.

Kaliumwaterstoftartraat
Structuurformule en molecuulmodel
Structuurformule van kaliumwaterstof-L-tartraat
Algemeen
Molecuulformule	KC4H5O6
IUPAC-naam	kalium-(2R,3R)-2,3,4-trihydroxy-4-oxobutanoaat
Andere namen	wijnsteen, kaliumbitartraat, cremor tartari, monoprotisch kalium-L-tartraat
Molmassa	188,177 g/mol
SMILES	[C@@H]([C@H](C(=O)[O-])O)(C(=O)O)O.[K+]
InChI	1/C4H6O6.K/c5-1(3(7)8)2(6)4(9)10; /h1-2,5-6H, (H,7,8)(H,9,10); /q; +1/p-1/t1-,2-; /m1./s1/fC4H5O6.K/h7H; /q-1;m
CAS-nummer	868-14-4
EG-nummer	212-769-1
PubChem	23681127
Wikidata	Q18745
Beschrijving	Wit kristallijn poeder
Fysische eigenschappen
Aggregatietoestand	vast
Kleur	kleurloos
Dichtheid	1,954[1] g/cm³
Smeltpunt	(ontleedt) 250[1] °C
Oplosbaarheid in water	5,7[1] g/L
Nutritionele eigenschappen
Komt voor in	fruit, vooral druiven
ADI	30 mg/kg lichaamsgewicht
Type additief	zuurteregelaar, antioxidant
E-nummer	E336
Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal    Scheikunde

Margraff, Scheele en Berzelius hebben de chemische formule in de 18e eeuw ontdekt.

Wijnsteen komt van nature voor in vruchten, onder andere druiven en kan in wijnvaten en -flessen uitkristalliseren. Louis Pasteur ontdekte dat in de natuur slechts een van beide spiegelbeeldige kristalstructuren voorkomt. Synthetisch geproduceerd wijnsteen komt voor in beide varianten, een zogenaamd racemisch mengsel.

Wijnsteen kan onderdeel zijn van het depot of bezinksel in een wijn.

Toepassingen

Het wordt onder andere gebruikt:

• in combinatie met natriumbicarbonaat als rijsmiddel
• bij de bereiding van wijn
• in de farmaceutische industrie
• in tandpasta
• bij metaaldraadtrekken
• in vuurwerk
• bij de bereiding van glas
• bij de productie van mechanische uurwerken
• bij de bakrecepten zoals voor taart (onder andere in de VS)

Bronnen, noten en/of referenties

1. (en) Gegevens van kaliumwaterstoftartraat in de GESTIS-stoffendatabank van het IFA (geraadpleegd op 22 december 2008)