Anesthesie

Anesthesie (van het Griekse ἀναισθησία, "geen gewaarwording") is het proces om de waarneming van pijn en andere negatieve gevoelens te blokkeren. Hierbij worden middelen toegediend die het bewustzijn onderdrukken, de zogeheten 'anesthetica'. Dit stelt patiënten in staat om chirurgische en andere pijnlijke procedures te ondergaan zonder dat hun verdere schade wordt aangedaan. Vaak is een neveneffect het blokkeren van ander lichamelijk gevoel, en van motoriek.

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Specialist prof. dr. Luc Herregods (UGent) over anesthesie - Universiteit van Vlaanderen

De medisch specialisten die zich gespecialiseerd zijn in het beleid van verdovingsmiddelen (anesthesiologie) zijn anesthesioloog of anesthesist.^[1]

Anesthesie in de 12e eeuw

Uit opgravingen blijkt dat reeds in de 12e eeuw in een augustijnenklooster in Soutra (Schotland), verdoving werd gebruikt tijdens operaties. Hiertoe werden verdovende kruiden gebruikt. Pas na de kruistochten raakten moderne technieken, zoals verdoving door opium, bekend. Hoogstwaarschijnlijk hadden de Arabieren deze kennis op hun beurt gehaald bij de Chinezen.

Vormen van Anesthesie

Er zijn verscheidene vormen van anesthesie:

• algehele anesthesie of narcose met dampvormige anesthetica of intraveneuze anesthetica;
• een heel lichte narcose wordt wel een roesje genoemd;
• regionale anesthesie – met verlies van gevoel en vaak beweging in een groter gebied van het lichaam, zoals een arm, been of het onderlichaam, door selectieve blokkade van delen van het ruggenmerg of de zenuwbundels die het “gebied” innerveren, dat wil zeggen, de zenuwen die voor de gewaarwording van pijn in de betreffende lichaamsregio instaan, blokkeren;
• lokale anesthesie – met verlies van gevoel in een klein deel van het lichaam door plaatselijke toediening van een lokaal anestheticum zoals bij het hechten van een wondje of het trekken van een kies.

In deze tabel staan de meest voorkomende anesthesievormen.

Naam	Soort	Techniek	Indicatie	Voordelen	Nadelen
Oogdruppels	Oppervlakte-anesthesie	(eventueel continu) druppelen in het oog	Ingrepen in het oog	Kort, veilig	mag niet chronisch worden toegepast
Spray	Oppervlakte-anesthesie	lidocaïnespray in mond en/of luchtwegen	Onderzoek van bijvoorbeeld de stembanden	Kort, veilig
Infiltratie	Lokale anesthesie	Verdovingsvloeistof wordt, eventueel met adrenaline, onder de te verdoven huid gespoten	Kleine wondjes, zetten van botbreuken in de pols	Eenvoudig, werkt maar kort	Bij grote wonden is te veel lidocaïne nodig
Infiltratie	Lokale anesthesie	Verdovingsvloeistof wordt, eventueel met adrenaline, in de botbreuk gespoten	zetten van botbreuken bijvoorbeeld in de pols	eenvoudig	Niet heel effectief
Infiltratie	Lokale anesthesie	Verdovingsvloeistof wordt, eventueel met adrenaline, onder de keelamandel gespoten	tonsillectomie bij volwassenen	eenvoudig
Infiltratie	Lokale anesthesie	Rond de wortel van kies of tand, diffundeert door het bot	tandartsbehandeling bovenkaak
Oberstanesthesie	Zenuwblok	Met twee prikken worden de vier zenuwtakken langs vinger of teen uitgeschakeld	Ingrepen aan vingers of tenen, bijvoorbeeld aan de nagels	eenvoudig	nare prikken
verdoving onderkaak (tandarts)	blokkade in mandibularis (onderkaak)	Verdovingsmiddel waar deze takken het schedelbot verlaten
Retro- of peri-bulbairblok	nervus blokkade	verdoving gevoelszenuw oog	Injectie langs het oog	grotere oogheelkundige ingrepen
Plexus brachialisblokkade	regionaal blok	verdoving grote zenuwstammen in de hals ("interscalenus" voor schouder, infraclaviculair (onder het sleutelbeen) voor de elleboog, in de oksel voor de hand	bij ingrepen aan de arm of hand als algehele anesthesie ongewenst is		Priktechniek noodzakelijk, anders niet zonder risico
Intraveneuze anesthesie	vlg August Bier	Onder bloedleegte wordt verdovingsvloeistof in de aderen van bijvoorbeeld de arm gespoten	relatief eenvoudig	Beperkte tijd, daar de arm wordt afgebonden
Plexus lumbosacralisblokkade	Lumbaal/psoasblok	Ischiadicusblok (achterzijde) en femoralisblok (voorzijde); in de knieholte of in de enkel	Bij pijnlijke ingrepen, ook als langdurig pijnstilling nodig is, bijvoorbeeld bij prothesegewenning[2]
Epiduraalanesthesie	regionale anesthesie	Verdovingsvloeistof wordt op het harde ruggenmergsvlies aangebracht mbv een ruggenprik, waarbij een slangetje wordt aangebracht	Bevalling, keizersnede, operaties aan het onderlichaam en de benen bij kwetsbare patiënten of op verzoek	Geen narcoserisico bij patiënt en eventueel het ongeboren kind; kan zo lang als nodig is en op elk moment afgebroken	Soms liquorlekkage waardoor hoofdpijn; priktechniek nodig; verlamd onderlichaam tijdens de anesthesie (kan slecht persen!)
Spinale anesthesie	regionale anesthesie	Verdovingsvloeistof wordt in de liquor gebracht	als epiduraal	Eenvoudiger te prikken, gebied waar verdoving werkt is te bepalen met stand van het bed	Niet te onderbreken of te verlengen, patiënt kan niet met hoofd naar beneden, verlamde benen zolang de anesthesie duurt.
Narcose	Algehele anesthesie	Meestal worden meerdere middelen toegepast: slaapmiddel, pijnbestrijding, spierverslapper	Bij grotere en desgewenst bij kleinere ingrepen	Risico zeer klein maar niet afwezig.

Anesthetica

Een overzicht van anesthetica (middelen die het bewustzijn onderdrukken) staat hieronder:

groep	voorbeelden
Ethers:	di-ethylether, vinylether
Haloalkanen:	chloroform, desfluraan, enfluraan, halothaan, isofluraan, methoxyfluraan, sevofluraan, trichloroethyleen
Barbituraten:	hexobarbital, methohexital, narcobarbital, thiopental
Opioïden:	alfentanil, fentanyl, heroïne, methadon, pethidine, remifentanil, sulfentanil
Overigen:	droperidol, esketamine, etomidate, gammahydroxyboterzuur, ketamine, lachgas, propanidid, propofol, dexmedetomidine, salvinorin A en B