Trans Europ Express

Trans Europ Express (TEE) is de benaming voor een voormalig netwerk van luxueuze binnenlandse en internationale sneltreinen in Europa. Met het concept werd in 1957 gestart, naar het idee van Frans den Hollander (toenmalig president-directeur van de Nederlandse Spoorwegen). Voor gebruik van de treinen was een speciale toeslag verschuldigd.

Logo van Trans Europ Express

TEE-treinstel Baureihe 601 van de Deutsche Bundesbahn.

Zwitsers TEE-treinstel in Airolo

Concept

De opzet was een netwerk van snelle, grensoverschrijdende dagtreinen te creëren, dat het hoofd zou moeten bieden aan de opkomende concurrentie van de luchtvaart. Snelheidswinst zou bereikt moeten worden door afhandeling van grenscontroles en douaneformaliteiten in de trein, alsmede door het gebruik van treinstellen, waardoor het kopmaken op kopstations minder tijd kostte en het wisselen van locomotieven aan grensstations niet nodig was. De TEE's hadden uitsluitend eerste-klasrijtuigen. Een aantal treinen had speciale faciliteiten zoals een secretariaat, een kapper en een winkeltje. Deze faciliteiten werden vrij snel afgeschaft.

Er werd gestreefd naar een uniforme kleurstelling in rood en lichtgeel. Er hebben ook rijtuigen gereden in een blauwe en lichtgele kleurstelling. Een aantal landen liet voor de TEE-diensten speciale treinstellen bouwen. Nederland en Zwitserland deden dit gezamenlijk. De kopvorm van deze treinstellen werd in 1954 ontworpen door Elsebeth van Blerkom.

In veel gevallen waren TEE's te beschouwen als voortzetting van bekende internationale treinen, en werd de naam van die trein overgenomen, zoals Edelweiss en Rheingold. De treinnummers waren vaak per land toegekend of in overleg tussen de betrokken landen gelijk getrokken. Op 23 mei 1971 werden de treinnummers Europees vastgesteld, waarbij de nummers onder de honderd werden toebedeeld aan de TEE-treinen. De TEE-treinen hadden daarna over de hele route hetzelfde unieke nummer.

Aanvankelijk werd dieselmaterieel gebruikt, vanwege de verschillende stroomsoorten die op de spoorwegnetten in Europa werden gebruikt en door het ontbreken van geëlektrificeerde internationale baanvakken (in september 1957 was Roosendaal-Antwerpen het eerste geëlektrificeerde grensbaanvak in Europa). Vanaf het begin van de jaren 60 werden op een aantal verbindingen RAe TEE II-meersysteem-treinstellen gebruikt van de Zwitserse federale spoorwegen. Vanaf de jaren 70 werd steeds meer getrokken materieel (rijtuigen plus locomotief) gebruikt, omdat de kleine series dieseltreinstellen duur in het gebruik waren en de locomotieven en rijtuigen voor andere treinen konden worden ingezet. Ook streefde men een snelheidsverhoging na die met dieseltreinstellen niet kon worden gerealiseerd (de maximumsnelheid van het dieselmaterieel lag op circa 140 km/h, terwijl uit concurrentie-oogpunt snelheden tot 200 km/h wenselijk werden geacht). De noodzaak tot wisseling van locomotief aan de grens verdween gedeeltelijk door de ontwikkeling van meersysteemlocomotieven.

De TEE zorgde voor een hogere algemene standaard van de lange-afstandstreinen in Europa. In veel landen (met name de DB in West-Duitsland) ging men over tot het opzetten van andere netten van lange-afstandstreinen waarvan de uitgangspunten waren afgekeken van de succesvolle TEE. Alleen waren die treinen wel van tweede-klasse-accommodatie voorzien wat leidde tot een leegloop van de TEE-treinen. Bovendien reden TEE's maar een of twee keer per dag in een relatie terwijl twee-uurlijks of zelfs uurlijks de standaard werd voor Intercitytreinen. In 1987 werd de TEE meestal vervangen door de EuroCity.

Lijst van TEE-diensten

Deze treinen reden op de onderstaande verbindingen. De treinnummers en -route zijn weergegeven volgens de situatie ten tijde van de instelling van de dienst. Het indexnummer is de volgorde van instelling van de dienst. Wijzigingen en details staan in het betreffende artikel.

Treinnummer	Naam	Traject	Bedrijf	Periode van bestaan	Indexnr.
TEE 92, 93	Adriatico	Bari – Foggia-S. – Severo – Termoli – Vasto – Pescara – Giulianova-S. – Benedetto del Tronto – Civitanova – Ancona – Pesaro – Rimini – Forlì – Bologna – Milano Centrale	FS	03.06.1973 – 30.05.1987	40
TEE 8, 9	Albert Schweitzer	Strasbourg – Kehl – Baden-Baden – Karlsruhe – Heidelberg – Darmstadt – Mainz – Koblenz – Bonn – Köln – Düsseldorf – Duisburg – Essen – Dortmund	DB	02.06.1980 – 27.05.1983	59
TEE 78, 79	Ambrosiano	Rome – Firenze (K) – Bologna – Milano	FS	26.05.1974 – 30.05.1987	46
TEE 1, 2	Aquitaine	Parijs Gare d'Austerlitz – Bordeaux	SNCF	23.05.1971 – 30.05.1984	33
TEE ZP/41, 47/PZ	Arbalète	Zürich HB – Bazel SBB – Mulhouse – Belfort – Chaumont – Troyes – Paris Gare de l'Est	SNCF	02.06.1957 - 26.05.1979	1
TEE 88, 89	Aurora	Reggio di Calabria – Reggio di Calabria Lido – Villa S. Giovanni – Gioia Tauro – Larnezia Terme – Paola – Maratea – Salerno Napoli PG – Napoli M – Rome	FS	26.05.1974 – 31.05.1975	45
TEE 14, 15	Bacchus	München Hbf – Augsburg Hbf – Ulm Hbf – Stuttgart Hbf (K) – Heidelberg Hbf – Darmstadt Hbf – Mainz Hbf – Koblenz Hbf – Bonn Hbf – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg Hbf – Essen Hbf – Dortmund Hbf	DB	28.05.1979 – 30.05.1980	56
TEE 56, 57	Bavaria	München Hbf – Kempten – Lindau (K) – Bregenz – St. Margarethen – St. Gallen – Winterthur – Zürich HB	NS/SBB	28.09.1969 – 21.05.1977	28
TEE 119, 128	Brabant	Paris Gare du Nord – Brussel-Zuid	SNCF	26.05.1963 – 23.01.1995	18
TEE 55, 56	Blauer Enzian	München Hbf – Augsburg Hbf – Würzburg Hbf – Fulda – Göttingen – Hannover Hbf – Hamburg Hbf – Hamburg-Dammtor – Hamburg-Altona	DB	30.05.1965 - 26.05.1979	19
TEE 1029, 1030	Le Capitole du matin	Paris Gare d'Austerlitz – Limoges – Brive – Cahors – Montauban – Toulouse	SNCF	27.09.1970 - 30.09.1984	30
TEE 1009, 1010	Le Capitole du soir				31
TEE 10076, 10077	Le Capitole supplémentaire			27.09.1970 - 30.05.1976	32
TEE 83 / CG / 83, 84 / GC / 84	Catalan Talgo	Barcelona – Gerona – Port Bou – Cerbère – Perpignan – Narbonne – Béziers – Sète – Montpellier – Nîmes – Avignon – Valence – Romans Bourg de Péage – Grenoble – Chambéry – Aix les Bains le Revard – Culoz (K) – Bellegarde – Genève-Cornavin	RENFE	01.06.1969 - 22.05.1982	26
TEE 792/39/10, 9/50/ 793	Cisalpin	Milano C. – Domodossola – Brig – Lausanne – Dijon – Paris Gare de Lyon	SBB	01.07.1961 - 21.01.1984	15
TEE 76, 77	Colosseum	Rome – Firenze (K) – Bologna – Milano	FS	03.06.1984 – 30.05.1987	62
TEE 35/34, 37/36	Cycnus	Ventimiglia – Bordighera – San Remo – Imperia Oneglia – Alassio – Albenga – Savona – Genova (K) – Milano (Ventimiglia-Genova als TEE 35/36, Genova-Milano als TEE 34/37)	FS	30.09.1973 – 27.05.1978	43
TEE 25, 26	Diamant	Dortmund – Bochum – Duisburg – Essen – Düsseldorf – Köln – Aken – Herbesthal – Verviers – Luik – Brussel Noord (K) – Antwerpen	DB	30.05.1965 – 27.05.1981	20
TEE ZA/30, 31/AZ	Edelweiss	Zürich HB – Bazel SBB – Bazel SNCF – Mulhouse – Straatsburg – Metz – Thionville – Luxembourg (K) – Arlon – Namur – Brussel Noord (K) – Antwerpen-Oost – Roosendaal – Rotterdam – Den Haag HS – Amsterdam	NS/SBB	02.06.1957 – 30.05.1981	4
TEE 24, 25	Erasmus	München Hbf – Würzburg Hbf – Frankfurt am Main (K) – Mainz Hbf – Koblenz – Bonn – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg – Emmerich – Arnhem – Utrecht – Den Haag HS	DB	03.06.1973 - 31.05.1980	41
TEE 4, 5	L'Étendard	Bordeaux – Angoulême – Poitiers – St. Pierre des Corps – Paris Gare d'Austerlitz	SNCF	26.08.1971 – 30.05.1984	37
TEE 125, 128	Étoile du Nord	Parijs Gare du Nord – Bruxelles Midi / Brussel Zuid – Brussel Noord – Antwerpen-Oost – Roosendaal – Rotterdam CS – Den Haag HS – Amsterdam CS	NS/SBB/SNCF	02.06.1957 – 02.06.1984	5
TEE 34, 35	Faidherbe	Tourcoing – Roubaix – Lille (K) – Douai – Arras – Paris Gare du Nord	SNCF	02.10.1978 – 31.05.1991	54
TEE 16, 17	Friedrich Schiller	Stuttgart Hbf – Heidelberg Hbf – Darmstadt Hbf – Mainz Hbf – Koblenz Hbf – Bonn – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg Hbf – Essen Hbf – Dortmund Hbf	DB	27.05.1979 – 19.05.1982	57
TEE 14, 15	Gambrinus	München Hbf – (TEE 15 extra stop: München-Pasing) – Augsburg Hbf – Ulm Hbf – Stuttgart Hbf (K) – Heidelberg Hbf – Mannheim Hbf – Mainz Hbf – Koblenz Hbf – Bonn – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg Hbf – Essen Hbf – Dortmund Hbf – Münster Hbf – Osnabrück Hbf – Bremen Hbf – Hamburg Hbf – Hamburg Dammtor – Hamburg Altona - (Westerland)	DB	29.05.1978 - 27.05.1983	52
TEE 36, 37	Gayant	Tourcoing – Roubaix – Lille (K) – Douai – Arras – Longueau – Paris Gare du Nord	SNCF	01.10.1978 – 30.05.1986	53
TEE 50, 51	Goethe	Frankfurt – Mannheim – Kaiserslautern – Saarbrücken – Forbach – Metz (K) – Paris Gare de l'Est	SNCF/DB	31.05.1970 – 27.05.1983	29
TEE ZM 2/695, 696/MZ 3	Gottardo	Zürich HB (K) – Lugano – Como – Milano Centrale	SBB	01.07.1961 – 24.09.1988	16
TEE 28, 29	Heinrich Heine	Frankfurt – Mainz – Koblenz – Bonn – Köln – Düsseldorf – Duisburg – Essen – Bochum – Dortmund	DB	27.05.1979 – 27.05.1983	58
TEE ZH/77, 78/HZ	Helvetia	Zürich HB – Bazel SBB (K) – Bazel Badbf – Freiburg Hbf – Baden-Oos – Karlsruhe Hbf – Mannheim Hbf (K) – Frankfurt am Main Hbf (K) – Hannover Hbf – Hamburg Hbf – Hamburg Dammtor – Hamburg Altona	DB	02.06.1957 – 26.05.1979	7
TEE 103, 148	Île de France	Paris Gare du Nord – Bruxelles Midi/Brussel Zuid – Brussel Noord – Antwerpen-Oost – Roosendaal – Rotterdam – Den Haag HS – Amsterdam CS	SNCF	02.06.1957 – 26.05.1995	2
TEE 91, 92	Iris	Zürich HB – Bazel SBB – Bazel SNCF – Mulhouse – Colmar – Straatsburg – Metz – Thionville – Luxembourg (K) – Aarlen – Namen – Brussel Quartier Leopold – Brussel Noord – Bruxelles Midi/Brussel Zuid	SBB	26.05.1974 – 30.05.1981	49
TEE 30, 31	Jules Verne	Nantes – Angers St. Laud – Paris Gare Montparnasse	SNCF	28.09.1980 – 22.09.1989	60
TEE 60, 61	Kleber	Straatsburg – Nancy – Paris Gare de l'Est	SNCF	23.05.1971 – 27.05.1989	35
TEE 8/GM, MG/7	Lemano	Genève-Cornavin – Lausanne – Brig – (Simplon route) – Domodossola – Milaan Centrale	FS	01.06.1958 - 22.05.1982	14
TEE 593/594/156, 151/595/596	Ligure	Milano Centrale – Genova P.P. (K) – Savona – Imperia Porto – San Remo – Ventimiglia – Monaco – Nice – Antibes – Cannes – St. Raphaël – Toulon – Marseille Saint-Charles	FS	12.09.1957 – 22.05.1982	11
TEE 61 t/m TEE 68	Lufthansa Airport Express	Frankfurt am Main – Düsseldorf Flughafen	DB	27.03.1982 – 22.05.1993	61
TEE 5, 6	Le Lyonnais	Paris Gare de Lyon – Dijon – Lyon Perrache	SNCF	09.02.1969 - 25.09.1976	25
TEE 393 / 394 / TS 76 / 76, 75 / TS 75 / 395 / 396	Mediolanum	Milano – Verona (K) – Trento – Bolzano – Brennero – Innsbruck – Kufstein – München	FS	15.10.1957 – 02.06.1984	13
TEE 86, 79	Memling	Bruxelles Midi/Brussel-Zuid – Paris Gare du Nord (non stop)	SNCF	29.09.1974 – 01.06.1984	50
TEE 1034/34, 35/1035	Merkur	København H – Rødby F st – (F) – Puttgarden – Lübeck – Hamburg Hbf (K) – Bremen – Osnabrück – Münster – Dortmund – Essen – Duisburg – Düsseldorf – Köln – Bonn – Koblenz – Mainz – Mannheim – Heidelberg – Stuttgart	DB	26.05.1974 - 27.05.1978	48
TEE 1, 2	Mistral	Paris Gare de Lyon – Dijon – Lyon – Valence – Avignon – Marseille (K) – Toulon – St. Raphaël – Cannes – Antibes – Nice-Ville	SNCF	30.05.1965 – 26.09.1981	21
TEE 462/632, 631/467	Mont Cenis	Milano Centrale – Torino PN (K) – Ulzio – Bardonecchia – Modane – St. Jean de Maurienne – Montmélian – Chambéry – Lyon-Perrache	SNCF/FS	02.06.1957 – 30.09.1972	3
TEE 40, 41	Molière	Düsseldorf – Köln – Aachen – Verviers – Liège G. (K) – Namur – Charleroi – Maubeuge – Paris Gare du Nord	DB	03.06.1973 – 25.05.1979	44
TEE 108, 145	Oiseau Bleu	Bruxelles Midi/Brussel-Zuid – Paris Gare du Nord	SNCF	02.06.1957 – 02.06.1984	6
TEE 168, 185	Paris-Ruhr	Dortmund Hbf – Bochum Hbf – Essen Hbf – Duisburg-Nord – Düsseldorf Hbf – Köln Hbf – Aachen – Verviers – Liège G. (K) – Namur – Charleroi-Sud – Maubeuge – Paris Gare du Nord	DB/SNCF	02.06.1957 – 02.06.1973	8
TEE 155, 190	Parsifal	Paris Gare du Nord – Maubeuge – Charleroi Sud – Namen – Liège G. (K) – Verviers – Herbesthal – Aachen – Köln Hbf – Essen Hbf – Dortmund Hbf	DB/SNCF	03.10.1957 – 26.05.1979	12
TEE 86 , 87	Prinz Eugen	Wien Westbahnhof – Wels – Linz – Passau – Regensburg – Nürnberg Hbf – Würzburg Hbf – Bebra Hbf – Göttingen – Hannover Hbf – Bremen Hbf	DB	25.09.1971 – 27.05.1978	38
TEE 11, 12	Rembrandt	München Hbf – Augsburg Hbf – Ulm – Stuttgart Hbf (K) – Heidelberg Hbf – Mannheim Hbf – Mainz Hbf – Koblenz – Bonn – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg Hbf – Emmerich – Arnhem – Utrecht – Amsterdam CS	DB	28.05.1967 – 28.05.1983	24
TEE 9, 10	Rheingold	Genève-Cornavin – Lausanne – Bern – Bazel SBB (K) – Bazel Badbf – Freiburg – Karlsruhe Hbf – Mannheim Hbf – Mainz Hbf – Koblenz Hbf – Bonn – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg – Emmerich – Arnhem – Utrecht – Amsterdam	DB	30.05.1965 – 30.05.1987	22
TEE 31, 32	Rhein-Main	Frankfurt am Main Hbf – Mainz Hbf – Koblenz Hbf – Bonn – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg – Oberhausen – Emmerich – Arnhem – Utrecht – Amsterdam Centraal	DB	02.06.1957 – 27.05.1972	9
TEE 21, 22	Rheinpfeil	München – Nürnberg Hbf (K) – Würzburg Hbf – Frankfurt am Main Hbf (K) – Mainz Hbf – Koblenz – Bonn – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg Hbf – Essen Hbf – Bochum – Dortmund Hbf	DB	30.05.1965 – 25.09.1971	23
TEE 78, 79	Roland	Bremen Hbf – Hannover Hbf – Göttingen – Frankfurt am Main Hbf (K) – Heidelberg – Karlsruhe Hbf – Baden-Oos – Freiburg – Bazel Badbf – Bazel SBB (K) – Luzern (K) – Bellinzona – Lugano – Chiasso – Como – Milano Centrale	DB	01.06.1969 – 29.05.1980	27
TEE 87, 78	Rubens	Parijs Gare du Nord – Brussel-Zuid	SNCF	29.09.1974 – 22.01.1995	51
TEE 16, 17	Rhodanien	Marseille – Avignon – Valence – Lyon – Paris Gare de Lyon	SNCF	23.05.1971 – 29.09.1978	34
TEE 74, 75	Saphir	Dortmund Hbf – Bochum – Essen Hbf – Duisburg Hbf – Düsseldorf Hbf – Köln Hbf – Aachen – Herbesthal – Verviers – Luik – Brussel Noord – Bruxelles Midi / Brussel Zuid – Gent-St. Pieters – Brugge – Oostende	DB	02.06.1957 – 26.05.1979	10
TEE 68, 69	Settebello	Rome – Firenze (K) – Bologna – Milano	FS	26.05.1974 – 02.06.1984	47
TEE 62, 63	Stanislas	Straatsburg – Nancy – Paris Gare de l'Est	SNCF	24.05.1971 – 25.09.1982	36
TEE 694 / MZ 1, ZM 4 / 697	Ticino	Milano C. – Como – Lugano – Zürich HB	SBB	01.07.1961 – 25.05.1974	17
TEE 22, 23	Van Beethoven	Frankfurt am Main Hbf – Mainz Hbf – Koblenz Hbf – Bonn – Köln Hbf – Düsseldorf Hbf – Duisburg – Oberhausen – Emmerich – Arnhem – Utrecht – Amsterdam Centraal	DB	28.05.1972 – 26.05.1979	39
TEE 94, 95	Vesuvio	Napoli – Roma (K) – Firenze (K) – Bologna – Milano Centrale	FS	30.09.1973 – 30.05.1987	42
TEE 38, 39	Watteau	Parijs Gare du Nord - Arras - Douai - Lille - Roubaix - Tourcoing	SNCF/NMBS	01.10.1978 – 26.05.1995	55

• (F) Veerbootverbinding.
• (K) Trein maakt kop op dit station.

TEE-statistieken

• De eerste TEE: TEE Arbalète, 2 juni 1957, vertrek 7:00 uur uit Zürich.
• De laatste TEE: TEE Watteau, 26 mei 1995, aankomst 17:41 uur in Paris-Nord.
• Het kortste traject: TEE Ticino, 293 km
• Het langste traject: TEE Merkur, 1205 km
• Het kortste bestaan: TEE Bacchus, 254 dagen
• Het langste bestaan: TEE Gottardo, 27 jaar
• De snelste: TEE Aquitaine, 145 km/u gemiddeld
• De langzaamste: TEE Ticino, 73 km/u gemiddeld
• De internationaalste: TEE Edelweiss, 5 landen
• De eerste met 200 km/h: TEE Blauer Enzian, 1 juni 1969
• De enige met variable spoorwijdte: TEE Catalan-Talgo
• De enige per spoorpont: TEE Merkur, Rødby Færge - Puttgarden

Groei en krimp van het netwerk

Onderstaande kaarten geven een beeld van de groei en de krimp van het netwerk in de periode 1957 -1987:

• 
  1957
• 
  1961
• 
  1965
• 
  1971
• 
  1974
• 
  1979
• 
  1984
• 
  1987

Trivia

De Duitse band Kraftwerk wijdde in 1977 een heel album aan de Trans Europ Express, zie Trans-Europe Express.

Van de dieseltreinstellen type VT 11.5, ook wel Baureihe 601 genoemd, is een exemplaar door de ESG (Eisenbahn und Sonderwagen Betriebsgesellschaft mbH - Blue Star Train) in gebruik als restaurant.

Zie ook

• D-treinen
• EuroCity
• CityNightLine
• Nederlands-Zwitsers TEE-treinstel
• Stichting TEE Nederland

Externe links

• Website van Project Blue Star Train
• TEE-design. Treinstellen op affiches voor de Trans Europ Express