Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek

Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek was een Nederlands chemie- en farmaceutisch bedrijf, gevestigd in Delft, in de provincie Zuid-Holland.

Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek
Voormalig hoofdkantoor van de Koninklijke Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek
Oprichting	1869
Land	Nederland
Hoofdkantoor	Delft, Nederland
Producten	Brandspiritus Gist Penicilline
Industrie	alcoholindustrie
Website	www.dsm.com
Portaal    Economie

Detail voormalig hoofdkantoor aan de Wateringseweg in Delft

De hal van het voormalig hoofdkantoor van Gist-Brocades/DSM (voorheen: Gistfabriek-Oliefabriek/Calvé) in Um 1800-stijl met diverse glas-in-loodversieringen, gewelfd glas-in-lood overkapping, tegelpatronen, ornamenten, tegeltableaus van de Porceleyne Fles. Gebouwd in 1905 onder architectuur van Bastiaan Schelling en Karel Muller. Hier tijdens Open Monumentendag 2018

Start

De Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek (NG&SF) werd in 1869 in Delft opgericht als naamloze vennootschap. Grondlegger is de aan de Polytechnische School te Delft als eerst afgestudeerde technoloog Jacques van Marken samen met zijn vrouw Agneta Matthes. Het bedrijf vervaardigde, zoals de naam al aangeeft, gist (gebruikt in de broodbakkerijen) en brandspiritus. Spiritus is een product dat vrijkomt bij de bereiding van gist. Van Marken omschreef het productieproces in 1875: De benodigde grondstoffen zijn maïs, rogge en gerst. Voordat de granen gemalen worden, wordt de gerst eerst nog gemout. Dat wil zeggen dat de gerst geweekt wordt en enkele dagen op een stenen vloer wordt gelegd zodat het kan ontkiemen. De gerst wordt na deze bewerking mout genoemd. Om verdere ontkieming te stoppen wordt het product gedroogd. Hierna worden de granen en het mout door de molenaar met de stoommolen gemalen. Het meel wordt vermengd met water en verwarmd tot een pap. De vloeistof gaat vervolgens in een gistingskuip. Door de enzymen in de mout wordt het zetmeel omgezet in suikers. Aan de suikerhoudende vloeistof wordt nu een kleine hoeveelheid gist toegevoegd. Dit is een schimmel dat in het suikerbad ontzettend snel groeit. De gist komt als een melkachtig wit schuim boven drijven en moet steeds door de werkman afgeschept worden met de schuimlepel. Door de groei van het gist wordt de suiker omgezet in alcohol, of spiritus en koolzuurgas. Het koolzuurgas stijgt naar de oppervlakte en vervliegt. Na afloop van het gistingsproces bevat de vloeistof een kleine hoeveelheid alcohol. Door deze vloeistof tot de juiste temperatuur op te warmen, verdampt de alcohol en kan het met gekoelde buizen opgevangen worden. Na de destillatie blijft er een bruingele brijachtige massa over die verkocht wordt als veevoer.' De grondlegger Van Marken drukte een belangrijk stempel op het bedrijf en de interne organisatie. Als verlicht ondernemer streefde hij naar een sociaal ondernemerschap: "De fabriek voor allen, allen voor de fabriek!". Dat betekende onder meer concreet: een winstaandeel voor de arbeiders, een pensioenfonds en een medezeggenschapsorgaan met de naam 'De Kern', het eerste in zijn soort in Nederland (1878). Ook het personeelsorgaan onder de titel 'De Fabrieksbode' is het eerste in Nederland uitgegeven bedrijfstijdschrift. Daarnaast gingen de Van Markens via een aparte stichting over tot het bouwen van een aparte woonwijk voor hun 'mede'-arbeiders en henzelf, het naar Agneta van Marken-Matthes genoemde Agnetapark, gelegen op het fabrieksterrein.