Loading AI tools
woorden die in hun vorm op een woord uit een andere taal lijken, maar niet dezelfde betekenis hebben Van Wikipedia, de vrije encyclopedie
Valse vrienden zijn woorden die in hun vorm op een woord uit een andere taal lijken, maar niet dezelfde betekenis hebben.
.jpg)
Soms is dit zodanig dat er bij de taalgebruiker gemakkelijk verwarring kan ontstaan. Die verwarring uit zich in versprekingen, in vertaalfouten of in verkeerd begrijpen. Valse vrienden kunnen ook bewust gebruikt worden om een humoristisch effect te verkrijgen, bijvoorbeeld met meertalige woordspelingen. Het verschijnsel doet zich voor tussen twee verschillende talen, bijvoorbeeld het Nederlands en het Duits, en soms ook tussen varianten van eenzelfde taal.
In het Frans noemt men deze woordcombinaties faux amis, in het Engels false friends, in het Duits falsche Freunde. De Franse aanduiding is de oudste: de term werd in 1928 gemunt door Maxime Koessler en Jules Derocquigny, in hun boek Les faux amis ou les trahisons du vocabulaire anglais.[1]
In onderstaande voorbeelden is uitgegaan van voornamelijk de Nederlandse lezer en bij sommige voorbeelden alleen van de schrijfwijze, en niet zozeer van de werkelijke correspondentie in uitspraak, bijvoorbeeld bij 'wit' (Nederlands) en 'wit' (Engels), waarbij de uitspraak van de /w/ verschilt (labio-dentaal versus bilabiaal), hetgeen niet direct zichtbaar is in de schrijfwijze.
Valse vrienden kunnen op verschillende manieren ontstaan.
Veel talen zijn historisch verwant. Zo behoren onder meer de Scandinavische talen, het Duits, het Nederlands, het Fries en het Engels alle tot de Germaanse subtak van de Indo-Europese taalfamilie. Die verwantschap uit zich onder andere in de woordenschat. Een groot deel van het Nederlandse vocabulaire kent cognaten in nauw verwante talen, een ander deel is van andere (bijvoorbeeld Romaanse) herkomst en daarmee hooguit indirect verwant. Woorden kunnen in de loop der tijd echter sterk veranderen, zowel qua vorm als qua betekenis.
| Duits | Nederlands | Engels |
|---|---|---|
| See | meer | lake (Brits dial. mere) |
| Meer | zee | sea |
| Proto-Germaans | Duits | Nederlands | Engels |
|---|---|---|---|
| *tūnan ‘omheining, omheinde ruimte’ | Zaun ‘hek’ | tuin ‘gaarde’ | town ‘kleine stad, dorp’ |
Dat uiteengroeien is niet noodzakelijkerwijs een verschijnsel uit het verre verleden. De verschillen in betekenis van een en hetzelfde woord in het Brits- en het Amerikaans-Engels, of het Spaans uit Spanje en dat uit Midden- en Zuid-Amerika (en zelfs het Spaans uit verschillende Spaanse regio's of uit verschillende Latijns-Amerikaanse landen onderling), maken duidelijk dat de betekenis van woorden voortdurend verandert, zowel binnen een taal als tussen verschillende talen. Zo is in Brits-Engels een estate een complex van sociale huurwoningen, terwijl in het Amerikaans-Engels een estate een villa of landhuis met bijbehorende landerijen is waar rijke mensen wonen.
| Brits-Engels | Amerikaans-Engels |
|---|---|
| estate ‘sociale huurwoningencomplex’ | estate ‘villa met landerijen’ |
Het Estisch en Fins zijn nauw aan elkaar verwant, waardoor er veel valse vrienden zijn ontstaan:[2]
| Estisch | Fins | Nederlands |
|---|---|---|
| lõuna | etelä | zuid |
| edel | lounas | zuidwest |
Talen nemen woorden letterlijk over uit andere, al dan niet verwante, talen. Het Nederlands kent een groot aantal leenwoorden van Latijnse, Griekse, Franse, Duitse en tegenwoordig steeds meer van Engelse herkomst. Daarnaast heeft het Nederlands woorden overgenomen uit heel andere talen, zoals het Maleis (vanwege de kolonie Nederlands-Indië) en vooral onder jongeren in de Randstad Sranantongo, Papiaments, Turks en Marokkaans.
De oorspronkelijke betekenis van de leenwoorden wordt niet altijd even goed begrepen en soms worden ze in de lenende taal dan ook in een iets andere betekenis gebruikt. Of hun betekenis verschuift pas nadat de woorden zijn overgenomen. Zo betekent conducteur in het Frans bijvoorbeeld "bestuurder", maar in het Nederlands is het de gangbare term geworden voor degene die de kaartjes in het openbaar vervoer controleert (het Franse woord hiervoor is receveur). Het is niet altijd duidelijk of er in een bepaald geval van onbegrip sprake is, dan wel van een gewone betekenisverschuiving.
Woorden kunnen in verschillende talen naar de (geschreven of gesproken) vorm sterk op elkaar lijken, terwijl de betekenis soms zelfs tegengesteld is.
Ontlening en betekenisverschuiving kunnen in combinatie optreden.
Woorden hebben vaak meer betekenissen (polysemie). Soms sluiten zij in de ene betekenis wel valse vriendschap met het woord uit de andere taal, maar in de andere betekenis niet.
Niet alle valse vrienden veroorzaken verwarring. Als de twee woorden tot verschillende woordsoorten behoren of niet in dezelfde context kunnen voorkomen, zal er zelden verwarring optreden.
Ook binnen het Nederlands komen valse vrienden voor, door (kleine) betekenisverschillen. Een andere oorzaak is dat een woord met meer betekenissen door de ene groep taalgebruikers vooral in de eerste betekenis wordt gebruikt, terwijl de andere groep vooral aan de tweede betekenis denkt. Zo zijn er nogal wat nuances tussen Nederlands in Nederland en Nederlands in Vlaanderen. Bijvoorbeeld:
Ook binnen het Spaans komen dergelijke verschillen voor, zoals de Nederlandse kroonprins Willem-Alexander merkte tijdens een staatsbezoek aan Mexico. Hij deed daar de uitspraak "Camarón que se duerme se lo lleva la chingada", zonder zich ervan bewust te zijn dat het woord chingada (Argentijns Spaans voor o.a. getijde) in Mexico hoofdzakelijk als redelijk onbeschaafd alternatief voor "verknoeien" gebruikt wordt.[6][7]
Een Amerikaan zal vreemd opkijken als een Ier hem een fag aanbiedt. Het woord wordt op de Britse Eilanden gebruikt voor een sigaret, in de Verenigde Staten als pejoratieve term voor een homoseksueel. Ook betekent de uitdrukking "to table a motion" in het Amerikaans Engels het uitstellen of zelfs afzien van een motie. In de rest van de Engelstalige wereld betekent dit echter het tegenovergestelde, namelijk het ter tafel brengen van een motie".
Als Singaporezen aan iemand die met de auto ergens naar toe gaat, vragen "Can I follow?", dan bedoelen ze niet dat ze met hun eigen auto erachteraan rijden, maar of ze kunnen meerijden.
Bij Uitgeverij Thomas Rap (tegenwoordig onderdeel van De Bezige Bij) zijn onder de titel Taalvos boekjes verschenen waarin valse vrienden worden behandeld.[8]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
