Ecologisch optimum

Een optimum is in de ecologie en de biologie een optimale of meest gewenste omstandigheid, bijvoorbeeld een abiotische milieufactor, en kan in een grafiek worden weergegeven. De grafiek is die van een wiskundige functie, met de getalsmatig uitgedrukte omstandigheid uitgezet op de x-as, en de afhankelijke getalwaarde op de y-as. De afhankelijke variabele bereikt zijn maximale waarde, de amplitude, als de onafhankelijke variabele (omstandigheid) een optimale waarde heeft.

Onafhankelijke variabelen die afwijken van het optimum zijn "suboptimale" of "ongunstige" omstandigheden. Als de onafhankelijke variabele extreme waarden (minimaal of maximaal) aanneemt, is er mogelijk helemaal geen resultaat: de respons nadert tot 0. De waarde waarbij nog een "goed" resultaat verwacht mag worden, dat wil zeggen een oogst, respons, gevolg of resultaat groter dan 0, heet de tolerantie.

Lineair en gaussisch responsiemodel in de ecologie.
Lineair responsiemodel, met gradient = onafhankelijk variabele respons = afhankelijk variabele	Gaussisch responsiemodel, met Opt. = optimum, optimale waarde (hier: 3,0) Ampl. = amplitude (hier: 10) Tol. = tolerantie (hier: 0,1)

De curve die het verband tussen een onafhankelijke variabele (milieufactor) en een afhankelijke variabele (respons van een populatie van een bepaalde soort organismen) weergeeft, heet optimumcurve. In bijzondere gevallen kan deze wiskundig beschreven worden als gausscurve, in termen van (gewogen) gemiddelde en standaardafwijking.

Het begrip optimum/optimale waarde wordt, in verband met milieufactoren en hun invloed op levensprocessen, in de biologie - met name in de planten- en dierfysiologie - en de ecologie gebruikt.