Sociale status

Sociale status is het aanzien, de eer en het prestige dat iemand verwerft en met zich meedraagt, in de sociale groep of samenleving waarin die persoon zich begeeft. Status kan verkregen worden door toewijzing of ascription, waarbij persoonlijke invloed geen rol speelt, of door verwerving of achievement, waarbij dit wel het geval is.

Om de status vorm te geven en te bevestigen, wordt door de omgeving soms een statussymbool geschonken, of door de persoon in kwestie zelf aangeschaft. De kwellende gedachte dat men een te lage sociale status (dreigt te) verwerven om voldoende gerespecteerd te worden in zijn of haar sociale omgeving, werd door Alain de Botton benoemd als statusangst .

Inkomen en vermogen

De hoogte van het inkomen en van het vermogen vormen meestal belangrijke elementen in het bepalen van iemands sociale status. Weliswaar zijn dit taboes in gesprekken, maar overal ter wereld worden de salarissen vergeleken, behalve in sommige landen zoals Finland.

Voorwaarde voor het hebben van 'financiële status' is wel dat de financiële middelen uit een statusverstrekkende inkomensbron afkomstig zijn. Een winnaar van de lotto kan een groot vermogen hebben maar een verhoudingsgewijs lage status, omdat "hij niet voor dat geld heeft gewerkt". Anderzijds is "oud geld" wel een statussymbool, omdat het een goede afkomst impliceert. Met geld kunnen bovendien statussymbolen worden aangeschaft 'om de buren te imponeren'.

Beroep

Iemands beroep is een belangrijke statusindicator. Vanouds genoten advocaten, leraren, notarissen, ingenieurs en artsen groot respect en hadden dus een hoge status. Daar kan men politici en kopstukken in het bedrijfsleven aan toevoegen, alhoewel politici evenals leraren veel aan aanzien hebben verloren de laatste jaren. Uiteraard speelt ook iemands functie binnen een beroepsgroep een rol. Een managing partner in een advocatenkantoor geniet uiteraard een hogere status dan een advocaat-stagiair. Ook iemands werkgever speelt een rol: sommige werkgevers staan kwalitatief beter bekend dan andere. Dat leraren een lagere status hebben dan advocaten, notarissen, ingenieurs of artsen wordt grotendeels veroorzaakt door hun relatief lage inkomen.

Binnen een beroepsgroep spelen de positie, en de mogelijkheid tot het uitoefenen van macht eveneens een rol in de sociale status. Deze aspecten worden geacht verantwoordelijkheid te weerspiegelen en dat wordt weer gezien als een beloning voor, of maatstaf van, professioneel succes. Doorgaans geldt: hoe hoger de positie, hoe hoger de status.

Kennissenkring

De personen met wie iemand omgaat zijn vaak een indicatie voor diens sociale status. Het kennen van personen met een hoge status verhoogt bovendien de eigen status: "Goh, ik zag Jan gisteren met Herman Van Rompuy praten in het theater!". Hetzelfde geldt voor lidmaatschap van bepaalde verenigingen en het beoefenen van bepaalde sporten, waarbij snobisme en netwerken een grote rol spelen.

Opleiding

De genoten opleiding is, naast de als gevolg hiervan via het werk genoten inkomsten, ook op zichzelf van groot belang voor de sociale status. Een academische opleiding telt zwaar mee, maar in veel gevallen telt het eveneens wat voor academische opleiding dit is en waar deze is genoten. Bepaalde vakgebieden scoren hoog omdat ze dan wel geacht worden toegang te geven tot de beter betaalde en prestigieuzere beroepen (rechten, politicologie, bedrijfskunde, geneeskunde, techniek), dan wel vanwege de moeilijkheidsgraad in hoger aanzien staan (geneeskunde, wiskunde, natuurkunde, techniek, belastingrecht, scheikunde, biologie, sterrenkunde). Minder aanzien genieten de studies die als "makkelijker" worden beschouwd of minder carrièreperspectieven bieden (de meeste talen, antropologie, geschiedenis, arbeids- en familierecht, psychologie). In veel landen gelden sommige onderwijsinstellingen bovendien als prestigieuzer dan anderen (de Franse Grande écoles, de Amerikaanse Ivy League, de universiteiten van Oxford en Cambridge in Engeland). Ook het havo- en vwo-onderwijs geniet doorgaans meer status dan het mbo-onderwijs. Een kleinere instroom in dit type onderwijs wordt vaak als voornaamste reden aangevoerd. Aan het theoretisch onderwijs wordt al sinds de negentiende eeuw meer status toebedeeld dan aan het praktijkonderwijs (zie ook: Bildung).

Afkomst

Binnen de westerse wereld speelde afkomst vroeger een grote rol. Wie van adel was was immers automatisch belangrijk. Toch speelt afkomst nog steeds een grote rol. Wie uit een familie komt met een grote stamboom en met een traditie van hoogwaardigheidsbekleders of succesvolle zakenlieden, wordt automatisch een hogere status toegekend dan zij die deze bagage niet hebben.

Ook de etnische afkomst speelt een rol. In sommige landen betekent het afkomstig zijn uit een bepaalde etnische groepering automatisch een lagere of juist hogere sociale status. In de Verenigde Staten van Amerika heeft men nog steeds een streepje voor wanneer men WASP is, of anders ten minste van Ierse, Duitse of Nederlandse afkomst. Aziaten, Afro-Amerikanen en latino's kampen nog steeds met een lagere sociale status.

Ook binnen Nederland zal het verschil maken of men Van Broeckhuysen Beerenschot of Al Ubaidi als achternaam draagt. Naarmate de sociale status van een groep (met name opleiding, werk en inkomen) hoger is, worden etnische / culturele verschillen tussen groepen echter minder belangrijk gevonden. (Naber, 2004)

Sociaal-economische status

Zie Sociaal-economische status voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

Sociaal-economische status is een breed concept, dat verwijst naar de positie van personen, gezinnen, huishoudens met betrekking tot het vermogen om goederen te creëren of te consumeren, die in de samenleving worden gewaardeerd.^[1]

Status binnen groepen

Status is een relatief begrip, en hangt samen met de waarden en overtuigingen die de groep waar men deel van uitmaakt, aanhangt. Wat iemand belangrijk vindt in het leven kleurt zijn beeld over iemand. Een held voor de een, is een boef voor de ander. Een milieuactivist zal binnen GroenLinks anders worden beoordeeld dan binnen de VVD. Mensen met veel cultureel kapitaal schalen een dichter waarschijnlijk ook hoger in dan een vastgoed-magnaat.

Newcomb en Bukowski (1983) en Cillessen, Bukowski en Haselager (2000) deden onderzoek naar sociale status onder adolescenten. Wanneer men jongeren in een groep vraagt met wie zij graag omgaan of samenwerken (acceptatie), respectievelijk met wie zij bij voorkeur niet omgaan of samenwerken (verwerpen), onderscheiden zich vier sociale statussen:

	wel geaccepteerd	niet geaccepteerd
niet verworpen	populair (15%)	genegeerd (7%)
wel verworpen	controversieel (5%)	verworpen (15%)

De vijfde en relatief grootste groep (58%) bestaat uit groepsleden die, in vergelijking tot de anderen, niet hoog of laag scoren op acceptatie of verwerping.

Populaire adolescenten zijn doorgaans sociaal vaardig en in staat hun eigen doelen na te streven, zonder anderen daarbij te benadelen. De controversiële adolescent gedraagt zich daarentegen wisselend: binnen de eigen vriendengroep is de adolescent geaccepteerd, maar daarbuiten vertoont de adolescent verstorend gedrag en wordt daarom afgewezen. De genegeerde adolescent past zich wel goed aan de sociale regels maar is niet sociaal vaardig genoeg om de aandacht en het respect van de groep te veroveren. Verworpen adolescenten vertonen negatief sociaal gedrag, en kunnen zichzelf isoleren van de groep óf worden wegens verstorend gedrag door de groep buitengesloten.

Agressie en sociaal afwijkend gedrag zijn vaak stabiel in de persoonlijke ontwikkeling van adolescenten. Het is daarom relatief moeilijk om van de verworpen status af te komen.

Online status

Met de komst van het internet en virtuele gemeenschappen, kan men ook online een bepaalde status bezitten. Deze kan gelijk opgaan met de status in de echte wereld (bijvoorbeeld een Linkedin account die geacht wordt iemands professionele activiteit te weerspiegelen). Het is echter ook mogelijk dat iemands online status zich beperkt tot een bepaalde gemeenschap of website. Iemand kan bijvoorbeeld een hoge online status hebben op een spelsite of een online forum. Wanneer iemand in het echte leven weinig heeft en veel tijd online besteedt, wordt deze online status zelfs belangrijker dan de status in de echte wereld. Een dergelijk vervreemdingsproces van de werkelijke wereld speelt soms een rol bij het downloaden en vooral verspreiden van kinderporno; statusverwerving door het verspreiden van kinderporno wordt vaak als motivatie genoemd.

Max Weber

De Duitse socioloog Max Weber (socioloog) (1864 - 1920) onderscheidde drie factoren die bepalen bij welke sociale klasse men behoort: eigendom, reputatie en macht.

Iemand die over veel eigendom beschikt heeft gezag over anderen, en kan zijn bezit in zijn/haar voordeel gebruiken. Reputatie is een belangrijk element bij het bepalen van iemands plaats in de samenleving. Privé-eigendom vestigt niet altijd autoriteit. Er zijn veel mensen die macht hebben en weinig eigendom. Macht tenslotte is de mogelijkheid te doen wat men wil, ongeacht de wil van anderen.

Literatuur

• Ridgeway, C.L. (2019). Status. Why Is It Everywhere? Why Does It Matter?. ISBN 9781610448895