Romeinse Curie

De Romeinse Curie (Latijn: Curia Romana) is het bestuursapparaat van de paus en wordt gevormd door de organen van de Heilige Stoel die de paus bijstaan in het vervullen van zijn taken als hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk.

De Sint-Pietersbasiliek bij avond

Het woord curie is afgeleid van het Latijnse curia, dat verwijst naar de plaats waar in de klassieke oudheid de Romeinse senaat vergaderde. Later werd de term gebruikt om het paleis van de vorst aan te duiden en stilaan ook voor het ‘vorstelijke huis’, de hofhouding die de vorst bijstond in zijn bestuurstaak.

De term curie wordt ook wel gebruikt voor de bestuursorganen van een bisdom. In dat geval gaat het om een diocesane curie.

Geschiedenis

In de middeleeuwen was er een strijd tussen de macht van de concilies (conciliarisme) en de hofhouding van de paus: de curie. Een belangrijke ontwikkeling in deze machtsverhoudingen vond plaats in 1059, toen paus Nicolaas II de kardinalen het exclusieve recht gaf om de paus te verkiezen, wat de invloed van de curie aanzienlijk versterkte.^[1]

Hoewel paus Martinus V (1417-1431) door het Concilie van Konstanz (1414-1418) werd gekozen om uit de strijd tussen drie pausen te geraken, nam hij geen enkele bevoegdheid aan uit handen van de curie. Ook zijn opvolger paus Eugenius IV (1431-1447) ontbond ijlings het Concilie van Bazel (in 1433) toen dat te veel weerstand bood. In 1588 begon paus Sixtus V de curie te herstructureren door de consistories (vergaderingen van kardinalen) om te vormen tot congregaties, elk met specifieke bevoegdheden.

In 1870, na de dogmatisering van de pauselijke onfeilbaarheid tijdens het Eerste Vaticaans Concilie, werd de autoriteit en het bereik van de curie verder vergroot om de paus te ondersteunen in zijn bestuur over de kerk.

Met het Motu proprio Integrae servandae van 7 december 1965 gaf paus Paulus VI nieuwe statuten aan het Heilig Officie, dat sindsdien Congregatie voor de Geloofsleer heette. De apostolische constitutie Regimini Ecclesiae Universae van deze paus van 15 augustus 1967 bevatte een algehele reorganisatie van de curie en wordt gezien als de grondwet van de Heilige Stoel. Het aantal congregaties werd beperkt tot maximaal tien en vele veranderden van naam. Er kwamen raden en secretariaten bij en ook de bevoegdheid van het staatssecretariaat werd ingrijpend gewijzigd.

Met de apostolische constitutie Pastor Bonus van 28 juni 1988 voerde paus Johannes Paulus II een nieuwe hervorming van de curie door, die tegemoetkwam aan de nieuwe noden van een sterk geïnternationaliseerde Kerk. De apostolische constitutie Episcopalis Communio werd in 2018 uitgevaardigd door paus Franciscus. Deze constitutie versterkte de rol van de bisschoppensynode.

Paus Franciscus kondigde op 5 juni 2022 een nieuwe apostolische constitutie af, Praedicate Evangelium. Alle congregaties en pauselijke raden werden opgeheven; hun taakgebieden werden opgenomen in de nieuw ingestelde dicasterieën. De leiding daarvan werd opengesteld voor leken, en daarmee voor vrouwen.

Onder het bewind van paus Franciscus nam het aantal vrouwen toe dat een bestuurlijke functie in de Curie bekleedt. In 2023 was een kwart van de medewerkers van de Curie vrouw.^[2] Op 6 januari 2025 benoemde Franciscus voor het eerst een vrouw aan het hoofd van een departement en daarmee tot lid van de Curie: zuster Simona Brambilla.^[3]

Samenstelling van de Romeinse Curie

De Romeinse Curie bestaat uit de volgende organen en instellingen. Het staatssecretariaat staat aan het hoofd.

Staatssecretariaat		Secretaris
Staatssecretariaat		Pietro Parolin
	1e afdeling: Algemene Zaken	Edgar Peña Parra
	2e afdeling: Betrekkingen met Staten en Internationale Organisaties	Paul Gallagher
	3e afdeling: Diplomatieke Staf van de Heilige Stoel	Luciano Russo

Dicasterieën		Prefect
Dicasterie voor Evangelisatie		paus Leo XIV
	1e afdeling: Fundamentele Kwesties van de Evangelisatie in de Wereld	Rino Fisichella[4]
	2e afdeling: Eerste Evangelisatie en de Nieuwe Particuliere Kerken	Luis Antonio Tagle[4]

Dicasterie voor de Geloofsleer	Víctor Manuel Fernández
Dicasterie voor de Dienst van Naastenliefde	Konrad Krajewski
Dicasterie voor de Oosterse Kerken	Claudio Gugerotti
Dicasterie voor de Goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten	Arthur Roche
Dicasterie voor de Heiligverklaringen	Marcello Semeraro
Dicasterie voor de Bisschoppen	vacant
Dicasterie voor de Clerus	Lazarus You Heung-sik
Dicasterie voor Instituten van Gewijd Leven en voor Gemeenschappen van Apostolisch Leven	Simona Brambilla I.S.M.C.
Dicasterie voor de Leken, het Gezin en het Leven	Kevin Farrell
Dicasterie voor Bevordering van de Eenheid van de Christenen	Kurt Koch
Dicasterie voor de Interreligieuze Dialoog	George Koovakad
Dicasterie voor Cultuur en Onderwijs	José Tolentino de Mendonça
Dicasterie voor de Bevordering van de Integrale Menselijke Ontwikkeling	Michael Czerny S.J.
Dicasterie voor de Wetteksten	Filippo Iannone O.Carm
Dicasterie voor de Communicatie	Paolo Ruffini
Juridische Instellingen	Prefect
Apostolische Penitentiarie	Angelo De Donatis [5]
Hoogste Rechtbank van de Apostolische Signatuur	Dominique Mamberti
Tribunaal van de Rota Romana	Alejandro Arellano Cedillo [6]
Economische Instellingen	Prefect
Raad voor de Economie[7]	Reinhard Marx [8]
Secretariaat voor de Economie	Maximino Caballero Ledo
Administratie van het Patrimonium van de Heilige Stoel	Giordano Piccinotti S.D.B.[9]
Bureau van de auditeur-generaal	Alessandro Cassinis Righini [10]
Commissie voor Gereserveerde Zaken
Investeringscomité
Bureaus	Voorzitter
Prefectuur voor het pauselijke Huishouden	vacant
Bureau voor de Liturgische Vieringen van de Paus	Diego Giovanni Ravelli
Camerlengo van de Heilige Roomse Kerk	Kevin Farrell [11]
Pauselijke Commissies	Voorzitter
Pauselijke Bijbelcommissie[12]	Víctor Manuel Fernández
Internationale Theologische Commissie[12]	Víctor Manuel Fernández
Pauselijke Commissie voor de Bescherming van Minderjarigen[12]	Elvira Cajano
Pauselijke Commissie voor Latijns-Amerika[13]	Robert Prevost OSA
Pauselijke Genootschap voor de Priesterroepingen[14]	Lazarus You Heung-sik
Permanente Interdicasteriale Commissie voor de Vorming van de Heilige Wijding	Lazarus You Heung-sik
Commissie voor de Religieuze Betrekkingen met het Jodendom[15]	Kurt Koch
Instituten	Voorzitter
Apostolisch Archief van het Vaticaan	Giovanni Pagazzi [16]
Apostolische Bibliotheek van het Vaticaan	Giovanni Pagazzi [17]
Kerkfabriek van Sint-Pieter	Mauro Gambetti
Pauselijke Commissie voor Heilige Archeologie	Pasquale Iacobone
Agentschap van de Heilige Stoel voor de Evaluatie en de Bevordering van de Kwaliteit van Kerkelijke Universiteiten en Faculteiten	Andrzej Stefan Wodka C.Ss.R.
Autoriteit voor Toezicht en Financiële Informatie	Carmelo Barbagallo
Overige instelling verbonden met de Heilige Stoel	Voorzitter
Pauselijk Comité voor de Internationale Eucharistische Congressen	Piero Marini
Pauselijk Comité voor de Geschiedwetenschappen	Bernard Ardura, O.Praem.
Comité voor Religieuze Betrekkingen met Moslims[18]	vacant
Zwitserse Garde	Christoph Graf
Internationale Raad voor Catechese	Rino Fisichella
Typografische dienst van het Vaticaan[19]	Sergio Pellini S.D.B.
L'Osservatore Romano[19]	Andrea Monda
Libreria Editrice Vaticana[19]	Giuseppe Costa S.D.B.
Centro Televisivo Vaticano[19]	Claudio Celli
Vatican News
Arbeidsbureau van de Heilige Stoel	Marco Sprizzi
Peregrinatio ad Petri Sedem[20]	Francesco Gioia
Koor van de Sixtijnse kapel[21]	Marcos Pavan
Persdienst van de Heilige Stoel[19]	Matteo Bruni
Bureau voor de statistiek	vacant

Academies en opleidingsinstituten

Pauselijke Academie	Voorzitter
Pauselijke Romeinse Academie voor Archeologie[22]	Maurizio Sannibale
Pauselijke Academie voor de Cultuur der Martelaren[22]	Raffaella Giuliani [23]
Pauselijke Academie voor Latijn[22]	Mario De Nonno
Pauselijke Academie voor het Leven[24]	Renzo Pegoraro
Pauselijke Academie van Maria[22]	Stefano Cecchin O.F.M.
Pauselijke Academie van Sint Thomas van Aquino[22]	Serge-Thomas Bonino O.P.
Pauselijke Academie voor Sociale Wetenschappen[25]	Helen Alford O.P.
Pauselijke Theologische Academie[22]	Antonio Staglianò
Pauselijke Academie voor de Wetenschappen[25]	Joachim von Braun
Pauselijke universiteit in Rome[26]	Rector Magnificus
Pauselijke Universiteit Gregoriana	Mark Andrew Lewis S.J.
Pauselijke Lateraanse Universiteit	Alfonso V. Amarante C.Ss.R.
Pauselijke Salesiaanse Universiteit	Andrea Bozzolo S.D.B.
Pauselijke Universiteit Sint Thomas van Aquino (Angelicum)	Thomas Joseph White O.P
Pauselijke Urbaniana Universiteit	Vincenzo Buonomo
Pauselijke Antonianum Universiteit	Agustín Hernández Vidales, O.F.M.
Pauselijke Universiteit van het Heilig Kruis	Luis Felipe Navarro Marfá
Kerkelijk opleidingsinstituut	Voorzitter
Pauselijke Ecclesiastische Academie	Salvatore Pennacchio

Overige instellingen

Instelling verbonden met de Staat Vaticaanstad	President
Pauselijke Commissie voor de Staat Vaticaanstad	Raffaella Petrini F.S.E.
Hooggerechtshof van de Staat Vaticaanstad	Kevin Farrell
Hof van beroep van de Staat Vaticaanstad	Alejandro Arellano Cedillo
Tribunaal van de Staat Vaticaanstad	Venerando Marano
Rechter van de Staat Vaticaanstad	Paolo Papanti-Pelletier [27]
Gendarmerie van de Staat Vaticaanstad	Gianluca Gauzzi Broccoletti[28]
Kanoniek orgaan	Voorzitter
College van Kardinalen	Giovanni Battista Re [29]
Raad van Kardinalen	vacant [8]
Bisschoppensynode	Mario Grech [30]
Pauselijke vertegenwoordiging voor de aartsbasilieken	Aartspriester
Pauselijke Aartsbasiliek van Sint-Pieter	Mauro Gambetti
Pauselijke Aartsbasiliek van Sint-Jan van Lateranen	Baldassare Reina
Pauselijke Aartsbasiliek van Sint-Paulus buiten de Muren	James Michael Harvey
Pauselijke Aartsbasiliek van de Heilige Maria de Meerdere	Stanisław Ryłko
Financiële instelling	Voorzitter
Instituut voor Religieuze Werken[31]	Jean-Baptiste de Franssu

Bronnen

• (nl) Organisatie van de curie - Overzicht van de diverse onderdelen van de Curie - RKDocumenten.nl
• (en) Pagina over de Curie - Catholic Hierarchy.com
• (la) Integrae Servandae
• (it) Integrae Servandae