Natriumthiosulfaat

Natriumthiosulfaat of kortweg thio (Na₂S₂O₃) is een kleurloze, bij kamertemperatuur kristallijne stof die meestal als een pentahydraat Na₂S₂O₃.5(H₂O) voorkomt.

Natriumthiosulfaat pentahydraat
Structuurformule en molecuulmodel
Structuurformule
Kristallen natriumthiosulfaat
Algemeen
Molecuul­formule	Na2S2O3·5 H2O (pentahydraat)
IUPAC-naam	natriumthiosulfaat
Andere namen	natriumhyposulfiet
Molmassa	watervrij: 158,11 g/mol pentahydraat: 248,18 g/mol
SMILES	O.[O-]S(=O)(=S)[O-].[Na+].[Na+]
InChI	InChI=1/2Na.H2O3S2.H2O/c;;1-5(2,3)4;/h;;(H2,1,2,3,4);1H2/q2*+1;;/p-2/f2Na.O3S2.H2O/q2m;-2;
CAS-nummer	10102-17-7
EG-nummer	231-867-5
PubChem	516922
Wikidata	Q339866
Beschrijving	witte kristallen
Waarschuwingen en veiligheids­maatregelen
Hygroscopisch?	ja
LD50 (ratten)	> 2500[1] mg/kg
Fysische eigenschappen
Aggregatie­toestand	vast
Kleur	wit
Dichtheid	1,67[2] g/cm³
Smeltpunt	48[3] °C
Oplosbaarheid in water	701[2] g/L
Goed oplosbaar in	water
Slecht oplosbaar in	ethanol
Tenzij anders vermeld zijn standaardomstandigheden gebruikt (298,15 K of 25 °C, 1 bar).
Portaal    Scheikunde

Bereiding

Natriumthiosulfaat wordt bereid op kleine schaal door toevoegen van zwavel aan een kokende natriumsulfietoplossing :

${\displaystyle {\ce {Na2SO3 + S -> Na2S2O3}}}$

Toepassingen

Natriumthiosulfaat werd, sinds John Herschel in 1839 deze toepassing ontdekte, als fixeer na het ontwikkelen van fotografische materialen gebruikt.

Natriumthiosulfaat wordt gebruikt om chloor te verwijderen uit oplossingen (en wordt dan ook soms antichlor genoemd):^[3]

${\displaystyle {\ce {Na2S2O3 + 4Cl2 + 5 H2O -> 2NaHSO4 + 8HCl}}}$

waarbij ook de ontledingsreactie optreedt:

${\displaystyle {\ce {Na2S2O3 + 2HCl -> 2 NaCl + S + SO2 + H2O}}}$

Dit proces wordt onder meer toegepast na het bleken van papierpulp.

Natriumthiosulfaat kan gebruikt worden:

• bij looien van leer
• in de waterzuivering
• in handwarmers
• om jodiumvlekken uit kleding te halen.
• als antigif voor cyaniden^[3]
• in conditioner voor waterbedden^[4]
• het aantonen van vitamine c

Analytische chemie

Thiosulfaat wordt veel toegepast als reducerende titrant in de jodometrie. Hierbij wordt dan tetrathionaat gevormd:

${\displaystyle {\ce {2S2O3^2- + I2 -> S4O6^2- + 2 I^-}}}$

Reactie met zuren

Na toevoegen van een sterk zuur (bijvoorbeeld zwavelzuur) wordt het zwakke en instabiele thiozwavelzuur gevormd. Net als koolzuur, hoewel minder snel, ontleedt dit zuur makkelijk:

${\displaystyle {\ce {H2S2O3 (aq) -> H2O (l) + SO2 (g) + S (s)}}}$

Het ontstane water verdwijnt in de oplossing. Het gevormde zwaveldioxide is verantwoordelijk voor de prikkelende geur die ontstaat. Het gevormde zwavel is duidelijk waarneembaar, en zorgt ervoor dat de vloeistof troebel wordt.

Bronnen, noten en/of referenties

1. C. Voegtlin et al., J. Pharmacol. Exp. Ther. 25, 297 (1925)
2. (en) Gegevens van natriumthiosulfaat in de GESTIS-stoffendatabank van het IFA (geraadpleegd op 24 november 2008)
3. Merck 13,8769
4. doityourself.com