Vendelen

Vendelen, beter bekend als vendelzwaaien of vaandelzwaaien, is een sport en folkloristische activiteit, waarbij vendeliers of vaandrigs met vlaggen of vaandels zwaaien en/of deze in de lucht gooien (en weer opvangen). Bij het vendelen wordt gestreefd naar sierlijkheid in de bewegingen; de figuren vloeien als het ware in elkaar over.

Vlaggen hoog in de lucht bij een volksfeest in het kanton Schwyz (Zwitserland)

Meestal wordt vendelen stilstaand gedaan of bij acrobatisch binnen een vak (per regio is dit anders). Maar ook wordt dit ooit gedaan tijdens het lopen/marcheren

Polygoonjournaal (zonder geluid) uit 1940. Samenkomst van Brabantse schuttersgilden. Op een grasveld worden wedstrijden vendelzwaaien gehouden

Ontstaan

Over het ontstaan van het vendelzwaaien bestaat geen overeenstemming: sommigen beweren dat het rond de 15e eeuw is ontstaan; anderen menen dat er al in de tijden vóór Christus gevendeld werd. Mogelijk is het vaandel in Europa terechtgekomen door de kruistochten naar het Heilige Land.^[bron?] Het vendelen wordt soms gezien als een gebed, een uiting van de strijd tussen goed en kwaad.^[bron?]

Verspreiding

Het vendelen wordt beoefend in een groot gedeelte van het Europese vasteland, voornamelijk Italië, Zwitserland, Duitsland, Polen, Frankrijk, België en Nederland. De meeste vendelzwaaiers zijn mannen, hoewel de sport ook door vrouwen beoefend wordt.

In Nederland wordt het vendelzwaaien vooral beoefend door leden van schutterijen en gilden in traditioneel katholieke regio's in Gelderland, Noord-Brabant en Limburg.

In België is het vooral de Katholieke Landelijke Jeugd (KLJ) die zich veel bezighoudt met vendelen door elk jaar sportfeesten te organiseren en om de twee jaar het landjuweel. Hier komen verschillende KLJ-afdelingen samen. Vendelzwaaien wordt in Vlaanderen ook beoefend door volkskunstgroepen, dit vaak in combinatie met Vlaamse volksdansen. Deze activiteiten worden in Vlaanderen soms geassocieerd met Vlaams-nationalisme.^[1][2][3]

Er zijn twee Aalsterse verenigingen die vlaggenzwaaien, trommelen en dans combineren. Hierbij proberen traditie en het hedendaagse samen te brengen. De oudste van de twee is Koninkrijk Kunstroep Alkuone. Spektakelgroep Vredon is ongeveer twintig jaar later ontstaan.

Vlaggen

Er zijn verschillende soorten vlaggen (inclusief stok). Naast de vendeliers zijn er ook vaandeldragers meestal hebben hun een grotere en zwaardere vlag met het gilde hun (Schuts)patroon/beschermheilige en de opricht datum (of in veel gevallen het vroegste wat ze terug konden vinden). Per regio zijn de eisen van het gewicht van de vlag en soms ook de afmetingen. De meeste vlaggen in Nederland hebben een ronde bol aan de onderkant met een kern van lood en een buitenlaag van messing. Dit zorgt ervoor dat het gewicht van de vlag verder naar onderen zit zodat je meer controle over de vlag hebt. In het noorden van Nederland hebben ze meer een 'kegel' vorm met een platte bodem en een kleiner gewichtje aan de bovenkant. Hierdoor kan de vlag kleiner worden en kan je anderen slagen met de vlag maken.

Ieder gilde heeft een ander patroon op de vlaggen, meestal heeft iedere vendelier dezelfde vlag maar dit kan ook per regio verschillen. De kleuren en vormen die erop staan symboliseren ook vaak iets maar dit is ook per gilde anders.

Per klasse is de gewicht en soms ook de afmeting van de vlag anders. bijvoorbeeld de jeugd hebben een kleinere vlag met minder gewicht.

Klassen

Per regio zijn er verschillende klassen. in de NBFS (Noordbrabantse Federatie van Schuttersgilden) Zijn er klasses zoals Jeugd t/m 9 jaar, Jeugd 13 t/m 15, C klasse, B klasse, A klasse en de Vaandelklasse (met of zonder acrobatiek). Hier meer informatie over de regelementen in Noord-Brabant: Regelement Vendelen 2024

Kledij

De kledij van de vendelzwaaiers is traditioneel en verschilt per vereniging. Soms verwijst de kleding naar de middeleeuwen of andere historische periodes. Vaak zijn de kleuren afgestemd op die van het vaandel. Soms wordt gewone kleding gedragen, bij voorbeeld een wit hemd en een grijze broek.