Vestingwerken van Enschede

De vestingwerken van Enschede waren de defensieve versterkingen rondom de Nederlandse stad Enschede. Deze vestingwerken werden in de middeleeuwen aangelegd maar speelden vanaf de Tachtigjarige Oorlog geen rol van betekenis meer. De contouren van de voormalige stadsgracht en wallen zijn echter nog steeds goed zichtbaar in het stratenplan van Enschede.

Vestingwerken van Enschede
Enschede in 1560-1570 volgens Jacob van Deventer, met de dubbele gracht en twee stadspoorten
Locatie	Enschede
Algemeen
Bouwmateriaal	aarden wal
Gebouwd in	circa 1325
Gesloopt in	1862
De binnenstad van Enschede op een kadastrale kaart van begin 19e eeuw. De Veldpoort (linksboven) en Eschpoort (rechtsonder) zijn nog duidelijk herkenbaar.

Geschiedenis

Begin 14e eeuw kreeg Enschede stadsrechten. Reeds in 1224 was er nabij de kerk een versterkte borg aanwezig.

In 1325 legde bisschop Jan van Diest de rechten en verplichtingen van de stad vast. Kort daarna zal begonnen zijn met de aanleg van de eerste verdedigingswerken rondom de stad. Een document uit 1331 maakt voor het eerst melding van een stadsgracht. Ook zou er al begin 14e eeuw sprake zijn van twee stadspoorten en mogelijk een aarden wal met palissaden of doornstruiken.

In 1393 drong bisschop Frederik van Blankenheim er op aan om de verdediging van Enschede te verbeteren. Het is niet duidelijk wat er met deze aanbeveling precies is gedaan.

De oude borg verloor mede door zijn ligging in het centrum van de stad zijn defensieve functie. In 1449 werd de borg afgebroken.

Tweede omgrachting

In 1465 werd een tweede gracht gegraven rondom de stad. Tussen de twee grachten in werd een aarden wal aangebracht waarop een doornhaag werd geplant. De stad telde twee toegangspoorten: de Veldpoort en de Espoort.

In de zuidwesthoek van Enschede werd in 1535 de Loenshof of Nije Borgh gebouwd.

Blokhuis

In de jaren 20 van de 16e eeuw werd Enschede bezet door troepen uit Gelre. Zij lieten de stadsomwalling verbeteren en bouwden vermoedelijk ook een blokhuis. In 1528 kwam de macht echter in handen kwam van keizer Karel V en op zijn bevel werd in 1531 het blokhuis weer gesloopt.

Tachtigjarige Oorlog

Na het uitbreken van de Tachtigjarige oorlog werd Enschede afwisselend bezet door Staatse en Spaanse troepen. De Spaanse bevelhebber Mario Matinengo kreeg Enschede in 1583 in handen en liet in 1587 de stadsomwalling versterken met zeven kleine bolwerken, maar deze bleken uiteindelijk van weinig militaire waarde. Ook stelde het Spaanse garnizoen niet zo veel voor - men had slechts één kanon - en zodoende hoefde prins Maurits geen strijd te leveren om Enschede in te nemen: hij kreeg op 18 oktober 1597 de stad via een verdrag in handen. Hij gaf al een dag later het bevel om de buitengracht te dempen en de wal te slechten, omdat het te veel inzet van manschappen kostte om een kleine plaats als Enschede effectief te verdedigen.

Luchtfoto van de binnenstad van Enschede. De ronde vorm van de voormalige vestingwerken is nog terug te vinden in het huidige stratenpatroon.

Afbraak

De binnengracht bleef na 1597 bestaan maar de breedte werd tot zeven meter terug gebracht. Na de stadsbrand van 1862 werden ook de laatste restanten van deze gracht gedempt. Tevens werden de twee stadspoorten gesloopt.

De Nye Borch was al verloren gegaan bij de stadsbrand van 1750.